Morgunblaðið - 17.09.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1981
Sýning
Sotos
Michou
í Sýningarsalnum Langbrók
(Gallerí Langbrók), stendur
þessar vikurnar yfir sýning á
myndum Grikkjans Sotos Mich-
ou. Eru myndirnar hluti af
verkum er listamaðurinn gerði
síðustu 2—3 vikur hérlendis og
eiga að kynna hluta af tilraun-
um hans til að skynja Island.
Myndir sínar nefnir hann „ís-
lenzkt landslíki" og eru gerðar í
blandaðri tækni á nútímavísu,
sem eru endurskapaðar, breyttar
og eyðilagðar ljósmyndir annars
vegar, og svo gvass-myndir. Pol-
aroid-myndirnar eiga að vera
myndmál — myndir sem lifa í
lesmáli og myndmáli og eru
tileinkaðar ímyndunarheimi
mannsins en gvass-myndirnar
nefnast litsmíðar.
Hér er flinkur listamaður á
ferð sér maður samstundis við
fyrstu yfirferð sýningarinnar, en
þó kemst maður að þeirri niður-
stöðu, að þrátt fyrir góða við-
leitni, hefur hann ekki náð að
kafa nægilega djúpt niður í
myndefni sitt. Það er ósköp
eðlilegt miðað við stuttan tíma
og svo virðist hann einnig frekar
vera að kynna aðferðir sínar við
Myndlist
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
»Hér er flínkur lista-
maður á ferð, sér mað-
ur samstundis við
fyrstu yfirferð sýn-
ingarinnar, en þó
kemst maður að þeirri
niðurstöðu, að þrátt
fyrir góða viðleitni,
hefur hann ekki náð að
kafa nægilega djúpt
niður í myndefni
sitt.46
myndsköpun en upplifanir.
Myndirnar eru litlar en settar
upp af frábærum hagleik og
öryggi enda var hann kennari
við listaháskóiann í Karlsruhe
og er nú prófessor við listahá-
skólann í Stuttgart þar sem
hann kennir við deild almennrar
listmenntunar. Þá hefur hann
sviðsett fyrir leikhús og hefur
rutt leiklist braut inn á svið
myndmenntunar. Eftir að hafa
fengið framanskráðar upplýs-
ingar skilur maður fádæma ör-
yggi listamannsins við að svið-
setja smámyndir sínar óaðfinn-
anlega í umgerð sinni — máski
spennir hann bogann hér of hátt
því að maður hefur það á
tilfinningunni að án þessara
glæsilegu tæknibragða misstu
myndirnar mikið af aflfræði-
legum krafti sínum.
Listamaðurinn Soto Michou er
um margt einkennandi fyrir
samtíð sína og „miniatur"—list
nútímans og glæsileg tækni-
brögð. Hann hefur náð langt á
sínu sviði en ég veit nú ekki í hve
miklum mæli þessi sýning er
einkennandi fyrir myndsköpun
hans almennt séð. — En það var
fróðlegt að kynnast þessari hlið
listamannsins og í heild séð er
þetta eitt merkasta framtak
sýningarsalarins og mun ekki í
kot vísað ef svo heldur fram.
Sýning
Gunnars
Ingibergs
Á neðstu hæð Menningar-
stofnunar Bandaríkjanna er nú í
fullum gangi myndverkasýning
Gunnars Ingibergs Guðjónsson-
ar. Listamaðurinn íslenzki sýnir
þar í boði Menningarstofnunar-
innar og er það í sjálfu sér
undarleg tiltekt því menn hafa
verið því vanastir að þar væri
kynnt amerísk list frekar inn-
lendri. Yfir þessum ágæta sýn-
ingarsal hefur annars verið mik-
il lognmolla undanfarin ár og er
af sem áður var er ágætar
kynningarsýningar amerískrar
listar og listamanna voru þar
reglulegur viðburður.
— Sýning Gunnars Ingibergs
var opnuð 5. september en þann
dag varð hann einmitt fertugur
og mun hafa viljað halda upp á
þau tímamót með sýningu á
myndum frá ýmsum tímaskeið-
um athafna sinna á listasviði.
Langflestar myndirnar eru þó
frá þessu ári og meiri hluti
þeirra vatnslitamyndir.
Gunnar Ingiberg er hressi-
iegur í viðkynningu, einlægur og
opinskár og þessir eðliskostir
þykja mér einmitt sterkasta
hliðin í myndsköpun hans, sem
kemur t.d. greinilega í ljós í
Gunnar Ingiberg á sýningu
sinni.
myndum svo sem „Kisa“ (9),
„Hestamannaríki" (10), „Model“
(34) og í hinni stóru mynd
„Ballett" (35). í öllum þessum
myndum lætur hann gamminn
geysa og er þar sjálfum sér
samkvæmur sem náttúrubarn.
Vatnslitamyndirnar hins vegar
bera það með sér, að hér er
Gunnar að nostra í tækni með
vinnubrögðum, sem henta ekki
umbúðalausri athafnaþrá hans,
hvorki hvað litameðferð snertir
né meðhöndlun pentskúfsins.
HÁ heildina litið er
þetta ekki veigamikil
sýning og er ljóst að
listamaðurinn þarf að
leggja sig miklu meira
fram í myndsköpun
sinni og ástunda sam-
felldari vinnubrögð til
þess að draga fram
innsta eðli sitt og vinna
þarmeð beint frá innstu
og upprunalegustu
kviku eðlis síns. 66
Smámynd úti í horni, sem erfitt
er að koma auga á, „Piltur og
stúlka“ (40), er hins vegar rík af
græskulausri kýmni og vildi ég
hafa séð miklu fleiri slíkar
myndir á sýningunni.
Á heildina litið er þetta ekki
veigamikil sýning og er ljóst að
listamaðurinn þarf að leggja sig
miklu meira fram í myndsköpun
sinni og ástunda samfelldari
vinnubrögð til þess að draga
fram innsta eðli sitt og vinna
þarmeð beint út frá innstu og
upprunalegustu kviku eðlis síns.
Er það von mín að honum takist
það því að í hönd fara mikil
þroskaár en Gunnar Ingiberg er
einmitt á besta aldri sem korn-
ungur listamaður líkt og þeir
segja hinir vísu menn í París og
hafa raunar haldið stíft fram.
„Ströndin bláw
í bókmenntaúrvali skólanna
SKÁI.DSAGAN „Ströndin blá“
eftir Kristmann Guðmundsson
hefur verið gefin út sem fimmta
bindi í Hókmenntaúrvali skól-
anna á vegum Námsgagna-
stofnunar.
Bókin kom fyrst út á norsku
1931, en síðan í íslenskri þýðingu
höfundar 1940. Síðar endurbætti
höfundur og slípaði texta sinn
fyrir aðra útgáfu, er birtist í
„Skáldverk 11“ 1978. Er þeim texta
fylgt i þessari útgáfu. Verkefni
fylgja hverjum kafla og er lesanda
í sjálfsvald sett hvort eða hvernig
hann notar þau.
Erlendur Jónsson sá um útgáf-
una og segir hann m.a. í inngangi:
„Ströndin blá er skemmtilegt,
blæbrigðaríkt og trúverðugt
skáldverk sem á skilið að vera
lesið, brotið til mergjar og mun-
að.“
Áður hafa komið út í „Bók-
menntaúrvali skólanna" verk eft.ir
Gunnar Gunnarsson, Guðmund G.
Hagalín, Halldór Laxness og Tóm-
as Guðmundsson.
Frá ráðstefnu um ljó<
Ljóðið
Ljóð og ljóðagagnrýni nefndist
ráðstefna sem haldin var í Bisk-
ops Arnö í Svíþjóð dagana 24.—
27. ágúst sl.
Biskops Arnö hefur lengi
gegnt mikilvægu hlutverki hvað
varðar samnorræn tengsl, ráð-
stefnu- og skólahald á vegum
norrænu félaganna. Frá upphafi
hefur Áke Leander veitt Biskops
Arnö forstöðu, maður sem á sér
þá hugsun að stuðla aö auknu
norrænu samstarfi og hefur
reynst norrænni bókmennta-
starfsemi hliðhollur.
Svíar eru miklir ráðstefnu-
menn og var þingað nær sleitu-
laust alla daga oráðstefnunnar
undir forystu Áke Leanders,
gagnrýnandans Eric Ákerlunds
og eins kennara skólans í Bisk-
ops Arnö, Ingmars Lemhagens.
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
MSkáld, sem fer aðr-
ar leiðir, er Lars Lund-
kvist, en óhætt er að
segja, að fá skáld hafi
að undanförnu vakið
jafnmikla athygli og
hann í Svíþjóð.66
Meira að segja í lokahófinu voru
menn svo málglaðir, sólgnir í
ræðuhöld að litlu munaði að
ómissandi veitingar gleymdust.
Ljóð og ljóðagagnrýni fer
fram með þeim hætti að skáldin
velja sjálf texta handa gagnrýn-
endum að fjalla um. Þegar gagn-
rýnandinn hefur lokið umsögn
sinni um ljóðin eru frjálsar
umræður, en einkum ætlast til
þess að skáldið segi álit sitt á
mati gagnrýnandans. Umræður
þessar eru yfirleitt kurteisis-
legar og mótast af gagnkvæmum
skilningi skálds og gagnrýnanda.
Fyrir kemur að gagnrýnandinn
kafar svo djúpt í verk að hann
finnur í því aðrar merkingar en
skáldið leggur í það. Við því er í
rauninni ekkert að segja. Túlk-
andinn/lesandinn heldur áfram
sköpun ljóðsins þegar skáldið
hefur lokið hlutverki sínu.
Sá gagnrýnandi sem lét mest
að sér kveða í Biskops Arnö var
Daninn Keld Zeruneith. Hann
var fræðilegastur gagnrýnend-
anna enda bókmenntakennari
við Kaupmannahafnarháskóla
og atkvæðamikill ritdómari. Sví-
inn Mats Gellerfelt er greinilega
nýsloppinn úr háskóla, óþreyt-
andi að rekja sögu módernisma í
Ijóðlist og með ýmsar kenningar
og fræg nöfn á hraðbergi. Ákafi
hans gat verið skoplegur á köfl-
um. Kannski lýsti Keld Zerun-
eith gagnrýnendunum best þeg-
ar hann kallaði viðleitni þeirra
at sige lidt med mange ord.
Verk sænsku o skáldanna,
þeirra Sandro-Key Ábergs, Evu
Ström og Urban Andersons
benda til þess að um visst
afturhvarf til módernisma
fimmta áratugar sé að ræða.
Þau Sandro-Key Áberg og Eva
Ström eru að mörgu leyti barokk
í myndmáli sínu, skyld Erik
Lindegren og Urban Andersor
en ekki fjarri mystík Gunnai
Ekelöfs.
Skáld sem fer aðrar leiðir ei
Lars Lundkvist, en óhætt er af
segja að fá skáld hafi að undan-
förnu vakið jafn mikla athygli
og hann í Svíþjóð. Nýjasta ljóða-
bi»k hans nefnist Ilér. Nafnið
gefur til kynna viðfangsefni
skáldsins sem eru hans eigið
og ljóðgagnrýni:
er hér
umhverfi, samtíminn. í ljóðum
Lars Lundkvists er einkennileg
nálægð. Þau koma manni við.
Eitt þeirra ljóða Lars Lund-
kvists sem rædd voru í Biskops
Arnö nefnist Heimferðin. Það er
sjálfsmynd af skáldi sem flýgur
frá Umeá til Stokkhólms og fer
síðan með lest heim. En þessi
ferð er ekki eiginlegt yrkisefni
Ijóðsins heldur „heimferðin til
bernskunnar" eins og Sandro-
Key Áberg kallaði ljóðið. í bein-
um og skýrum myndum sínum er
ljóðið fullt af angurværð og
tónninn af hinu liðna.
Lars Lundkvist er þó síður en
svo haldinn fegurðarþrá sem
lokar augum hans fyrir hinu
uggvænlega. Hann sagði mér að
hann óttaðist framtíðina. I
starfi mínu sem kennari hef ég
Lars Lundkvist
orðið vitni að því hvernig eitur-
lyfin leika æskuna, sagði Lars
Lundkvist. Einn af bestu nem-
endum mínum var stúlka sem
fyrir nokkru fannst látin á
salerni vöruhúss í Stokkhólmi.
Hún lést af ofnotkun eiturlyfja,
aðeins sautján ára.
í Ilér yrkir skáldið um váboða
nútímans, æsku sem á sér ekki
lengur neina von:
Þú munt deyja hér,
á heimili mínu.
Mér ber að elska þig!
En ég get það ekki.
Mér ber að hjálpa þér!
En mig skortir þrek.
— Sláðu mig í klessu með hamri,
segir þú,
fleygðu mér í eldinn,
brenndu allt draslið!
Þannig kemst maður að orði
þegar ævinni er lokið
sautján ára.
Eplatré með steinávöxtum —
samviska mín.
Gagnrýnendur hafa bent á að
kynni Lars Lundkvists af
Sömum hafi skilið eftir spor í
skáldskap hans. Sumir tala um
samískan galdur í ljóðum hans. í
mínum augum er hann fyrst og
fremst skáld sem alltaf hefur
eitthvað mikilvægt að segja og
gerir það á einfaldan hátt svo að
allir megi skilja. Hann grípur
ekki til tæknibragða sem stund-
um sliga ljóð hinna bestu skálda.
Ef til vill má segja að ljóð hans
seú barnsleg, skynjun þeirra
einlæg og flekklaus. Hann yrkir í
Heimkomu:
Dyrabjallan hringir, þú opnar.
Eg er kominn heim!
Skyndiíega minnist ég annars
bjölluhljóms —
Verslun Adéle Jonssons 1938.
Þá var ég barn.
Eins og núna.