Morgunblaðið - 12.04.1981, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1981
63
Kerlingin, sem
át draflann dauð
Sigurður og Gunnhildur hétu
hjón er bjuggu á Seltjarnarnesi um
aldamótin 1800. Þar var tvíbýli. Hjá
Sigurði og Gunnhildi var niðursetn-
ingskerling, sem sett var hjá þeim
báðum bændunum. En er hún hafði
útent niðursetu sína hjá Gunnhildi
og þeim hjónum þá vildi nábúi
þeirra ekki taka á móti kerlingu og
rak hana aftur með ófögrum við-
tektum. Kerling varð aum af þessu
og varð það mjög minniligt, einkum
þar hún var krönk um þetta bil.
Þau Siguröur og Gunnhildur tóku
við kerlingu og lofuðu að þau skyldu
Sumar-
nótt
Dags lít ég deyjandi roða
drekkja sér norður í sæ.
Grátandi skýin það skoða
skuggaleg upp yfir bæ.
Þögulust nótt allra nótta,
nákyrrð þín ofbýður mér.
Stendur á öndinni af ótta.
eða hvað gengur að þér?
Jörð yfir sofandi síga
svartýrðar lætur þú brýr.
Tár þin á hendur mér
hníga
hljótt, en ég finn þau samt
skýr.
Verður þér myrkum á vegi
vesturför óyndisleg?
Kvíðir þú komandi degi,
koibrýnda nótt, eins og ég?
Björn Halldórsson
ekki láta hana hrekjast. Þau Sig-
urður áttu rauða kvígu, sem var að
stálma. Kerling talaði oft um, að sig
langaði mjög að fá ábresturnar úr
henni Reyði; ósköp hlakkaði hún til
þess. Kerling lasnaðist svo mjög
dag frá degi og varð þessi krank-
leiki dauðamein hennar.
Þetta var snemma um veturinn
því kvígan átti að bera á öndverðum
vetri. Nú seint um daginn andaðist
kerling. Var nú kveikt og kerling
lögð til og henni veittar nábjargir.
Að stundu liðinni sezt kerling upp
og fer að þreifa fyrir ofan sig og upp
á hillunni. Sigurður rýkur að henni
og hratt henni aftur á bak og spyr
hvern fjandann hún ætli. Að stundu
liðinni sezt hún enn upp og er að
þreifa í kringum sig. Sigurður hratt
henni enn aftur á bak með ekki
fegri ummælum, því maðurinn var
svolaligur en hraustmenni.
Á meðan þetta fór fram datt
Gunnhildi það í hug að taka nokkuð
af því sem úr kvígunni kom og flóa.
Kerling hafði einatt verið að segja
meðan hún lá: „Það vildi ég að ég
dæi nú ekki fyrr en hún Reyður þín
er borin, Gunnhildur mín!“ Á með-
an Gunnhildur er að flóa sezt
kerling enn upp og þreifar í kring-
um sig. Gunnhildur kemur í því inn
með ábresturnar, fullan tveggja
marka ask. Matar hún nú kerlingu
úr askinum þar til lokið er, en
kerling rennir niður. Eftir það
hnígur hún aftur á bak í rúmið og
bærði ekki framar á henni. En á
meðan kerling var að þessu bisi þá
drapst snemmbær kýr hjá nábúa
hans og valinn hestur.
Úr fornritum:
Tólfæringurinn Skúta
Tólfæringurinn Skúta fylgdi Strönd í Selvogi
langa ævi. Skúta hafði lag á nóni á Strandarsundi
hversu mikið brim sem var. Aðrir segja, að þau
ummæli hafi fylgt Strandarsundi, að þar kæmi
alltaf lag á nóni.
Það var mörgum árum eftir dauða Erlendar
lögmanns að Skúta forgekk. Svo er sagt, að næstu
nótt áður en þaðskeði gat einn af Skútu hásetum
ekki sofið. Hann fór á fætur og gekk ofan til
nausta. Þar stóöu tvö skip sem gengu í Strandar-
sundi þann vetur, Skúta og annar tólfræðingur sem
hét Mókollur. Þegar hásetinn kom til naustanna
heyrði hann að skipin töluðu saman.
Mókollur byrjaði: „Nú munum við verða að skilja
á morgun." „Nei,“ sagði Skúta, „ég ætla ekki að láta
róa mér á morgun." „Þú mátt til,“ sagði Mókollur.
„Ég læt hvurgi hræra mig,“ sagði Skúta. „Formað-
ur þinn skipar þér þá í andskotans nafni,“ segir
Mókollur. „Þá má ég til,“ segir Skúta, „og mun þá
ver fara.“ Síðan þögnuðu þau.
Maðurinn gekk heim og var þungt og lagðist
niður. Um morguninn eftir var sjóveður og bjuggu
menn sig til róðurs. Maðurinn sem fyrirburðinn
heyrði sagðist vera veikur og ekki geta róið og bað
formann sinn að róa ekki. En það tjáði ekki að
nefna slíkt. Hvorutveggja fóru að setja fram.
Mókollur hljóp af stokkum, en Skútu var eKki
mögulegt að mjaka úr stað og hættu menn við það.
Þegar þeir höfðu hvílt sig kallaði formaðurinn þá
aftur og bað þá leggja hendur á í Jesú nafni eins og
hann var vanur, og ekki gekk Skúta enn. Þeir
reyndu til í þrjár reisur og gekk ekki um þumlung.
Þá reiddist formaður og kallaði menn í fjórða sinn
og sagði í bræði sinni: „Leggið þið þá hendurnar á í
andskotans nafni." Þeir hlýddu. Þá hljóp Skúta svo
hart fram að menn gátu valla fótað sig.
Nú var róið í fiskileit. Þegar á daginn leið gjörði
aftaka brim og fóru menn í land. Tólfæringarnir
frá Strönd sátu í lengra lagi, en fóru svo heim.
Þegar þeir komu að sundinu mælti Mókolls
formaður: „Nón mun ekki vera komið og skulum við
bíða við.“ Skútu formaður sagði að nón væri liðið.
Þeir þrættu um það þangað til Skútu forniaður
staðréði að hleypa út að Herdísarvík og fór af stað.
Rétt á eftir kom lag. Þá kallaði Mókolls formaður:
„Nú er Skútulag."
Skútu formaður heyrði það ekki og hélt áfram út
í Herdísarvík og hleypti þar að í Bótinni. En svo
var brimið mikið að Skúta stafnstakkst þar og fór í
spón, og drukknuðu allir mennirnir. Mókollur naut
Skútulags og komst með heilu og höldnu til lands.
Þá sagði maðurinn frá fyrirburðinum.
„Margt kann Gunna
vel að vinna ..
Það er gömul frásaga, að í
einhverju hallæri, sem gekk yfir
land vort, hafi verið svo mikil
bágindi í Vopnafirði, að forstjórum
sveitarinnar kom saman um að
samansafna öllum aumingjum og
þurfamönnum og reka ailt í hóp á
fjöll upp allt norður í Heljardal,
sem liggur inn og suður af Langa-
nesi, til að lifa og deyja þar eftir
því sem verkast vildi.
Þegar nú þessir aumingjar komu
þangað, varð þeirra helzta tilraun
að bjarga lífi sínu upp á þann máta
að veiða silung úr vatni þar
skammt frá og tína fjallagrös.
Enginn vissi nú neitt um þessa
vesalinga því enginn vitjaði um þá
og ekki er þess heldur getið, að
neinn hafi komið aftur um sumar-
ið.
Nú líður og bíður þangað til á
þriðjudagskvöldið í föstuinngang,
þá var komið á gluggann i Hvammi
í Þistilfirði og kveðið:
Lyppa. spinns. tspja ox tvinna,
tína KröK ok róla.
MarKt kann Cunna vel að vinna.
vAkrunt hestl aö dóla.
Þetta var þá ein af aumingjum
þeim, er reknir höfðu verið í
Heljardal og var það sú eina
manneskja, sem þá var lifandi og
lífa af komst úr dalnum. Guðrún
þessi staðnæmdist þar sem hún að
kom, giftist og var merkiskona og
er sagt margt manna frá henni
komið.
Málshættir
Greiðfær er glötunar leið
- O -
Svo má góðu venjast, að
gæðalaust þyki
- O -
Löngum er hefnigjarnt
lítið vit
- o -
Heima á ég verst, en þar
þykir mér best
- O -
Allt kann sá, er hófið
kann
- O -
Betra er brotið hús en
byggt með ósamþykki
Morgunveiði konunga
Hér á eftir fer litill kafli úr Ólafs sögu
helga, úr Heimskringlu Snorra Sturluson-
ar. Ingigerður, dóttir ólafs Sviakonungs,
var festarkona ólafs hins digra Haralds-
sonar, og var það mest fyrir þá sök, að
bændur höfðu gert þys að honum á
Uppsalaþingi og neytt hann til að heita
dóttur sinni. Svíakonungi likaði það stór-
illa.
„Það var einn dag snemma, að konungur
reið út með hauka sína og hunda og með
honum menn hans. En er þeir fleygðu
haukunum, þá drap konungshaukur í einu
rennsli tvo orra. Og þegar eftir það renndi
hann enn fram og drap þá þrjá orra.
Hundarnir hlupu undir og tóku hvern
fuglinn, er á jörð kom. Konungur hleypti
eftir og tók sjálfur veiði sína og hældist
mjög, segir svo: „Langt mun yður flestum
til, áður þér veiðið svo.“ Þeir sönnuðu það
og segja, að þeir ætluðu, að engi konungur
myndi svo mikla gæfu bera um veiði sína.
Reið þá konungur heim og allir þeir. Var
hann þá allglaður.
Ingigerður konungsdóttir gekk út úr
herberginu. En er hún sá, að konungur reið
í garðinn, snerist hún þannig og heilsaði
honum. Hann fagnaði henni hlæjandi og
bar þegar fram fuglana og segir frá veiði
sinni og mælti: „Hvar veistu þann konung,
er svo mikla veiði hafi fengið á svo lítilli
stundu? „Hún svarar: „Góð morgunveiði er
þetta, herra, er þér hafið veitt fimm orra,
en meira er það, er Ólafur Noregskonungur
tók á einum morgni fimm konunga og
eignaðist allt ríki þeirra.*
hestinum og snerist við og mælti: „Vittu
þat, Ingigerður, að svo mikla ást sem þú
hefir lagt við þann hinn digra mann, þá
skaltu þess aldrei njóta, og hvorugt ykkar
annars. Skal ég þig gifta nokkrum þeim
höfðingja, er mér sé eigandi vinátta við. En
ég má aldrei vera vinur þess manns, er ríki
mitt hefir tekið að herfangi og gert mér
skaða margan í ránum og manndrápum."
Skildu þau svo sína ræðu og gekk leið
U.