Morgunblaðið - 13.08.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. ÁGÚST 1981

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Berlínar-
múrinn 20 ára
Fyrir réttum 20 árum, sunnudagsmorfruninn 13. ágúst 1961,
var landamærum Austur- ok Vestur-Berlínar og Austur- og
Vestur-Þýzkalands skyndilega og fyrirvaralaust lokað. Nýr
kapítuli mannkynssögunnar var hafinn. Mannréttindabaráttan í
veröldinni hafði beðið verulegt áfall. Berlínarmúrinn — vörumerki
kommúnismans og Varsjárbandalagsins — fyllti upp í þá
flóttaleið gegn um járntjaldið — það hlið til frelsis — sem
þúsundir og aftur þúsundir höfðu notfært sér. Sólarhringinn
næstan á undan höfðu 2400 a-þýzkir flóttamenn farið um þetta
hlið. Það var stærri hópur en nokkurn dag annan allar götur frá
því að a-þýzkir verkamenn gerðu uppreisn gegn kommúnista-
stjórninni árið 1953. Varsjárbandalagið gaf þá skýringu, að
landamærunum hefði verið lokað til „að fæla lítilsigldar
manneskjur frá því að svíkjast undan merkjum“!!!
Þessa sögulegu atburði, uppreisn a-þýzkra verkamanna 1953 og
byggingu Berlínarmúrsins 1961, bar upp á hátíðardaga í íslenzku
þjóðfélagi. Sautjánda júní 1953, á þjóðhátíðardegi íslendinga,
streymdu rússneskir skriðdrekar um götur Berlínarborgar og óku
yfir saklausa borgara á meðan hermenn létu vélbyssuskothríð
dynja á verkafólki, sem leyft hafði sér andóf gegn valdhöfum.
Þegar Islendingar héldu upp á 175 ára kaupstaðarréttindi
höfuðborgar sinnar, Reykjavíkur, 18. ágúst 1961, var unnið
kappsamlega að gerð þessa sögulegasta mannvirkis kommúnism-
ans í veröldinni, Berlínarmúrsins, þvert um höfuðborg Þýzka-
lands.
Þegar þessir atburðir áttu sér stað, sem nú er drepið á í tilefni af
20 ára afmæli Berlínarmúrsins, kom fáum til hugar, að tveimur
áratugum síðar, annó 1981, færu skoðanalegir jábræður a-þýzkra
kommúnista hér á landi bæði með forystu í borgarmálum
Reykjavíkur og veigamiklum ráðuneytum í landstjórn. Alþýðu-
bandalagið hefur að vísu kappkostað að fela tengsl, forn og ný,
milli sín og bróðurflokka í A-Evrópu og Sovétríkjunum, hvar
formaður þess er nú í opinberri heimsókn sem ráðherra. En
hvorutveggja er, að sumir af fremstu núverandi valdsmönnum
Alþýðubandalagsins sóttu faglega og pólitíska menntun einmitt til
Austur-Þýzkalands og að gamli kommakjarninn í Alþýðubanda-
laginu, sem þangað kom úr Sósíalistaflokki og Kommúnistaflokki
— með aðild að Komintern — heldur þar enn um stjórnvölinn.
Willy Brandt, einn af forvígismönnum v-þýzkra jafnaðarmanna,
sem þá var borgarstjóri Vestur-Berlínar, hélt sögulega ræðu á
þessari örlagastundu og kallaði á viðbrögð Vesturveldanna. „Vei
oss,“ sagði Brandt, „ef vér af siðferðilegum veikleika stöndumst
ekki þessa raun. Þá munu kommúnistar ekki létta för sinni við
Brandenborgarhliðið, ekki við landamæri A- og V-Þýzkalands, og
þeir munu ekki létta för sinni við Rínarfljót. Það sem þá verður,
varðar ekki aðéins Þýzkaland heldur Vesturveldin öll.“ Jafnframt
ritaði hann Kennedy, þáverandi forseta Bandaríkjanna, bréf, þar
sem krafizt var pólitískra aðgerða. „Það er ekki hægt að stöðva
skriðdreka með orðaleppum," sagði Willy Brandt.
Vesturveldin mótmæltu harðlega þessum aðgerðum A-Þjóðverja
og Rússa, enda vóru þær bæði brot á samkomulagi Vesturveldanna
og Rússa um Þýzkaland og stríddu gegn vestrænum skilningi á
almennum mannréttindum, fyrst og fremst skoðana- og ferða-
frelsi einstaklinga. Þjóðlönd á ekki að girða af eins og þrælabúðir.
Kennedy Bandaríkjaforseti brást og snarlega við tilmælum
Brandts, og sendi bandarískt herlið um a-þýzkt land til
Vestur-Berlínar. Sú aðgerð fól í sér mjög sterka áréttingu. Hér
sýndi hann samskonar festu og skjótleika og í Kúbudeilunni, er
Sovétmenn reyndu að gera Kúbu að flaugaskotpalli við strendur
Flórída — og með hliðstæðum, jákvæðum árangri. Þó Berlínar-
múrinn standi enn í dag, eins og víti til varnaðar fyrir allar
vestrænar þjóðir, þá hefur a-blokkin haldið sér í skefjum síðan á
morkum A- og V-Evrópu. Sovétríkjunum var svarað á máli sem
þau skildu og virtu. En það er svo annað mál, og má ekki gleymast,
að ríki Varsjárbandalagsins verja enn í dag tvöfalt hærra hlutfalli
af þjóðartekjum sínum til vígbúnaðar en Vesturveldin — og sitt
hvað hefur gerzt á heimavettvangi þeirra, sem þrengt hefur
persónuleg réttindi fólks, m.a. í Tékkóslóvakíu og Ungverjalandi,
og Pólland er stórt spurningarmerki.
Eftir 20 ár stendur Berlínarmúrinn enn og gegnir sama
hlutverki og fyrr, að halda fólki nauðugu viljugu innan múra sinna
— í hagkerfi marxismans og þjóðfélagsgerð sósíalismans.
Jafnframt er hann víti til varnaðar öllum þeim, sem standa vilja
vörð um vestrænt lýðræði, þingræði og almenn þegnréttindi. En
það má aldrei gleymast Islendingum að einnig hér á landi eru þeir,
sem sótt hafa menntunarlegan og pólitískan bakgrunn sinn
handan þessa múrs, og vilja stefna að samskonar þjóðfélagsgerð
og hann umlykur. Og það er að minnsta kosti lærdómsrík tilviljun,
að nýkjörinn formaður Alþýðubandalagsins skuli vera opinber
gestur í Sovétríkjunum á 20 ára afmæii Berlínarmúrsins.
Flugvélin TF-FIL á slysstað utan á Knúk á Mykinesi i septembermánuði 1970, myndin birtist á
forsíðu Morgunblaðsins.
„Hrikaleg aðkoma
að slysstaðnum þenn-
an gráa morgun“
MEÐAL skipverja á danska eftir-
litsskipinu Ingolv. sem verið hef-
ur í Revkjavík í vikunni. er
Fleming Hellebjerg og reyndar er
hann næstráðandi um borð. Fyrir
rnskum 10 árum. nánar tiltekið
að morgni 26. september 1970.
kom Hellebjerg mjög við sögu. er
(jölda fólks. sem lenti í flugslysi á
Mykinesi í F'æreyjum. var bjarg-
að. Hann var þá flugmaður á
þyrlu danska sjóhersins og vann
einstætt hjörgunarafrek þennan
dag og nokkru síðar var hann
heiðraður með fáikaorðunni af
forseta íslands.
Fokker Friendship-flugvélin
TF-FIL, í eigu Flugfélags íslands
og SAS, var að koma frá Bergen
þennan laugardagsmorgun, en í
Noregi hafði vélin orðið að bíða í
tvo sólarhringa vegna þoku í Fær-
eyjum. Vélin átti skammt eftir að
flugvellinum í Vogum er slysið
varð. Lenti vélin ofarlega í fjallinu
Knúk á Mykinesi, en hæsti toppur
þess er 560 metra hár. Átta manns
fórust í slysinu, sjö Færeyingar og
einn Islendingur, flugstjórinn
Bjarni Jensson. Um borð í vélinni
voru 30 farþegar og fjögurra
manna áhöfn.
Við hittum Fleming Hellebjerg
að máli um borð í Ingolv í vikunni
og báðum hann að rifja upp
þennan morgun í Færeyjum fyrir
tæpum 11 árum.
„Skyggni var mjög slæmt, og
reyndar nánast ekkert, þennan
morgun og auk þess vindstrekking-
ur, þannig að það var ekki fyrr en í
þriðju tilraun að ég og aðstoðar-
maður minn komumst í loftið á
þyrlunni. Loksins komumst við af
stað frá Hvítabirninum, sem lá í
Þórshöfn, og til Mykiness flugum
við lengst af í 15—20 metra hæð
yfir sjávarmáli. Frá Þórshöfn vor-
um við í um hálftíma á leiðinni að
slysstaðnum, en Hvítabjörninn
lagði strax af stað í átt til
Mykiness.
Aðkoman var hrikaleg á slys-
staðnum þennan gráa morgun.
Fólkið var margt stórslasað og í
mikilli lífshættu, en þeir sem bezt
sluppu höfðu borið'hina frá flakinu
Rætt viö Fleming
Hellebjerg, sem
vann einstakt björg-
unarafrek í Fær-
eyjum fyrir 11 árum
þar sem talsverð eldhætta var á
sjálfum slysstaðnum. Þessi mynd,
sem við mér blasti þarna uppi í
fjallinu á eyjunni um morguninn,
hefur oft komið upp í huga minn
síðan, en ég hafði þó ekki mikinn
tíma til að hugsa meðan á þessu
stóð. Þetta var mín vinna og mitt
hlutverk var að koma þeim, sem
mest höfðu slasast, sem allra fyrst
undir læknis hendur. Það mátti
engan tíma missa.
Við tókum fyrst þá þrjá, sem
mest voru slasaðir og fluttum þá á
sjúkrahúsið í Þórshöfn, en aðeins
var hægt að taka einn í hverja
ferð. Þegar því var lokið fluttum
við hina um borð í Hvítabjörninn,
• /
f i
/ /
Fleming Ilellebjerg um borð í
Ingolv í Reykjavíkurhöfn.
sem þá var kominn að Mykinesi, og
í þeim ferðum gátum við tekið tvo
eða þrjá eftir ástandi þeirra. Við
björgunarstörfin notuðum við litla
franska þyrlu, en aðeins ein slík
var um borð og þá var engin þyrla
til í Færeyjum. Þyrlan var samtals
á lofti í rúmlega 13 tíma, en
björgunaraðgerðirnar tóku sam-
tals um 16 stundir. Þyrlan var alls
ekki ætluð fyrir svo mikið flug á
svo skömmum tíma og því þurfti
hún að fara í mikla skoðun að
þessu verki loknu. En hún stóð sig
frábærlega og bilaði hvergi. Sjálf-
ur fékk ég enga hvíld þennan dag,
hugsaði heldur ekki um að ég væri
þurfi fyrir slíkt, en nærðist á kexi
og brauði, sem ég fékk rétt um
borð þegar ég kom þangað með þá
sem lent höfðu í slysinu," segir
Fleming Hellebjerg.
Þess má geta, að auk Hvíta-
bjarnarins og áhafnar hans tóku
björgunarsveitir frá Færeyjum
þátt í hjálparstarfinu, og flugvél
frá Varnarliðinu á Keflavíkur-
flugvelli fór með lyf til Mykiness
að beiðni læknis um borð í Hvíta-
birninum. Hellebjerg var í sex ár
flugmaður á þyrlu danska sjóhers-
ins og var einkum í Færeyjum og
Grænlandi. Hann lenti oft í því að
fljúga við erfiðar aðstæður, en
segist ekki neita því, að björgunar-
starfið í Færeyjum hafi verið það
erfiðasta.
Morgunblaðið greindi ítarlega
frá slysinu í Færeyjum og björgun-
arstarfinu. Þar er m.a. að finna
þessa klausu í blaðinu miðvikudag-
inn 30. september:
„Hvað björgunarstarfið sjálft
snertir hefur nú komið í ljós, að
flugmaðurinn á þyrlu Hvítabjarn-
arins, Hellebjerg, hefur sýnt ein-
stakt þolgæði og frábæra hæfni, en
við mjög erfiðar aðstæður selflutti
hann farþegana frá Mykinesi í
skipið og einnig þá sem mest voru
slasaðir frá slysstaðnum til Þórs-
hafnar. Héyrzt hefur, að hann
verði sæmdur heiðursmerki fyrir
framgöngu sína og er það einróma
álit þeirra, sem viðstaddir voru, að
hann hafi fyllilega til þess unnið."
áij