Morgunblaðið - 01.05.1981, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. MAÍ 1981
Fær Ivanada fullt sjálfstæði í
stjórnartíð Pierre Trudeaus?
Kanada er ekki oft í alþjóða-
fréttum. Helzt berast þaðan
fréttir af óvinsælum selaveiðum
eða nýjum ævintýrum forsætis-
ráðherrafrúarinnar fyrrverandi.
Þó er landið stærsta landsvæði
Norður-Ameríku og mikil ólga
ríkjandi í innanríkismálum.
Fyrir ári síðan munaði minnstu,
að Quebec-fylki segði skilið við
alríkisstjórnina í Ottawa og tæki
upp sjálfstæði, en almennar
kosningar í fylkinu komu í veg
fyrir það. Nú er uppi fótur og fit
út af stjórnarskrá landsins.
Kanada hefur aldrei öðlast fullt
sjálfstæði frá Bretlandi, en
Pierre Trudeau forsætisráð-
herra og stjórn hans vilja fá
stjórnarskrána heim sem allra
fyrst með nokkrum breytingum.
Sex fylkisstjórnir af tíu eru ekki
á því. Þær hafa kært einstreng-
islega stefnu Trudeaus fyrir
dómstólum. I lok marz beið hann
ósigur í réttarsölum Nýfundna-
lands og hefur nú sætzt á að bíða
úrskurðar hæstaréttar um lög-
lega afgreiðslu málsins, áður en
farið verður fram á við Breta, að
stjórnarskráin verði afhent
Kanadamönnum.
Pierre Trudeau kom fyrst
fram á sjónarsviðið í kandadísk-
um stjórnmálum árið 1965.
Hann var þá ungur, áberandi,
frönskumælandi menningarviti
frá Quebec, sem sá, að eitthvað
varð að gera til að koma í veg
fyrir, að óánægja frönskumæl-
andi Quebec-búa yrði svo mikil,
að einingu Kanada yrði stofnað
alvarlega í hættu. Hann var
kjörinn formaður Frjálslynda
flokksins þremur árum síðar.
Flokkurinn vann stórsigur undir
hans forystu í kosningum í júní
1968 og hlaut meirihluta á þingi.
Trudeau naut mjög mikilla
persónulegra vinsælda. Hann
þótti hreinskiptinn, orðheppinn
og ákveðinn, og ekki sakaði að
hann var piparsveinn með rauða
rós í hnappagatinu. Hann var
kjörinn til að rækja einingu
Kanada og eitt af hans fyrstu
verkum í forsæti var að semja
lög um jafnrétti enskrar og
franskrar tungu. Meirihluti
Frjálslynda flokksins í þinginu
tryggði honum samþykkt lag-
anna. Nú eru vegaskilti og allar
aðrar leiðbeiningar í Kanada á
báðum málunum, ríkisstarfs-
menn eiga að vera færir á báðar
tungum, en stór hluti Quebec-
búa er enn óánægður, pg sjálf-
stæðishreyfingin þar er sterk.
Trudeau þótti fljótt helzt til
ósveigjanlegur og gjarn á tillög-
ur, sem juku völd alríkisstjórn-
arinnar á kostnað fylkisstjórn-
anna. Skattar voru hækkaðir til
að bera kostnað af félagsumbót-
um, sem stjórn Trudeaus beitti
sér fyrir. Aðeins fjórir mánuðir
voru liðnir frá stórsigri Tru-
deaus, þegar Claude Ryan gagn-
rýndi stefnu hans í leiðara í
Montreal-blaðinu „Le Devoir" og
sagði, að Trudeau hefði lokað
augunum fyrir sérstöðu Que-
bec-fylkis og þröngvaði fylkinu
með nýjum skattlagningum til
þátttöku í alríkisáætlunum, sem
lítill áhugi væri á í fylkinu.
Vincent Prince skrifaði leiðara
í Montreal-blaðið „La Presse"
fyrir kosningarnar 1972 um
frammistöðu Trudeaus á fyrsta
kjörtímabili hans. Hann hrósaði
Trudeau fyrir frammistöðuna í
efnahags- og utanríksmálum, en
gagnrýndi hæfni hans til að
sameina þjóðina. Frjálslyndi
flokkurinn tapaði meirihluta
sínum í kosningunum, en sat
afram í minnihlutastjórn.
Pierre Trudeau.
Flokkurinn naut mjög lítils fylg-
is í fylkjunum vestan við Ontar-
io, og augljós gjá hafði myndast
milli austur- og vesturhluta
landsins.
Vesturfylkin eru fyrst og
fremst landbúnaðarfylki, en
olíulindir, sem hafa fundizt þar í
jörðu, hafa magnað enn muninn
á vandamálum þeirra og fylkj-
anna við Atlantshafið, frönsku-
mælandi Quebec og iðnaðarfylk-
isins Ontario. Alberta býr yfir
mestri olíu og vill gjarnan njóta
hennar til hins ýtrasta. Trudeau
reitti því marga til reiði árið
1973, þegar hann setti útflutn-
ingstolla, sem runnu beint í vasa
alríkisstjórnarinnar í Ottawa, á
kanadíska olíu. Hann tryggði
þannig öllum Kanadamönnum
lágt olíuverð heima fyrir, en
erlendar þjóðir nutu ekki lengur
gjafverðs á kanadískri olíu.
Margir gagnrýndu Trudeau fyrir
að ganga of langt í afskiptum
ríkisins af olíuframleiðslu, og
íbúum Alberta sveið, að þeir
nutu lítil góðs af verðhækkun-
um.
Stjórn Trudeaus féll í kosning-
unum 1978 og minni hluta stjórn
Ihaldsflokksins sat í tvö ár undir
forsæti Joe Clarks frá Alberta.
Trudeau sagði eftir ósigurinn, að
pólitískum ferli sínum væri lok-
ið. Hann leiddi þó Frjálslynda
flokkinn til sigurs í kosningun-
um 1980. Kosningar stóðu þá
fyrir dyrum í Quebec um sjálf-
stæði fylkisins, og Trudeau vildi
gera sitt til að koma í veg fyrir
sigur sjálfstæðishreyfingarinnar
þar. Hann gerði stjórnarskrána
að kosningamáli í þingkosning-
unum, en margir telja að hann
vilji gjarnan enda stjórnmála-
feril sinn á því að fá stjórnar-
skrána heim.
Kanada hlaut sjálfstæði 1867,
en heyrir þó enn undir krúnu
Bretlandsdrottningar. Þráttað
hefur verið um stjórnarskrána í
yfir hálfa öld, en allar fylkis-
stjórnirnar og alríkisstjórnin í
Ottawa hafa aldrei náð sam-
komulagi um að fá hana heim.
Trudeau vill, að brezka þingið
samþykki viðbótartillögur við
stjórnarskrána, áður en hún
verði afhent Kanadamönnum.
Margir óttast, að þessar tillögur
muni auka enn völd alríkis-
stjórnarinnar á kostnað fylkis-
stjórnanna. Þær eru annars veg-
ar klausa um réttindi borgar-
anna og hins vegar lagabókstaf-
ur um samþykkt breytingartil-
lagna á stjórnarskránni. Meðal
réttindanna, sem borgurunum er
tryggður, er t.d. réttur ensku-
mælandi íbúa Quebec á kennslu
á ensku- og frönskumælandi
íbúa Kanada annars staðar í
landinu á kennslu á frönsku.
Fylkisstjórnunum þykir alríkis-
stjórnin teygja sig þarna sem í
fleiri málum of langt inn á
valdsvið sitt og fella sig því ekki
við viðbótartillögur Trudeaus.
Trudeau tók stjórnarskrár-
málið alveg í sínar hendur í
vetur, eftir að fundur, sem hald-
inn var í september með fylkis-
stjórunum um stjórnarskrár-
málið, leystist upp án nokkurrar
niðurstöðu. Flokkur hans sam-
þykkti í þinginu að fara fram á
við Breta, að stjórnarskráin yrði
send heim með viðbótartillögun-
um, en sex fylki af tíu kærðu
ákvörðun stjórnarinnar fyrir
dómstólum og sögðu, að hún færi
ólöglega að. Trudeau sagði í
þinginu, að stjórnarskráin væri
pólitískt mál en ekki lögfræði-
legt, en féllst þó á að bíða dóms
hæstaréttar, þegar dómstóllinn í
Nýfundnalandi dæmdi, að ein-
hliða ákvörðun alríkisstjórnar-
innar væri ólögleg.
Dómstóllinn í Manitoba hafði
áður dæmt aðgerðir stjórnarinn-
ar löglegár, en málinu var þar
áfrýjað til hæstaréttar. Hæsti-
réttur tekur málið fyrir í lok
apríl, en úrskurður mun varla
liggja fyrir fyrr en í júnímánuði.
Akvörðun Pierre Trudeaus um
að bíða úrskurðar hæstaréttar
virðist gera vonii hans um að fá
stjórnarskrána heim fyrir 1. júlí
nú í ár að engu. Ákvörðunin
kann einnig að gera úti um vonir
hans um að fá stjórnarskrána
heim í stjórnartíð sinni, þar sem
hann héfur sagzt ætla að láta
málið niður falla, ef hæstiréttur
ákveður, að fylkisstjórnirnar og
alríkisstjórnin verði að vera ein-
huga um að fá stjórnarskrána
heim, þegar loks verður farið
fram á fullt sjálfstæði fyrir
Kanada.
ab
Haraldur Ilaraldsson. stjórnarformaður Kreditkorta hf.:
Hvor skrökvar - önund-
ur eða Indriði?
Að undanförnu hefur staðiðyfir
deila milli lítillar bensínsölustöðv-
ar að Kópavogsbraut 115 K. og
OLÍS (vegna þrýstings frá hinum
hluta olíumafíunnar).
Fyrirtækið Kreditkort h/f,
EUROCARD-umboðið á íslandi,
hefur flækst inní þessa sérstæðu
deilu — þar sem frelsi einstakl-
ings er brotið á bak aftur af
„olíumafíunni" og þar kem ég inn í
málið sem stjórnarformaður þessa
fyrirtækis.
Ég rek nú í fáum orðum hvað
um er að ræða í deilu þessari — og
væri kærkomið að „mafíu“for-
stjórarnir allir kæmu sér saman
um svar sem gilti fyrir þá alla —
eins og allt sem fram fer hjá þeim
þríhöfðum.
Hver eða hverjir hringdu í
Morgcsn
m Kdne
louís Masterson
HELKULDI
ÁNORÐURSLOÐ
Onund forstjóra OLÍS og kröfðust
af Önundi tafarlausrar stöðvunar
sölu á bensíni út á kreditkort hjá
hensínsölunni að Kópavogsbraut
115? (Það skyldi nú ekki vera að
bönd beindust að Indriða Pálssyni
(Shell) og Vilhjálmi Jónssyni
(Esso), ef þeir neita — þá lýgur
Önundur — þó skai það tekið fram
að öll mín kynni af Önundi í leik
og starfi eru þannig að ég rengi
hann ekki..
í Mbl. 29. apríl, bls. 17, er viðtal
við Indriða Pálsson — ■ og segir
hann að lokum „að olíufélögin
hefðu á sínum tíma orðið sam-
mála um að hætta kreditkorta-
viðskiptum, þó ekki kannaðist
hann við að sérstakt samkomulag
þar að lútandi væri í gildi.
Önundur sagði hinsvegar við
Morgan Kane
ÚT ER komin 26. hókin í hóka-
flokknum um Morgan Kane lög-
regluforingja. Bókin nefnist
Ilelkuldi á norðurslóð. Útgefandi
er Prenthúsið.
Morgan Kane er á ferð í Norð-
ur-Dakota veturinn 1885. Kane
hafði alltaf hugsað sér helvíti sem
mjög heitan stað, þangað til hann
kom til Norður-Dakota, eins og
segir á kápusíðu.
mig í samtali þ. 15. apríl: „olíufé-
lögin starfa eftir ákveðnum regl-
um sín á milli og í þeim er meðal
annars skýrt ákvæði um láns-
viðskipti", einnig skal vísað til
bréfs Önundar til Biðskýlisins
Kópavogsbraut 115, dags. 24. apríl
1981. Þar segir: „... að um svo
umfangsmikla starfsemi verða að
gilda samræmdar reglur í sam-
bandi við sölu, og hefur svo jafnan
verið."
Hver lýgur og hversvegna — er
samkomulag eða ekki um láns-
viðskipti?
Önnur tilvitnun í sama bréf:
„Að endingu skal tekið fram, að
staðgreiðsluviðskipti með bensín
fara fram á öllum bensínstöðvum
Olís í Reykjavík og nágrenni og
standa öllum heimil."
Hér er rangt farið með stað-
reyndir — og þar að auki fara
bensínviðskipti á landsbyggðinni
fram meira eða minna í gegn um
lánsviðskipti sem mánaðarvið-
skipti — þessa staðhæfingu mína
get ég sannað hvenær sem er — en
„mafíu“stjórarnir stinga hausnum
í sandinn og segja: „sé þessu
þannig varið þá er það án okkar
vitundar og brýtur í bága við
samkomulag okkar".
Eftir samtöl og lestur skrifa
ykkar, „einkaframtaksforstjórar",
efast ég um hæfni ykkar — þið
ættuð að fá starf sem forstjórar
ÁTVR, það hæfir ykkur — með
Vilhjálmi Jónssyni forstjóra Esso.
Honum er vorkunn þar sem hann
er forstjóri einokunarfyrirtækis
innan annars af svipaðri tegund
þannig að honum líður vel með að
geta svínbeygt ykkur „einka-
framtaksforstjórana."
Lokaorð: Þið „einkaframtaks-
forstjórar" fullyrðið um slæma
reynslu kreditkortaviðskipta —
það er engin furða að þið gerið
slíkt því þar styður haltur blindan
— Ilvað vitið þið um kreditkorta-
starfsemi? Svar mitt fyrirfram er
ekkert! en þið vitið vel hvernig
ekki á að reka kreditkortastarf-
semi.
Hefur annarhvor ykkar haft svo
lítið við að biðja um upplýsingar
og annan fróðleik um starfsemi
Kreditkorta hf. — sem byggð er á
þrautreyndum erlendum aðferð-
um um starfsemi þessa, þið voruð
ekki með rekstur á kreditkortum
— heldur illa uppbyggt inn-
heimtukerfi sem fór úr böndum.
Enn frekar skýtur það skökku
við að þið „einkaframtaksforstjór-
arnir" ætlið að bregða fæti fyrir
þá einstaklinga sem hafa gefið sér
tíma til að skoða kerfi okkar og
hafa skrifað undir samninga við
okkur um að láta okkur annast
innheimtu samkvæmt okkar kerfi,
leyfið þeim að vinna eins og þeim
finnst skynsamlegt — og sitjið þið
í musteri einokunar ykkar og látið
fólk hafa andúð á ykkur eins og
alltaf er haft á valdníðingum.
Við viljum að þeir sem trausts
eru verðir séu trausts aðnjótandi,
við viljum bensínviðskipti í
Reykjavík og nágr. með lána-
möguleikum eins og aðrir lands-
menn hafa — hvort sem það er í
gegnum viðskipti við Kreditkort
hf. eða ekki, við erum bara að
bjóða uppá það sem reynslan
hefur sýnt og sannað fullkomna
þjónustu — fyrir neytanda og
seljanda.
SUÐURNESJA—
Voitagjöld fjármagna
feröakigin að hluta
SÍE3Fa MlMahold
I lilefni I. maí
I^gplp
„Sennilega blasir við að bæimir
verði að sameinast fljótlega“
psi fes
KgitsPi á&CBXttgræirsa: " ^ '
I mb**
Suðurnesjapóstur-
inn, nýtt blað
NÝTT blað, Suðurnesjapóstur-
inn, hefur göngu sina i dag.
Suðurnesjapósturinn er frjálst
og óháð fréttablað eins og segir i
blaðhaus og er ætlunin að hann
komi út hálfsmánaðarlcga.
í ritstjórn blaðsins eru Jón
Ólafsson, Sandgerði, Arnór Ragn-
arsson, Garði og Páll Vilhjálms-
son, Keflavík og eru þeir jafn-
framt ábyrgðarmenn.
í forystugrein segja þremenn-
ingarnir að blaðið muni kappkosta
að verða með fréttir úr ölium
byggðakjörnum á Suðurnesjum
svo og mál sem hátt ber á
Suðurnesjum. Ennfremur verði
fjallað um Iandsmálin eftir því
sem tilefni gefast til.
Fyrsta blaðið, sem kemur út í
dag, er 10 síður að stærð.