Morgunblaðið - 19.07.1981, Blaðsíða 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚLÍ1981
Eina skiptiö
sem Volo-
dya hefur
séö yngra
barniö sitt
var þegar
hann haföi
veriö
dæmdur til
fimm ára
vistar í
þrælkunar-
búöum.
Þegar hann
gekk út úr
réttarsaln-
um um-
kringdur
vopnuöum
vöröum tróö
Tatyana eig-
inkona hans
sér fram og
lyfti litlu
dótturinni
upp svo aö
hann gæti
séö hana.
Steve Turner ræðir
við fangabúðaekkjuna
Tatyönu Poresh
Tatyana Poresh situr á stól í litla sveínher-
berginu í íbúð sinni í Leningrad. í horninu
er rimlarúm þar sem ársgamalt barn stend-
ur upp við grindurnar. A hillu rétt hjá er
stór mynd af dökkhærðum skeggjuðum
manni með gleraugu í grönnum umgjörðum,
hann heldur á öðru barni i fanginu. Fyrir
neðan myndina eru róðukrossar og krists-
myndir. Tatyana tekur myndina og spyr
telpukornið hver þetta sé, telpan segir þetta
vera pabba og móðirin brosir og setur
myndina aftur á hilluna.
Tatyana tilheyrir stórum og vaxandi hópi
rússneskra kvenna sem eru nokkurs konar
ekkjur vegna trúar fjölskyldunnar. Dag nokk-
urn, sex mánuðum áður en hún átti yngri
dótturina, kom hún heim frá vinnu sinni, í
málvísindadeild háskólabókasafnsins í Len-
ingrad, að öllu í svefnherberginu á tjá og
tundri. Fötum, bókum, skjölum, leikföngum og
lyfjum ægði saman á gólfinu. Á eldhúsborðinu
var skýrsla sem staðfesti að óreiðan var verk
KGB. Þeir höfðu ekki aðeins haft á brott með
sér skjöl, heldur einnig Volodya, eiginmann
hennar.
Þetta gerðist 1. ágúst 1979. Það var ekki fyrr
en eftir átta daga sem henni tókst að fá
staðfest að hann hefði verið handtekinn og
ákærður skv. 70. grein fyrir andsovézkan
áróður og undirróður. í fyrstu var henni tjáð
að hann hefði ekki verið handtekinn. Síðar
breyttust upplýsingarnar eftir því sem henni
var vísað frá einni stofnun á aðra. Að lokum
fékk hún að vita nákvæmlega hvað hafði
gerzt, hjá mönnum sem höfðu verið yfirheyrð-
ir í sambandi við málið.
Glæpur Volodya Poresh var sá að hann
hafði, ásamt öðrum, stofnað námshóp sem
kallaði sig „Kristna umræðuhópinn", þar sem
menntamenn, sem tekið höfðu kristna trú,
komu saman og ræddu trúarskoðanir sínar.
Þeir höfðu sérstakan áhuga á hinni miklu
trúarvakningu sem á sér stað í Rússlandi og
fylgir í kjölfar vonbrigða manna með guðlausa
efnishyggju. Aðalógnunin sem rússnesk yfir-
völd sáu var, að þessir kristnu menn voru ekki
gamlir bændur sem söknuðu gamalla lífsvenja
og sem ánægjulegt var að sýna sem dæmi um
trúfrelsi, heldur voru þeir kennarar, kvik-
myndagerðarmenn, rithöfundar, vísindamenn
og fyrirlesarar, sem höfðu verið aldir upp sem
góðir og gegnir trúleysingjar; þeir voru
fulltrúar framtíðarinnar — ekki fortíðarinn-
ar.
Eftir að Volodya var handtekinn var hann í
fangelsi í Leningrad meðan hann beið þess að
koma fyrir rétt. Allan þann tíma var Tatyönu
ekki leyft að heimsækja hann. „Þeir höfnuðu
umsóknum mínum um leyfi til að heimsækja
hann,“ segir hún „og vildu ekki einu sinni
leyfa mér að senda honum línu frá fæðingar-
deiidinni. Ég gat ekki einu sinni komist að því
hvað hann vildi skíra dóttur okkar.“ Eina
skiptið sem hann hefur séð yngra barn sitt var
þegar hann hafði verið dæmdur til fimm ár
vistar í þrælkunarbúðum og síðan þriggja ára
útlegðar; þegar hann gekk út úr réttarsalnum
með hendur fyrir aftan bak umkringdur
Eiginkona Samviskufanga
Tatyana Poresh meö mynd af Volodya og
Olgu.
vopnuðum vörðum tróð Tatyana sér fram með
Olgu litlu, tveggja ára, hangandi í pilsunum
og lyfti Ksenju upp til að hann gæti séð hana.
Kona sem á eiginmann í fangelsi fær enga
félagslega aðstoð. Hún verður að treysta á
stuðning frá vinum og vandamönnum. Taty-
ana kemst af með stuðningi móður sinnar og
kristinna vina þeirra. Eldri dóttirin, sem var
mjög hænd að föður sínum, veiktist eftir
handtöku hans og þjáist nú af astma. Tatyana
segir: „Það er erfitt fyrir mig þegar börnin
veikjast, en ég kemst af vegna þess að ég er
vinamörg. Ég skil ekki hvernig fólk fór að á
Stalíns-tímabilinu. Þá voru heilu fjölskyld-
urnar handteknar. Börnin voru fangelsuð og
ættingjarnir skotnir. Ég skil ekki hvernig
sumt fólk fer að í dag og ég bið til guðs að ég
lendi ekki í þannig aðstöðu."
Flestir nágrannanna gefa málinu lítinn
gaum. Menn styðja kommúnistaflokkinn til að
komast áfram fremur en af hugsjónaástæðum
svo að það er engin skömm bundin því að vera
skyldur andófsmanni. „Flestir nágrannanna
komust ekki að þessu fyrr en síðar," segir
Tatyana. „Það hefur þess vegna ekki orðið
nein veruleg breyting á framkomu þeirra við
mig. Þeir halda áfram að heilsa og koma fram
við mig á eðlilegan hátt.“
Tatyana fær að hitta mann sinn tvisvar á
ári í vinnubúðunum, sem eru í Úral-fjöllunum.
Önnur heimsóknin er fjögurra stunda heim-
sókn og þau eru sitt hvoru megin við rimlana.
Hin heimsóknin er hjúskaparheimsókn og þau
fá timburkofa á svæðinu. Þetta ár var
heimsókn hennar felld niður af því að Volodya
mótmælti því að Biblían hans var gerð
upptæk. í fyrra var hjúskaparheimsóknin
stytt um einn dag og Tatyönu var ekki sagt frá
því fyrr en hún kom. Til að komast í
vinnubúðirnar þarf hún að ferðast í tvo daga
með lest, fimm stundir með áætlunarbíl og
loks að ganga 13 km.
Hún segir svo frá: „Það eina sem ég gat séð
af vinnubúðunum voru skrifstofubyggingarn-
ar sem eru úr múrsteini og að baki þeirra
háan vegg. Ég fæ ekki að fara inn fyrir
múrinn þar sem vinnubúðirnar eru. Litla
húsið fyrir fjölskylduheimsóknir er gegnt
skrifstofubyggingunni. Það eina sem ég gat
séð var múrinn og varðturnarnir. Þetta er úti
í skógi. Það eru aðeins fimm eða sex
timburkofar í nágrenninu fyrir fólk sem
vinnur við þjónustustörf fyrir búðirnar. Það
er bær í um það bil átta kílómetra fjarlægð."
Dagurinn hjá Volodya hefst klukkan sex að
morgni er hann fer á fætur og verðirnir koma
til eftirlits. Síðan er unnið frá 8 til 5, klukkan
6 er matast og síðan geta menn lesið eða horft
á sjónvarp þar til klukkan 10, en þá er
háttatími. Öll vinna fer fram innan vinnubúð-
anna og á veturna kemst hitinn niður í - 50°C.
Eitt af því sem eiginkonur mannanna í
vinnubúðunum kvarta sárast undan, er það, að
ekki er hægt að treysta því að bréf komist til
skila. Bréf eru send af stað en koma svo ekki
fram. Þetta er aðferð yfirvalda til að sá ótta
og tortryggni, sem alltaf er hugsanlegt að leiði
til þess að menn afneiti fyrri skoðunum sínum
eða svíki vini og ættingja. Meðan Volodya var
fyrir rétti og fékk ekki að hafa samband við
fjölskyldu sína notaði aðalsaksóknarinn þetta
til að reyna að draga úr honum kjark. „Ég
ráðlegg þér að sýna meiri hógværð við
réttarhöldin," var sagt við hann, „ég var rétt
að koma frá Tatyönu Mikhailovnu og litlu
telpunum þínum, Ólgu og Kseníu."
Ég spyr Tatyönu hvort hún óski þess
nokkurn tímann að hún hefði fæðst á
vesturlöndum þar sem hegðun Volodya væri
ekki talin glæpsamleg. „Nei,“ segðir hún, „ég
er Rússi og myndi ekki vilja yfirgefa Rúss-
land.“
Nýjustu fréttir af Volodya eru þær að hann
er farinn að missa tennurnar, sennilega stafar
það af tannholdssjúkdómi af völdum næring-
arskorts. Einnig bagar hann gamalt lungna-
sár. Olga dvelst hjá foreldrum föður síns í
Smolensk þar sem loftslagið er betra fyrir
astmann í henni. Móðir Tatyönu vinnur á
bókasafni til að fá peninga handa henni og
Kseníu. Þegar ég spyr hvaða boð hún vilji að
ég beri vestur yfir frá henni og Volodya, biður
hún mig að þakka fólki fyrirbænir þess, að
bænir séu afar mikilvægar og að þau vilji
leggja áherslu á mikilvægi fjölskyldunnar.
„Hvað á að endurfæða með þessum þjáning-
um? Hvað á að endurleysa?" spyr hún.
Volodya telur að fjölskyldan sem tákn fyrir
tengsl kristinna manna innbyrðis og tákn
sambands manns við guð sé lykillinn að
endurfæðingu Rússlands. Einstaklingar geta
ekki komið þessu til leiðar einir sér. Við getum
tekið sem dæmi: Foreldrar taka trú en börn
þeirra eru send í skóla þar sem þeim er kennt
að hlæja að trúuðu fólki; annaðhvort beygja
þau sig eða þau verða einmana og einangrast.
Aðeins ef til eru talsvert margar fjölskyldur
sem eru tilbúnar að halda fast við að þær séu
trúaðar og að þær vilji ala börn sín upp í trú,
er hægt að skila áfram til næstu kynslóðar því
sem er að gerast með þessari kynslóð. Þetta er
sú leið sem Rússland þarf að fara. Vera kann
að þessi þróun mála sé ekki það sem öðrum
löndum er mikilvægast en hún er Rússlandi
afar áríðandi."