Morgunblaðið - 12.04.1981, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1981
55
„Ár er nú liðiö síðan börnin okkar hurfu. Fyrirspurnum okkar hefur ekki
verið sinnt og dómstólarnir hafa daufheyrst við bænum okkar ...“
(SJÁ: FÓLSKUVERK)
FORLÖG
Úr
öskunni
í eldinn
Lawrence Lome mun tæplega
gleyma atburðum marzmánaðar
síðastliðins í skjótri svipan. Hann
situr nú í fangelsi í Sýrlandi, eftir
að hafa verið fangi flugræningja.
Hann hafði meðferðis falsað vega-
bréf, sem tekið hefur verið frá
honum. Hann strauk á sínum tíma
úr fangelsi í Kanada og hefur ekki
nokkra hugmynd um, hvort hon-
um mun auðnast að sleppa úr
járngreipum Sýrlendinga.
Lome var farþegi í flugvél
þeirri, sem rænt var 2. marz sl.
yfir Pahcotam. Hann var eins og
fyrr segir með falsað vegabréf í
nafni Lawrence Magnum. 13 dög-
um síðar slapp hann frá flugræn-
ingjunum ásamt öðrum þeim, sem
í flugvélinni voru, þegar henni var
flogið til Sýrlands. Þá reyndist
hins vegar hinn rétti Lawrence
Magnum vera í New York og
kanadískur sendiráðsstarfsmaður
skýrði frá því, að sá sem ferðaðist
undir nafni hans væri í raun réttri
Lawrence Lome, kanadískur saka-
maður, sem lofað hafði að gefa sig
fram til afplánunar fangelsisdóms
í heimalandi sínu árið 1976, en
svikist um það.
Lome var ásamt öðrum gíslum
fluttur til rannsóknar á sjúkrahús
eftir að hafa sloppið úr prísund
flugræningjanna. Þar skipaði
hann sýrlenzkum öryggisverði að
færa sér viskíflösku og kvenmann.
Vörðurinn sagði, að ekki væri
hægt að verða við síðari bóninni,
en Lome tók það illa upp og
öskraði: — Láttu mig fá kven-
mann og það strax! Fyrir bragðið
fengu sýrlenzk yfirvöld illan bifur
á þessum náunga, og kannski að
vonum.
Þetta sama kvöld fór Lome
ásamt félaga sínum á milli veit-
ingahúsa í Damaskus og komu
þeir m.a. við á Meridian hóteli.
Lome var þá orðinn kófdrukkinn
og illur viðureignar og hótaði að
kála þýzkum fréttamanni, sem
hafði ekki svo mikið sem yrt á
hann.
Því næst hótaði hann að þjarma
svo að blaðakonu, sem sat við
næsta borð, að hún bæri þess
merki alla ævi. Annar þýzkur
fréttamaður fékk einnig orð í eyra
frá Lome, er hann hvæsti: — Þú
ert bölvaður slordóni og ættir að
vera í Auschwitz.
Snemma á mánudagsmorgni
stóðu þeir Lome og félagi hans í
hótelandyri í borginni og heimt-
uðu hástöfum leigubíl. Þegar þeir
fóru út úr hótelinu hafði hótei-
stjórinn samband við sýrlenzk
yfirvöld og bað um að mennirnir
kæmu ekki þangað aftur.
Síðar var Lome fluttur til her-
bergis síns á Sheraton-hótelinu í
vörslu sýrlenzkra öryggisvarða.
Kanadískur embættismaður
segir, að Sýriendingum hafi verið
falið að hafa gætur á Lome, eftir
að bandaríska sendiráðið tók af
honum vegabréfið. Upp úr því var
hann tekinn höndum og fluttur í
fangelsi.
Lome hefur ef til vill talið
útlitið svart, þegar flugræningj-
arnir hótuðu að lífláta hann og
aðra gísla í Pakistan. En varla
verður sagt að útlitið hafi batnað.
Kanadamenn hafa leitað eftir
Lome brá hendinni fyrir andlitið þegar fráttamaöur tók þessa mynd af
honum á barnum í hótelinu ( Damaskua, þar hann hafði í hótunum vió
aöra gesti.
samvinnu við Sýrlendinga um að
fá Lome framseldan, en þeir segja,
að engar horfur séu á því að mál
hans verði tekið fyrir á næstunni.
— Það getur tekið mánuð, eða
jafnvel ár. Við höfum enga hug-
mynd um það, — segir kanadískur
stjórnarerindreki í Beirut.
Sýrlendingar vilja láta Lome
garminn leysa frá skjóðunni um
falsaða vegabréfið. Þeir hafa löng-
um þóttst sjá njósnara frá banda-
rísku leyniþjónpstunni í hverju
horni, og taka ekki með neinum
silkihönskum á Vesturlandabúum,
sem ferðast á fölskum skilríkjum
um umráðasvæði þeirra.
- SEAN TOOLAN.
BANVÆNT ANDRÚMSLOFT
Feigir neita að
forða sér ...
í tyrknesku þorpi, þar sem rúmlega 500 manns búa, hafa 178 Iátizt
af völdum krabbameins undanfarin sex ár. Yfirvöld hafa reynt að fá
þorpsbúa til að flytjast á brott, en til þess eru þeir ófáanlegir, þó að
þeim sé ljóst að þeir geti á hverri stundu sýkzt af hinum banvæna
sjúkdómi, sem þar liggur í loftinu.
Hið fornfræga hérað Kappadókía í Tyrklandi hefur til skamms tíma
verið eins konar ævintýrabyggð. Þar er landslag hrjóstrugt og
stórbrotið og þar getur að líta kirkjur frá dögum frumkristninnar, sem
höggnar voru í kletta og hraungrýti. Mikið orð fer af þessu héraði sem
ákjósanlegum orlofsstað.
Þorpið Karain stendur undir hvítum kiettum. Allt umhverfi þess
virðist anga af sveitasælu, og í grenndinni er St. Theodora, gatnalt
klaustur í klettavirki. En hætturnar eru á næsta leiti, þótt ekki séu
þær sýnilegar berum augum. Fyrir einhverja duttlunga náttúrunnar
er í klettunum steinefni, svipað asbesti. Andrúmsloftið á þessum
slóðum er mettað þessu efni og andi menn því að sér árum saman eru
mikil líkindi til þess að þeir sýkist af krabbameini.
Þó að íbúarnir geri sér ljósan þann háska, sem yfir þeim vofir, hafa
fæstir þeirra sýnt á sér nokkurt fararsnið. Á síðasta ári létust 35 af
völdum krabbameins í þessum litla bæ. Tvær stúlkur, sem þar voru
fæddar og upp aldar, fluttust til næsta bæjar og giftust þar. Þar
gengust þær undir læknisskoðun og reyndust báðar hafa krabbamein.
Einn þorpsbúinn sagði nýlega í viðtali: — Sjálfsagt munu þeir fara,
sem hafa engu að tapa og eru eignalausir. Ilinir, sem eiga hús og
jarðir, munu hvergi fara. Huseyin Inan, sem er bóndi, 42 ára að aldri,
var ómyrkur í máli er hann sagði: — Það væri varla þess virði að
setjast að einhvers staðar annars staðar. Kona hans dó af völdum
lungnakrabba á síðasta ári.
Tvö ár eru liðin síðan uppvíst varð um þann háska, sem vofði yfir
íbúum Karain. Það var Izzet Baris læknisfræðiprófessor, sem veitti því
eftirtekt hversu há tíðni dauðsfalla af völdum krabbameins var í þessu
litla þorpi. Hann sagði umbúðalaust, að flytja þyrfti alla þorpsbúa á
brott án tafar. Að öðrum kosti yrði ekki unnt að stemma stigu fyrir
þennan mikla fjölda dauðsfalla af völdum krabbameins.
- DAVID BARCHARD.
HALELUJA!
Kapítalismi á
kommaslóðum
Austur-Evrópubúar hafa eign-
ast nýja hetju — smákapital-
istann. Hann er þegar farinn
að láta til sín taka í Júgóslav-
íu, þótt í smáu sé, Pólverjum
verður tíðrætt um hann og
Ungverjar ætla sér að verða
fyrstir til þess af fylgiríkjum
Sovétmanna að gera tilvist
hans löglega.
Ástæðan fyrir þessum
sinnaskiptum er sú, að Aust-
ur-Evrópumenn þykjast hafa
lært þá lexíu, að það er ekki
alltaf hagkvæmast það, sem er
stærst í sniðum. Pólverjar
hafa t.d. komist að því, að
mjög fáar verksmiðjur þar í
landi hafa færri en 100 manns
í vinnu en í Vestur-Þýskalandi
hins vegar eru 4 af hverjum 5 í
þjónustu smáfyrirtækja.
Sömu sögu er að segja af
öðrum ríkjum Austur-Evrópu.
Þessi algjöri skortur á litl-
um fyrirtækjum er farinn að
segja til sín og það heldur
óþyrmilega. Ungverskur hag-
fræðingur benti t.d. nýlega á
það, að án þeirra væri oft
enginn til að framleiða vara-
hluti og annan aukabúnað,
sem stórfyrirtækin þurfa á að
halda ef reksturinn á að geta
gengið eðlilega fyrir sig. Þau
eru líka nauðsynleg, sagði
hann, til að framleiða neyt-
endavöru og ósjaldan miklu
hagkvæmari rekstrareining.
Þeir, sem ákafast berjast
fyrir endurreisn smáfyrir-
tækjanna í Ungverjalandi,
halda því fram, að „sérhver
borgari eigi að hafa rétt til að
stofna sitt eigið fyrirtæki" og
„rétt sé að notfæra sér fjár-
framlag fólks, sem þó taki
ekki annan þátt í fyrirtæk-
inu“. Síðari röksemdin er mjög
mikilvæg, því að í Austur-
Evrópu sitja bankar uppi með
mikið af peningum, sem eng-
um koma að gagni.
En táknar þetta ekki að
verið sé að endurvekja kapit-
alismann undir slagorðinu
„sósíalskt framtak"? Hvaða
munur er t.d. á fólki, sem
fjárfestir í smáfyrirtæki, og
kapitalistanum, „feita mann-
inum með vindilinn í munn-
vikinu, sem rakar til sín arðin-
um og lifir í vellystingum
praktuglega á annari vinnu“?
Þeir, sem berjast fyrir smá-
fyrirtækjunum, svara því til,
að maður, sem lagt hefur fé til
hliðar með heiðarlegri vinnu,
eigi það skilið að njóta ávaxt-
anna af erfiði sínu og fá
hóflegan hagnað af fé, sem
lagt er í smáfyrirtæki, en alls
ekki sem kapitaiískt.
Sumir Pólverjar halda, að
eftir 35 ára sósíalisma í land-
inu sé orðið of seint að búast
við endurvakningu smáfyrir-
tækisins. „Ef við hefðum bara
skilið þó ekki væri nema lítinn
hluta iðnaðarins eftir í hönd-
um einstaklinga 1948 (þegar
stalínisminn var tekinn upp)
hefði það komið sér betur,“
sagði kunnur, pólskur hag-
fræðingur nú á dögunum, „en
nú horfir bara öðruvísi við. Eg
á ekki von á
því lengur að smáfyrir
tækið eigi -sér aft-
urkvæmt."
Ungverskir
hagfræðingar eru á
öðru máli. Þeir tala um
að „leysa úr læðingi frum-
kvæðið og sköpunarmáttinn,
sem búi með þjóðinni, en hafi
hingað til verið bæld niður af
skriffinnsku og gölluðu hag-
kerfi“.
Ef þessari nýju hetju vegnar
vel í Ungverjalandi er ekki
ólíklegt, að hún fái einnig að
spreyta sig í öðrum Austur-
Evrópuríkjum.
- MARK FRANKLAND