Morgunblaðið - 19.07.1981, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚLÍ1981
konan handan goðsagnarinnar
„Það var ekki fyrr en ég lét allar fræðilegar túlkanir lönd og leið og skildi að
það var sjaldnast dómgreind sem réði, að ég skynjaði fullan kraft ástríðunnar sem
var driffjöður í lífi hennar — þá fyrst fór ég að skilja lif hennar og list og eitthvað
óþekkt afl handan beggja sem rak hana endalaust áfram. Og það er þessi ástriða
sem ég hef reynt að koma til skila hér á þessum blöðum.“ Svo segir Arianna
Stasinopoulos í bókinni „Maria — Beyond The Callas Legend“ sem er nýlega
komin á markaðinn i Bretlandi og hún bætir við: „Líf Mariu Callas var i senn
harmleikur og ævintýr. Hún breyttist úr feitri hallærislegri jússu í konu sem hafði
i sér sérstæða fegurð og óvanalegan persónuleika. En meðan þessi breyting var að
ejra sér stað var harmleikurinn einnig byrjaður að smeygja sér inn i líf hennar.
Oeðlilegt samband hennar við móður sina setti mark sitt á hana alla tið, nánst
lygileg undirgefni hennar gagnvart Onassis, og siðan beizkjan og auðmýkingin
þegar hann sveik hana ... baráttan fyrir að komast á tindinn og halda sér þar ...
margt hneykslið sem hún olli með framkomu sinni... hvað eftir annað á seinni
söngárum sinum varð hún að hætta í miðjum kliðum, hvar hún stóð á senunni,
vegna þess að röddin gaf sig. Og undir öllu þessu var barátta einnig háð milli
Callas og Mariu, milli goðsagnarinnar og konunnar, milli drauma og veruieika.
Þessi barátta var þungamiðjan i lifi hennar og er þungamiðja þessarar bókar. Ég
hóf að skrifa ævisögu Callas og endaði með þvi að segja lifssögu Mariu. Ég byrjaði
full virðingar og aðdáunar á henni sem listamanni. Undir lokin unni ég
manneskjunni.“
Hér fara á eftir nokkrir kaflar úr þessari bók, endursagðir og styttir og er þó
einkum — i samræmi við það mat að ár hennar með Aristoteles Onassis hafi verið
árin sem skiptu hana persónulega mestu, fjallað um samband þeirra.
að var því líkast, að hún hefði
sagt við sjálfa sig: „Fyrst
skaltu verða hin mikla Maria
Callas. Síðan færðu að verða
kona.“ Hún tókst á við seinna hlutverkið
af jafnmikilli einurð og ákefð og hafði
fengið áorkað hinu fyrra. Þegar sá
orðrómur komst á kreik í ársbyrjun 1960
— og fékkst staðfestur innan tíðar — að
hún Maria hefði engin áform um að
koma fram opinberlega næstu mánuði,
varð hin almenna afstaða sú, að hún
hefði varpað sér í faðm Onassis af
þvílíku offorsi, að hún hefði misst
jafnvægið. Sannleikurinn var auðvitað
flóknari en svo. í viðtali við David
Holmes tveimur árum áður hafði hún
látið í ljós beizkju og reiði yfir þeirri
byrði, sem frægð hennar væri henni og
gaf í skyn, að hana fýsti að draga sig í
hlé að ári liðnu. í þvi samtali játaði hún
einnig að sviðsóttinn væri alltaf að
aukast: „Því meiri sem orðstír minn
verður, því magnaðri verður skelfingin,"
sagði hún. Og undir öllu sem hún bjó yfir
— ótrúlegu vinnuþreki, miklum og sterk-
um persónuleika, einstakri dirfsku henn-
ar, ofurmannlegum viljastyrk, var opin
tilfinningakvika. Og nú var svo komið að
sú hörkuvinna, sem hún hafði tekið á sig,
spennan, óttinn, kvíðinn, gagnrýnin sem
hún hafði sætt — og ekki alltaf að ósekju
— allt þetta hafði orðið henni ofviða.
Hún þráði það eitt að slíta sig lausa. Og
hluti sjálfrar hennar sagði henni, að
söngurinn væri ekki eini tilgangurinn í
lífi hennar. Onassis gerði hana meðvit-
aða um, að hún var kona. Hann vakti
með henni þörf fyrir karlmann á þann
hátt sem hún hafði aldrei upplifað áður.
Hún var 36 ára, þegar hún kynntist því
að kynlíf gæti verið ljúft. Og þá
uppgötvun gerði hún með Onassis. Það
eitt hefði dugað nokkuð langt. „Þetta var
tvímælalaust mjög ástríðufullt sam-
band,“ sagði vinur þeirra Zeffirelli, sem
iðulega var hjá þeim á eynni Skorpios.
„Hún fékk líkamlega fullnægju með
honum og það varð henni mikil og
stórkostleg uppgötvun."
En samband þeirra var annað og
meira. Maria sýndi alla tíð löngun til að
afla sér frekari lífsreynslu og kynnast
sjálfri sér. Og Onassis lauk upp á gátt
dyrunum að áður ókunnum ævintýra-
löndum, og það sem hún kynntist þar
vakti með henni óskiptan fögnuð — og
hann gaf henni fyrirheit um nýtt upphaf
alls, sem hún hafði án efa lengi þráð. En
hana hefur áreiðanlega ekki órað fyrir -
þeirri djúpstæðu tilfinningaólgu sem af
þessu myndi leiða. Áður snerist líf
hennar allt um það að vinna. Allt í einu
var svo komið að hún fékk hvergi
hlutverk. Hún hafði verið svipt — í og
með af fúsum vilja — því eina sem fram
að þessum tíma hafði gefið lífi hennar lit
og Ijóma.
Onassis varð þungamiðja hins nýja
draums, sem kom í stað drauma um
frægð og frama sem höfðu endað í
hálfgerðri martröð. En eftir að samband
þeirra, óbeizlað og hamslaust, var hafið,
dró hann sig samt um hríð til baka. Það
var ekki í fyrsta skipti sem karlmaður
vildi bæði halda ástkonu og eiginkonu.
Tina Onassis hafði sett fram kröfu um
skilnað og hann stóð andspænis því að
þurfa að taka ákvörðun — sem hann
vildi ekki þurfa að gera. Hann hélt þeim
upptekna vana sínum að hverfa langtím-
um saman, hann hélt margoft til fundar
við fyrrverandi konu sína til að fá hana
til að draga skilnaðarbeiðnina til baka og
koma til sín aftur. Og Maria varð þess
því snemma áskynja, að hún gat ekki
treyst á hann, þótt hún þarfnaðist þess
sárlega.
í byrjun þessa árs, 1960, lenti hún í
meiri háttar krísu með rödd sína. Hún
hafði hvað eftir annað, bæði í einkasam-
tölum og viðtölum við blöð, lagt áherzlu
á, hversu það hefði mikil áhrif á
söngrödd hennar, að hún væri í tilfinn-
ingalegu jafnvægi. Sjálfsagt á það við
um flesta mikla listamenn, hana kannski
öðrum fremur, eftir að goðsögnin Maria
Callas var til orðin og skelfingin hafði
læst klónum í hana. Það var eins og
óttinn, minnstu geðhrif kæmu sam-
stundis fram í söng hennar. „Sá fugl einn
getur sungið, sem er hamingjusamur,"
sagði hún og öðru sinni sagði hún að það
væri ekki rödd hennar sem væri veik,
heldur taugarnar. Og sannarlega var
ástandið ekki björgulegt þessa fyrstu
mánuði ársins 1960, taugarnar upptætt-
ar, blóðþrýstingurinn óhugnanlega lágur
og hún var með stöðug særindi í hálsi.
Hún vildi ekki syngja opinberlega, en
hún vildi vita, að hún GÆTI sungið. Svo
að hún fór í æfingarherbergi sitt; settist
við flygilinn og reyndi að syngja eitthvað
— hvað sem var. En þá kom sársaukinn,
sem byrjaði í hálsinum og leiddi upp í
höfuð og fram í enni og hún neyddist til
að hætta.
Blaðafréttir um, að Maria Callas væri
öldungis búin að vera sem söngkona,
birtust æ ofan í æ. Og til að kóróna allt,
sendi nú Evangelia móðir hennar frá sér
bókina „Dóttir mín Maria Callas" þar
sem Mariu voru ekki vandaðar
kveðjurnar og aðskiljanlegar greinar
voru ritaðar um málið og viðtöl voru
höfð við Evangeliu, þar sem hún var
jafnan í hlutverki hinnar afræktu en
fórnfúsu móður. Bókin er í raun nánast
samfelld árás á Mariu og Evangelia
reynir m.a. að finna skýringu á erfiðum
skapsmunum Mariu með því að vitna til
höggs, sem hún fékk í bílslysi fimm ára
gömul.
Evangelia hafði vafalaust vænzt þess
að sín biði frægð og auður eftir útkomu
bókarinnar. En Maria beit ekki á það agn
sem hún setti út, hún var ófáanleg til að
tjá sig um bókina og þar með var
áhuginn á henni fljótur að hjaðna. Góður
vinur Mariu og guðfaðir hvatti hana til
að sættast við móður sína. En báðar voru
þær mæðgur gagnteknar af því hvað hin
hefði gert á hluta sinn og Maria var ekki
til viðræðu um neitt er varðaði móður-
ina. Ósk hennar var sú ein að fá nú að
taka upp „eðlilega lifnaðarháttu" eins og
hún kallaði það og í þeim fólst ekki að
hún tæki upp samband við móðurina. Til
þess var biturðin vegna liðinnar tíðar of
mikil, hvort sem það var með réttu eða
röngu. En eitt er víst, að það er
óvenjulegt og kannski í hæsta máta
ósanngjarnt að leggja foreldri sínu allt
svo mjög út á versta veg, gjörðir þess
gegnum tíðina, og Maria gerði eftir að
hún var komin til fullorðinsára og hafði
þá væntanlega þroska til að skilja
„misgerðirnar" eða að minnsta kosti sjá
atburðina í öðru ljósi.
En hvað um það. Þessu varð ekki
breytt. „Ég vil ekki syngja framar," sagði
hún. „Ég vil lifa eins og hver önnur kona,
eignast heimili, börn og hund.“ Aristo
var miðpunktur þessa draums og eftir að
hann hafði verið mjög á báðum áttum
hvað snerti samband þeirra fyrstu mán-
uði ársins 1960, sneri hann nú við blaðinu
og eyddi meiri og meiri tíma í návist
hennar — án þess að gefa henni nokkra
skýringu á því frekar en hann gerði
henni nokkra grein fyrir því þegar hann
var langdvölum í burtu frá henni.
Onassis virtist hafa sætt sig við, að Tina
ætlaði að skilja og tíminn sem í hönd fór
var sem nýir hveitibrauðsdagar báðum,
að sögn þeirra sem voru samvistum við
þau þennan tíma.
Það var lýðum ljóst að Maria var frúin
á heimilinu, þ.e. um borð í snekkjunni
Christinu, þar sem þau dvöldu löngum.
Aristo gerði aldrei athugasemdir við
skipanir sem hún gaf, nema í eitt skipti.
Hún hafði látið fjarlægja stórt málverk
af Tinu. Hann lét hengja það á sinn stað
og um málið var ekki talað.
Saman í Monta <
María þrettán i
móður sinni.
Maria með di St<
Myndin tekin ak
Onaseis.