Morgunblaðið - 22.10.1981, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 1981
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 1981
25
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstrætl 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 85 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 5 kr. eintakið.
Ar aldraðra
Pétur SÍKurðsson mælti í fyrradag fyrir tillögu 19 þing-
manna Sjálfstæðisflokksins um ár aldraðra. Tillagan
gerir ráð fyrir því að árið 1982 verði tileinkað málefnum
aldraðra. Þingkjörin nefnd á að meta þörf brýnna átaka í
öldrunarmálum og kortleggja framtíðarverkefni. Nefndin á
að verða samnefnari og frumkvöðull samátaks allra aðila í
þjóðfélaginu, sem vinna að öldrunarþjónustu, en einmitt á
þeim vet.tvangi eru brotalamir flestar í íslenzku samfélagi
líðandi stundar. „Stefnt skal að því,“ segir í tillögunni, „að
ljúka sem flestum verkefnum á ári aldraðra og lagður
grundvöllur að þeim sem lengri tíma taka.“
Pétur Sigurðsson gat þess að á næsta ári væru 60 ár frá því
að elliheimilið Grur.d í Reykjavík hóf störf og 30 ár síðan Ás
í Hveragerði kom til sögunnar. Gísli Sigurbjörnsson hefði
með einstöku framtaki haft stefnumarkandi frumkvæði að
öldrunarþjónustu. Þá væru og 25 ár frá því Hrafnista í
Reykjavík hóf starfsemi sína á vegum Sjómannadagsráðs.
Þess væri enn að geta að Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna
stefndi að heimsráðstefnu um ellimál í lok ársins 1982. Vel
færi því á, að það ár yrði helgað samátaki almennings, félaga-
samtaka og opinberra aðila hér á landi til að sinna þessu
mest aðkallandi nauðsynjamáli líðandi stundar: úrbótum í
öldrunarmálum.
Þrátt fyrir ýmis stór átök á sviði öldrunarþjónustu á liðn-
um áratugum eru hin óleystu verkefnin óvíða fleiri né stærri
en á þeim vettvangi. Nokkur hundruð sjúk gamalmenni á
höfuðborgarsvæðinu, sem þarfnast dvalar á hjúkrunardeild-
um, fá þar ekki inni, vegna þess að slíkar deildir eru yfirfull-
ar. Eftirspurn eftir vist á dvalarheimilum er og meiri en
hægt er að fullnægja.
Gera þarf öldruðu fólki kleift að búa sem lengst á eigin
heimilum, ef hugur þeirra stendur til slíks, með nauðsynlegri
heimilisaðstoð og heimahjúkrun, þegar hennar er þörf. Þá
þarf að halda uppi félags- og tómstundastarfi í þágu roskins
fólks. Á báðum þessum sviðum reið Reykjavíkurborg mynd-
arlega á vaðið fyrir allmörgum árum, en þessi starfsemi
hefur því miður ekki eflzt hin síðari ár til samræmis við
vaxandi þörf. Þessum starfsþáttum er hvergi nærri sinnt sem
vera þyrfti í sveitarfélögum hérlendis. Miklu máli skiptir og
að skapa fullorðnu fólki, sem til þess hefur heilsu og vilja,
störf við hæfi, en þátttaka í daglegri önn þjóðfélagsins er ein
af frumþörfum hvers heilbrigðs manns.
Tillaga sjálfstæðismanna um að helga árið 1982 málefnum
aldraðra fékk góðar undirtektir á Alþingi. Vonandi fær hún
óskabyr gegnum þingið og leiðir til samátaks almennings,
félagasamtaka og opinberra aðila í hvers konar öldrunarmál-
um. Oft var þörf en nú er nauðsyn á þjóðarátaki á þessum
vettvangi.
Öldrunarráð Islands
Igær var haldinn formlegur stofnfundur Öldrunarráðs Is-
lands, sem sameina á innan sinna vébanda alla þá aðila,
sem vinna að málefnum aldraðra. Meðal markmiða þessara
samtaka er að vinna að samræmdri stefnu í öldrunarmálum
og stuðla að framkvæmd hennar. Ennfremur að koma fram
fyrir hönd aðildarfélaga í samskiptum við stjórnvöld. Þá er á
starfsskrá Öldrunarráðsins að beita sér fyrir námskeiðum
fyrir þá, er starfa að öldrunarþjónustu, rannsóknum og al-
mennri upplýsingastarfsemi, m.a. með að koma á fót upplýs-
ingamiðstöð með heimildargögnum er varða öldrunarmál.
Breyttir þjóðlífshættir: aukin menntun þjóðarinnar og
þekking, bætt aðbúð í húsnæði, viðurværi og vinnuaðstöðu, að
ógleymdum framförum á sviði heilsugæzlu, valda því, að
meðalævi Islendinga er lengri en annarra þjóða heims. Þessu
ber að fagna.
Aldursskipting þjóðarinnar hefur því breytzt mikið —
hlutfall hins roskna fólks í íbúatölu landsins vex stöðugt, en
verulega hefur á skort, að þjóðfélagið byggi sig nægjanlega
undir það, að búa þessum vaxandi þjóðfélagshópi viðunandi
lífsskilyrði að loknum starfsdegi. Því ber að fagna stofnun
Oldrunarráðs íslands og láta í ljósi þá ósk og von, að því megi
takast að leiða málefni aldraðra þann veg, að hver aldraður
þegn megi setjast í helgan stein í skjóli öryggis.
F’rá Fríðu Froppé,
blaðamanni Mbl. í Osló.
Fjölmenni var á Fornebu-flugvelli,
þegar forseti Islands, Vigdís F'innboga-
dottir, og fylgdarlió hennar, stigu á
norska grund og hvar sem hún fór í dag,
var henni fagnað meó lófataki og gleði-
hrópum. Að sögn norsks fréttamanns,
sem ég ræddi við í gær, er forseta ís-
lands sýnd mikil virðing og aðdáun,
jafnt almennings sem og gestgjafa. Til-
tók fréttamaðurinn sem dæmi að fjöldi
áhorfenda við konungshöllina þegar for
setinn kom þangað í dag hefði ekki ver
ið minni en þegar Klísabet drottning af
Bretlandi kom til Noregs sl. sumar (en í
AP-skeyti segir að þeir hafi verið um
400).
IJm kl. 11 í gærmorgun stóð lífvarð-
arlið Olafs V Noregskonungs tilbúið á
F’ornebu-flugvelli til að taka á móti for
seta Islands. Veður var fagurt, stillilogn
og hlýtt. Olafur Noregskonungur kann-
aði lífvarðarlið sitt og á áætluðum kom-
utíma forsetans kl. hálftólf þutu tvær
norskar herþotur yfir flugstöðina á
flugvellinum. Litlu síðar kom Flugleiða-
vélin með forsetann að flugstöðinni.
Olafur Noregskonungur, Haraldur rík-
isarfi og Sonja krónprinsessa, sendi-
herra íslands í Noregi, Páll Asgeir
Tryggvason, og eiginkona hans, ásamt
fylgdariiði, gengu eftir rauðum dregli
frá flugstöðvarbyggingunni og biðu
komu forseta íslands.
„ Vðar hátign, ég hef hlakkað mjög mikió til þessarar Soregsheimsóknar, “ segir í fréttaskeyti AP, að forseti íslands, Vigdís Finnbogadóttir, hafi sagt, er
Ólafur Noregskonungur bauð hana relkomna til Noregs á Fornebu-flugvelli í gær. Ljósm. mm. Fríða Proppé.
Vigdís gaf Ólafi Skarðsbók
og fékk forláta skál á móti
Vigdís, klædd ljósri kápu úr ís-
lenzkri ull, sem var sérstaklega
gerð af íslenzkum ullarframleið-
endum fyrir förina, gekk skömmu
síðar niður landganginn og tók í
hönd Olafs Noregskonungs sem
bauð hana hjartanlega velkomna.
Vigdís þakkaði höfðinglegt heim-
boð og gekk síðan með Ólafi og
heilsaði öðrum viðstöddum. Þjóð-
söngvar landanna voru leiknir af
lúðrasveit og síðan var haldið frá
Fornebu-flugvelli. Ekið var í
langri bílalest til konungshallar
þar sem forsetinn og fylgdarlið
hans dvelja meðan á heimsókn-
inni stendur. Á leiðinni og fyrir
framan höllina fagnaði norskur
almenningur forseta og konungi
með lófataki. Var þeim óspart
veifað og það endurgoldið á sömu
iund og með hlýjum brosum af
þjóðhöfðingjunum.
Fyrir framan höllina var meðal
annarra mættur stór hópur sjö og
átta ára gamalla skólabarna, sem
hrópuðu undir stjórn kennara
sinna fagnaðaróp og veifuðu þeg-
ar þjóðhöfðingjarnir, skömmu
eftir komu þeirra til hallarinnar,
stigu út á svalirnar og veifuðu tií
mannfjöldans.
í höllinni fór skömmu síðar
fram athöfn þar sem starfsfólk
hirðar og hers var kynnt. Þá fór
einnig fram sérstök myndataka.
Hádegisverður var snæddur í
Yigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, með norsku konungsfjölskyldunni í gær. Frá vinstri: Astrid prinsessa,
Ólafur konungur, forseti íslands, Haraldur krónprins og Sonja krónprinsessa. Shmmynd ap.
höllinni og á borðum var lax sem
forréttur, en nautasteik í aðalrétt.
Eftir hádegisverð var ekið til Ak-
ershus, þar sem forseti íslands
kannaði heiðursvörð ásamt kon-
ungi og lagði blómsveig að þjóðar-
minnisvarða um þá sem féllu í
heimsstyrjöldinni. Blómsveigur-
inn er samansettur úr blómum í
íslenzku fánalitunum. Að því
loknu var haldið til hallarinnar á
ný og þar skiptust forseti Islands
og Ólafur Noregskonungur á gjöf-
um. Vigdís færði Noregskonungi
hina nýju útgáfu af Skarðsbók að
gjöf ásamt mynd af sér, en Nor-
egskonungur gaf henni stóra for-
láta skál og mynd af sér. Þá veitti
Ólafur forseta íslands kveðjur St.
Olavs-orðunnar en hún er ein-
göngu veitt þjóðhöfðingjum.
Síðari hluta dags í gær tók for-
setinn á móti forstöðumönnum
erlendra sendiráða í Osló í kon-
ungshöllinni. í gærkvöldi var síð-
an haldin veizla konungs til heið-
urs forseta íslands. Var hún hald-
in í konungshöllinni og hátíðar-
búningar og -bragur á hafður. Þar
fluttu þjóðhöfðingjar ræður og
samkvæmt upplýsingum úr kon-
ungshöll í gær var norskur elgur á
borðum, auk kjötseyðis, Vestur-
strandarsalad, en í eftirrétt var ís
með norskum berjum og ávextir
og konfekt.
Dagurinn í dag verður vel nýtt-
ur. Árdegis verður heimsókn í
víkingaskipasafnið í Osló. Þá
verður farið í listasafn Sonju
Henie Onstad. Hádegisverður
verður snæddur í ráðhúsinu í boði
Osló^borgar. Síðdegis tekur for-
seti Islands á móti Islendingum á
Grand-Hotel, en um kvöldið held-
ur ríkisstjórn Noregs veizlu til
heiðurs forsetanum í Akershus-
kastala.
Það má í lokin geta þess að
þessi fyrsta heimsókn Vigdísar
Finnbogadóttur, forseta íslands,
til Noregs, hefur vakið þjóðarat-
hygli. Norskir fréttamenn fóru í
sérstaka ferð til íslands fyrir
heimsóknina og hafa síðan stöð-
ugar fréttir verið í blöðum, sjón-
varpi og hljóðvarpi um forseta,
land og þjóð. „Forseti íslands er
töfrandi. Hún er hrífandi“, ynd-
isleg,“ voru svörin sem blm.
Morgunblaðins fékk frá Oslóar-
búum við Akershus í gær eftir að
Vigdís hafði lagt blómsveig að
þjóðarminnisvarðanum um þá
sem féllu í heimsstyrjöldinni.
Þetta er í þriðja skipti sem ís-
lenzkur forseti kemur í opinbera
heimsókn til Noregs, því Ásgeir
Ásgeirsson og Kristján Eldjárn
komu hingað báðir í slíkum erind-
um í sinni forsetatíð.
Landsvirkjun undirbýr útboð Sultartangastíflu:
Stíflugarðurinn verður 6 km
Aætlaður kostnaður 200 millj.
LANDSVIRKJUN er nú að
undirhúa úthoð á Sultar-
tangastíflu og er gert ráð
fyrir að úthoð fari fram um
n.k. áramót og að fram-
kvæmdum verði lokið haust-
ið 1983. Stíflugarðurinn verð-
ur 6 kílómetra langur og 19
metra hár þar sem hann
verður hæstur. Til saman-
hurðar rtíá geta þess að lengd
stíflugarðsins sem hyggður
var vegna Hrauneyjafoss-
virkjunar er 3 kílómctrar.
Áætlaður stofnkostnaður við
gerð stíflugarðsins við Sult-
artanga er 200 millj. króna.
Halldór Jónatansson, aðstoðar-
framkvæmdastjóri Landsvirkj-
unar, sagði í samtali við Morgun-
blaðið, að á næstunni yrði farið
með þá sem áhuga hefðu á að
bjóða í verkið við Sultartanga í
skoðunarferð um verksvæðið.
Sagði hann, að hér yrði um mikla
framkvæmd að ræða, hin 6 kíló-
metra langa stífla yrði 19 metrar
á hæð, þar sem hún yrði hæst, en
meðalhæð hennar yrði 10 metrar
og gert væri ráð fyrir að um 1.840
millj. rúmmetra af efni þyrfti í
stíflugerðina. Þá er reiknað með
að um 18 ferkílómetrar lands fari
undir vatn að stíflugerðinni lok-
inni.
„Sú valnsmiðlun, sem fæst með
stíflugerðinni við Sultartanga á
að gefa um 65 gígalítra vatns og
framkvæmdin á að auka orku-
vinnslugetu Landsvirkjunarkerf-
isins um allt að 150 gígawatt-
stundir á ári. Jafnframt mun
stíflugerðin við Sultartanga hafa
það í för með sér að rekstrar-
truflanir vegna ísvandamála við
Búrfellsvirkjun verða svo til úr
sögunni,“ sagði Halldór.
Þórunn Sigurbjörnsdóttir:
Sjálfstæðiskonur standi
saman um varaformann
NÚ, ÞEGAR nokkrir dagar eru
til landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins og enn hefur engin
kona gefið kost á sér til embætta
varaformanns og formanns, þyk-
ir mér hlíða að stinga niður
penna og setja skoðanir mínar á
pappír. Undanfarin ár höfum við
sjálfstæðiskonur unnið að því að
auka þátttöku kvenna í stjórn-
málum. Við gerum okkur Ijósa
grein fyrir því, að þau hafa mikil
og afdrifarík áhrif á allt okkar
líf og starf. Það er því höfuð-
nauðsyn að til valda og áhrifa í
stjórnmálum komist þeir einir,
sem hafa þá hugsjón að láta gott
af sér leiða með því að vinna
stefnu sinni f.vlgi og framgang.
Þetta á jafnt við um konur sem
karla. Þrátt fyrir áhuga, vinnu
og vilja okkar sjálfstæðis-
kvenna, hefur okkur ekki tekist
fram að þessu að hasla okkur
þann völl á pólitískum vettvangi
sem við hefðum viljað.
Við vitum það fullvel, að
margar sjálfstæðiskonur eru
hæfar til að taka að sér nær
hvaða starf sem er í þágu flokks-
ins. Þessu til staðfestingar er
aukin menntun kvenna, þátttaka
í atvinnulífi og breyttir atvinnu-
hættir. Hvernig stendur þá á
því, að konur eiga svo erfitt með
að komast áfram í stjórnmálum?
Og hvernig í ósköpunum dettur
konum í hug að tala um ópólitísk
kvennaframboð á því herrans ári
Þórunn Sigurbjörnsdóttir
1981? Það, sem mestu máli
skiptir nú, er, að konur standi
saman innan sinna pólitísku
flokka og ryðji sér þar braut inn
á pólitískan vettvang. Ef ekki er
samstaða þar, þá geta þær ekki
búist við að hún sé fyrir hendi
við sérstakt kvennaframboð. Og
það er út í hött að tala um ópóli-
tískt framboð. Það er aðeins til
að blekkja sakleysingja. Yrði
slíkt framboð að raunveruleika
og fengi kjörna fulltrúa, þá
myndu þær halla sér að sínum
flokkum og vinna síðan í sam-
vinnu við þá.
Við búum við lagalegt jafn-
rétti kynjanna í íslensku þjóðfé-
lagi í dag. Suntir segja, að það sé
aðeins i orði en ekki á borði.
Hverjum stendur næst að breyta
því ástandi? Auðvitað okkur
sjálfum. Við skulum gleyma
þessari aldagöntlu hlédrægni og
minnimáttarkennd, sent við
okkur hefur loðað. Hún er hvorki
eðlileg eða raunsæ í dag. En við
skulum muna eitt, og það er að-
alatriðið: Við erum helmingur
þjóðarinnar og okkar sjónarmið
verða að komast fram og tekin
gild. Og við skulunt muna annað:
Þetta er allt undir okkur sjálfum
komið. Við verðunt sjálfar að
koma okkur til áhrifa. Ekki hafa
karlar fruntkvæði að því.
Þá er ég loksins komin að til-
efni þessara skrifa. Við sjálf-
stæðiskonur eigum í okkar hópi
frambærilegan fulltrúa til kjörs
varaformanns flokksins á lands-
fundi. Hún hefur gegnt ábyrgð-
arstöðum, bæði innanlands og á
erlendum vettvangi og staðið sig
með mestu prýði. Þessi kona er
Ragnhildur Helgadóttir, lög-
fræðingur og fvrrv. alþingismað-
ur. Allir vita, að hæfni hennar
og reynsla er rnikil. Ef Ragnhild-
ur Heigadóttir er fáanleg til að
gefa kost á sér, þá verða konur
að standa að kjöri hennar og
vinna ötullega að því að afla
henni fylgis. Ég er sannfærð um
að það tekst, ef jafnrétti er það
sem allir vilja.
Stofhftmdur Oldr-
unarráðs íslands
í GÆR var haldinn stofnfundur Öldrunarráðs íslands. Full-
trúar um 40 félaga og stofnana sem vinna að málcfnum
aldraðra sátu fundinn. Á fundinuni voru lögð fram drög að
lögum ráðsins, sem voru samþykkt samhljóða. Formaður var
kjörinn séra Sigurður H. Guðmundsson, en hann var fulltrúi
Rauða kross Islands á fundinum. Auk hans voru kosnir fjórir
stjórnarmenn aðrir og fimm varamenn.
Unnar Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri Sambands ís-
lenskra sveitarstjórna, var fund-
arstjóri og las upp þær stofnanir
og félög sem ákveðið höfðu að
gerast aðilar að Öldrunarráðinu.
Þá voru lesin drög að iögum sem
undirbúningsnefnd lagði fram og
gerðar við þau nokkrar orðalags-
breytingar. Ákveðið var að
stofna öldungaráð samkvæmt
þeim lögum sem lágu fyrir, og
gengið til atkvæðagreiðslu um
einstakar greinar. Lögin voru
einróma samþykkt og gengið til
fundarstarfa samkvæmt þeim.
Séra Sigurður H. Guðmundsson
kynnti hugmyndir undirbúnings-
nefndar um störf væntanlegrar
stjórnar. Helstu tekjuliðir ráðs-
ins verða væntanlega framlög
aðildarfélaga, samtals um
106.500 krónur og Rauði kross ís-
lands bætir við 48.000 krónum.
llelsti kostnaður er áætlaður
kostnaður við skrifstofuhald,
rannsóknarverkefni, námskeið,
tilkomu heimildarbanka og er-
lent samstarf, en tillaga kom frá
Pétri Sigurðssyni að ráðið gerð-
ist aðili að NORDSAM, en það er
norrænt samvinnuráð sem vinn-
ur að málefnum aldraðra.
Sigurður sagði að undirbún-
ingsnefnd gerði sér grein fyrir að
verkefni öldrunarþjónustunnar
væru mörg og langan tíma tæki
aö ná fram þeim markmiðum
sem æskileg eru. Þó hefði undir-
búningsnefndin lagt áherslu á að
æskilegt væri að hefja námskeið
um heimilisþjónustu fyrir aldr-
aða sem fyrst, og einnig nám-
skeið fyrir sjálfboðaliða, bæði þá
sem væru að hefja störf og eins
hina sem vildu bæta við sig.
Þá væri einnig æskilegt að
halda námskeið fyrir stjórnend-
ur öldrunarþjónustu, og setja
upp heimildarbanka sem hefði að
geyma þau rit sem til væru um
aldraða, niðurstöður rannsókna
sem gerðar hafa verið, teikn-
ingar af sérhönnuðu húsnæði
f.vrir aldraða og ýmislegt fleira.
Að auki þyrfti að gera könnun á
húsnæðismálum aldraðra í þétt-
býli og dreifbýli og taka atvinnu-
mál aldraðra til athugunar í
samvinnu við atvinnuleysis-
tryggingarsjóð.
Síðan var gengið til kosninga
og voru auk Sigurðar H. Guð-
mundssonar kosin í stjórn þau
Guðjón B. Baldvinsson, fulltrúi
Sambands lífeyrisþega ríkis og
bæja, Guðrún Gísladóttir, full-
trúi elliheimilisins Áss, Kristján
Guðmundsson frá Félagsmála-
stofnun Kópavogs og Pétur Sig-
urðsson frá Sjómannadagsráði.
Varamenn voru kosnir Alfreð
Gíslason frá Öldrunarfræðafé-
lagi íslands, Böðvar Pálsson.
fulltrúi Stéttasambands bænda,
Guðríður Elíasdóttir frá ASÍ og
Þórir Guðbergsson, fulltrúi Fé-
lagsmálastofnunar Reykjavík-
urborgar.
Séð yfir fundarsalinn. Sigurður H.
fremsta borði til vinstri.
Guðniundsson formaður ráðsins ei
(l.josni. Ml>|. KrisijÁn'