Morgunblaðið - 12.04.1981, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRIL 1981
FÓLSKUVERK —^
Foreldrarnir fangelsaðir og
börnin fengin vandalausum
Á hverjum degi fer frú A,
þéttvaxin, gráhærð kona, að
heiman frá sér og gengur að
járnbrautarstöðinni, sem ekki er
langt frá. Leið hennar liggur fram
hjá húsi þar sem lítil stúlka leikur
.sér gjarna fyrir framan. Frú A
stansar stundarkorn og talar við
stúlkuna og þó að hana langi mest
til að taka hana í fang sér og
kyssa þá harkar hún af sér og
heldur leiðar sinnar með tárvot
augun.
Frú A er ein af ömmunum í
Argentinu, sem ekki hafa aðeins
misst börnin sín, sem hafa verið
drepin eða rænt síðan her-
foringjabyltingin var gerð 1976,
heldur einnig barnabörnin sín.
Sonur hennar og tengdadóttir
féllu í bardaga við hermenn í
nóvember 1976 og sagt var, að
þriggja mánaða gömul dóttir
þeirra hefði verið tekin af heimili
þeirra og flutt eitthvað burt. Með
hjálp þeirra upplýsinga, sem frú A
gat aflað sér, þóttist hún loksins
hafa haft upp á henni í húsinu,
sem hún á leið hjá daglega.
Litla stúlkan er hins vegar orðin
fjögurra ára gömul og læknishjón
hafa gengið henni í foreldrastað.
Frú A er þrátt fyrir það viss
um, að hér sé komin sonardóttir
hennar, en einu sönnunargögnin,
sem hún hefur í höndunum, er
mynd af henni tæpra þriggja
mánaða og hárlokkur. Frú A á sér
enga ósk heitari en að geta komist
yfir lokk úr hári litlu stúlkunnar
læknishjónanna til greiningar, en
hún óttast að lögreglan geti þá
komist í spilið og, það sem væri
enn verra, að læknishjónin flytt-
ust á brott með stúlkuna, sem hún
sæi þá aldrei framar.
Ekki er betur komið fyrir frú
Rosetti en fyrir frú A. Rosetti
hefur aldrei auðnast að líta sonar-
syni sína, tvíbura, sem 21 árs
gömul tengdadóttir hennar, Lili-
ana, átti fyrir fjórum árum.
Hópur óeinkennisklæddra leyni-
lögreglumanna hafði Liliana Ros-
etti á brott með sér 10. desember
1976 þegar hún var á heimleið úr
vinnu sinni í La Plata. Þá var hún
komin fimm mánuði á leið.
Frú Rosetti frétti, að Liliana
hefði átt tvíbura í fangelsinu og
með mikilli eftirgrennslan gat
ar eiga þær allt eins von á því að
sjá börnin sín aldrei framar.
hún grafið upp ljósmóðurina, sem
hafði annast hana. Ljósmóðirin
mátti raunar ekki vita nöfn fang-
anna en hún minntist Liliana
vegna tvíburanna og einnig þess,
að Liliana, sem hún taldi vera,
hafði minnst á að frænka sín ætti
líka tvíbura, sem kom heim og
saman.
Ljósmóðirin sagði Rosetti, að
drengirnir hefðu verið settir á
tiltekið barnaheimili en þar neit-
aði starfsfólkið allri vitneskju um
þá. Til Liliana hefur ekkert spurst
og maður hennar, sonur frú Ros-
etti, sem býr í útlegð, hefur enga
hugmynd um örlög hennar og
drengjanna.
Þessar ömmur eru ekkert eins-
dæmi í Argentínu. A.m.k. 80
ófrískar konur hafa verið hneppt-
ar í fangelsi síðan herinn gerði
byltingu 1976 og vitað er um 21
lítið barn, sem lokað hefur verið
inni með foreldrum sínum.
Hvað hefur orðið um týndu
börnin? Ömmur þeirra og afar
telja, að barnlaus hjón hafi tekið
þau flest að sér, þ.á m. menn úr
hernum. Sumir, sem eru að leita
að týndum barnabörnum sínum,
hafa auglýst eftir þeim í blöðum
og reyndar gripið til allra þeirra
ráða, sem þeir halda að komið geti
að gagni.
Mæður hjónanna Roberto Tor-
anzo og konu hans, Patriciu, settu
svohljóðandi auglýsingu í blaðið
La Nacion þann 5. apríl 1979:
„Ár er nú liðið síðan börnin
okkar hurfu. Fyrirspurnum okkar
hefur ekki verið sinnt og dómstól-
arnir hafa daufheyrst við bænum
okkar. Börnin okkar eru iðin og
samviskusöm. Hún er kennari,
hann tæknifræðingur, sem stund-
aði verkfræðinám. Þau hafa ekk-
ert til saka unnið. Þau voru að
setja saman heimili og Patricia
átti von á barni, fyrsta barna-
barninu okkar. Það hefði átt að
fæðast í október sl.
Við viljum vita hvar barnið er
niðurkomið, hvað gert hefur verið
við það, hvernig það er alið upp og
hvaða framtíð bíður þess. Við
höfum grátbænt yfirvöldin, farið
á barnaheimilin, spítalana, leitað
á náðir dómstólanna, gengið fyrir
embættismenn og herforingja,
lögreglumenn og kirkjunnar leið-
toga, en alls staðar hefur okkur
verið svarað með þögninni einni."
- JAN ROCHA
ÚTLAGAR
Einn af þeim harmleikjum
kjarnorkualdar, sem litla athygli
hafa vakið, hefur nú loksins borist
inn fyrir dyr bandarískra dóm-
stóla, 35 árum eftir að hann átti
sér stað.
Tilefni málaferlanna er það, að
990 fyrrverandi íbúar Kyrrahafs-
eyjarinnar Bikini hafa krafist
þess, að bandaríska ríkisstjórnin
greiði þeim 450 milljónir dollara í
bætur fyrir nauðungarflutninginn
1946 og fyrir það, að stór hluti
átthaga þeirra var sprengdur í
loft upp þegar þar voru gerðar 23
tilraunir með kjarnorkusprengjur.
Þetta er fyrsta málshöfðun inn-
byggjara á Marshall-eyjum, sem
Bikini telst til, en í framhaldi af
henni má búast við fleirum frá
fólki, sem varð fyrir barðinu á
kjarnorkutilraunum á árunum
1946-58.
Bandaríkjamenn fara með
stjórn á Marshall-eyjum í umboði
Sameinuðu þjóðanna og nú þegar
hafa þeir varið 105 milljónum
dollara til að hreinsa geislavirkan
úrgang á eyjunni Enwetak. Einnig
greiða þeir landeigendum á Kwaj-
alein-ey 8 milljónir doliara fyrir
afnot af landi, þar sem gerðar eru
tilraunir með flugskeyti, en Bik-
Fólkiö
sem fékk
ekki að
vera í
friði
ini-búar hafa hins vegar aðeins
fengið 6 milljónir í sinn hlut frá
þinginu í Washington.
Síðustu sprengjutilraunirnar
fóru fram á Bikini árið 1958 en
þrátt fyrir það er eyjan enn með
öllu óbyggileg og vísindamenn
telja, að svo verði næstu 60 árin.
Flestir Bikini-búar hafa sest að á
eyjunni Kili, sem er um 400 mílur
fyrir sunnan Bikini.
Árið 1968 lýsti Johnson forseti
því yfir, að geislavirkni á Bikini
hefði minnkað svo mjög, að óhætt
væri fyrir íbúana að snúa aftur.
Þá hafði allt efsta jarðlag eyjar-
innar verið fjarlægt og 50.000
kókospálmar gróðursettir. Á
næstu sjö árum settust 100 Bik-
ini-búar aftur að í átthögunum en
árið 1975 komust bandarískir vís-
indamenn að því, sér til mikillar
skelfingar, að geislavirkni var
miklu meiri en hættulaust var
talið. Til að koma í veg fyrir
uppistand var eyjarskeggjum alls
ekki sýnd skýrslan og raunar var
hún engum birt næstu tvö árin.
Það var ekki aðeins, að vísinda-
mennirnir kæmust að því, að
eyjan væri óhæf til búsetu, heldur
kom í ljós, að gróður, sem greri
þar, innihélt mikið af plútóníum,
geislavirku efni, sem helmingast á
24.000 árum.
íbúarnir höfðu sem sagt verið
að éta plútóníum í stórum
skömmtum um nokkurra ára skeið
og olli það ekki litlum áhuga
vísindamanna. í ársbyrjun 1978
kom enda í ljós, að innvortis
geislavirkni í íbúum Bikini-eyjar
mældist tvöföld það, sem hún er
talin mest mega vera, og í maí
sama ár neyddust stjórnvöld til að
flytja alla á brott enn einu sinni.
- PETER PRINGLE.

KÍNA
Verölagið snar-
hækkar ef þú
ert útlendingur
Lung King Cheong er Kínverji
búsettur í Hong Kong, og er
hann kvæntur franskri konu, sem
Francoise heitir. Þau skruppu
nýlega í kynnisferð til Kínverska
alþýöulýöveldisins og komu m.a.
á Hótel Ching Chiang t Sjanghaí,
þar sem þau beiddust gistingar.
Francoise beiö fyrir utan á
meöan maöur hennar haföi tal af
hótelafgreiðslumanni. Hann baö
um tvö rúm í svefnskála, og
afgreiðslumaöurinn sagöi: —
Gjöröu svo vel. Það eru sex jen.
En þegar hann sá vegabréf
hjónanna sneri hann skyndilega
viö blaöinu og sagöi, aö svefn-
skálinn væri fullur. Þess í staö
bauö hann þeim tveggja manna
herbergi, sem kostaöi 70 jen.
Hjónin afþökkuöu og héldu á
annaö hótel, þar sem þau gátu
fengiö tveggja manna herbergi
fyrir 18 jen. En áður en þau fóru
út af hótelinu, heyrðu þau, aö
tveir Kínverjar fengu umyröa-
laust gistingu í svefnskálanum,
sem þeim haföi veriö tjáö aö
væri fullsetinn.
Ástæöan fyrir þessu var sú, aö
Lung og kona hans höföu ruglaö
menn í ríminu, hvaö snerti skipan
kínverskra feröamála. Sam-
kvæmt kokkabókum í alþýöulýö-
veldinu er ferðamönnum skipt í
þrjá hópa: — Kínverja í Kína,
Kínverja búsetta eriendis og „er-
lenda vini“ eins og þaö heitir.
Þessir hópar eiga aö fá sömu
þjónustu á mismunandi veröi, og
þeir eiga aö feröast hver í sínu
lagi. Ódýrasta far fyrir Kínverja í
lest sem fer beina leiö milli Hong
Kong og Gwonjau kostar u.þ.b.
75 krónur, en Evrópumaöur þarf
aö greiöa ríflega helmingi hærra
verö.
Þrátt fyrir slíkar misfellur í
feröamálum hefur Kínverjum tek-
ist aö laða æ fleiri feröamenn til
sín á undanförnum árum.
Á síöasta ári varð fjöldi þeirra
meiri en nokkru sinni fyrr, þ.e.
um ein milljón. Þar af var í
miklum meirihluta fólk af kín-
verskum ættum, en búsett er-
lendis.
Feröamenn eiga nú greiöan
aögang aö um 50 borgum í Kína,
og útlendingar af kínverskum
ættum mega fara hvert sem er
nema um sérstök „öryggis-
svæði“.
Lung og Francoise feröuöust í
tvo mánuöi um miöhluta, norö-
vestur-, og suöurhluta Kína, og
feröin kostaöi þau aöeins um 12
þúsund krónur. Þaö er um þaö
bil hiö sama verö og „erlendur
vinur” þarf aö greiöa fyrir 15
daga ferö frá Hong Kong.
Ef spurt er um þennan gríðar-
lega verömismun fást einkum
þau svör aö útlendingar þurfi á
túlkum aö halda, en þeir eru ekki
á hverju strái í landinu. Ennfrem-
ur er sagt, aö útlendingar krefjist
meiri og betri þjónustu en Kín-
verjar almennt.
Gárungarnir segja, að Kínverj-
ar geri sér grein fyrir því, hversu
land þeirra sé spennandi fyrir
feröamenn, eftir aö þaö hefur
veriö nánast lokaö umheiminum
um þriggja áratuga skeiö. Þess
vegna telji þeir sig geta leyft sér
aö krefja útlendinga um verö,
sem ekki sé í nokkru samræmi
viö kostnaö þeirrar þjónustu,
sem í té er látin.
Lung-hjónin voru mjög ánægö
meö ferö sína og höföu yfir fáu
aö kvarta. Aöeins á dýrustu
hótelunum hittu þau fyrir þurr-
drumbslega skriffinna. Hinsvegar
var allur almenningur sérlega
Bikini-búar
flytja föggur
ainar um borö i
bandarískan
innrásar-
pramma upp úr
lokum síóari
haimssfyrjaldar.
Síöan tók kjarn-
orkusprengjan
vió.