Morgunblaðið - 24.10.1981, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1981
Á kristniboðsári
Spurt er:
Lúter var rekinn úr kaþólsku kirkjunni af því að hann mótmælti ýmsu því sem er í ósamræmi við
Biblíuna. Nú heyrði ég nýverið í lúterskri messu sem útvarpað var frá Hólahátíð að sungin var bæn til
Maríu meyjar. Biskup kaþólskra steig nýlega í stólinn í Skálholti þar sem Sigurbjörn biskup þjónaði
fyrir altari. Mér er ómögulegt að skilja hvernig þið lúterskir bjóðið kaþólskum þannig inn á gafl, meðan
þeir ríghalda í kenningar sem Lúter mótmælti, til dæmis um páfann, Maríudýrkun og að kaþólskir
prestar einir geti fyrirgefið syndir.
Var Lúter bara skraffinnur?
I'egar rómversk-kaþólskur bisk-
up stígur í stól í lúterskri kirkju við
hátíóatækifa'ri og Maríuvers er
suni>ið í lúterskri biskupsmessu, er
ekkert óeðlilegt að spurningar
vakni hjá ýmsum um hvað sé nú að
gerast. Síðan kirkjan á Vesturlönd-
um klolnaði hafa bæði kaþólskir
og mótmælendur lagt mikla
áherzlu á þau alriði sem deilum
valda í guðfra-ði þessara kirkna og
flest erum við alin upp við þá
hugmynd að þarna sé um ósættan-
legan mun að ra'ða.
Spurningin er gild
Sá, sem nú spyr, drepur ein-
mitt á þrjú atriði, sem deilt hefur
verið um. I fyrsta lagi nefnir
hann forystuhlutverk páfans og
óskeikulleika hans.I öðru lagi
bendir hann á áköll Maríu og
helgra manna og loks gildi
prestsembættisins. Allt eru þetta
atriði, sem rómversk-kaþólskir
og lúerskir eiga einna erfiðast
með að vera ásáttir um. Spurn-
ingin er því fyllilega gild og gríp-
ur á þeim þáttum sem einna
helzt valda sundrungunni.
Við megum ekki gleyma því að
þegar Lúter mótmælti ýmsu í
fari kirkjunnar, var tilgangur
hans upphaflega ekki að kljúfa
kirkjuna heldur að siðbæta hana.
Alltaf hafa menn því litið á
klofninginn sem neyðarúrræði.
Þegar til klofningsins kom sóttu
menn sér rök í ritninguna á báða
hóga en alltaf hefur lestur ritn-
ingarinnar jafnframt valdið því
að sá grunur hefur læðst að, að
eitthvað syndsamiegt kunni að
vera við klofninginn. Þannig fer
mönnum til dæmis er þeir lesa
17. kapitula Jóhannesarguð-
spjalls þar sem Jesús biður föð-
urinn þess að lærisveinar hans
og þeir sem á hann trúa fyrir
þeirra orð, megi vera eitt eins og
faðirinn og sonurinn voru eitt, til
þess að heimurinn komist að
raun um að faðirinn hefur sent
soninn. Hann biður þess að þeir
séu fullkomlega sameinaðir til
þess að heimurinn komist að
raun um að faðirinn hafi elskað
þá eins og hann hefur elskað son-
inn. Þannig virðist jafnvel af
þessum orðum að Jesús telji
nauðsynlegt að lærisveinar hans
séu eitt til að þeir geti vitnað um
hann sem er eitt með föðurnum.
Fleiri staði í ritningunni mætti
telja, sem hníga í sömu átt.
Þannig hefur ritningin sjálf
ávallt tendrað í hjörtum manna
þrá eftir einingu og friði meðal
allra kristinna manna. Allt frá
því að klofningurinn átti sér stað
á 16. öld hafa verið til lúterskir
guðfræðingar, sem hafa látið ein-
ingarmál kirkjunnar til sín taka.
Einingarviðleitni
kirkjunnar
A tuttugustu öld hafa eining-
armálin mjög verið í brennidepli
meðal mótmælenda. Um það
nægir að benda á hið mikla starf,
sem unnið hefur verið í tengslum
við Alkirkjuráðið. Rómversk- ka-
þólskir hafa alltaf fylgst með því
starfi, en virtust lengi vel ekki
láta sig það miklu skipta. Breyt-
ing varð á þessu er Jóhannes
XXIII páfi kallaði saman kirkju-
þing í Vatikaninu og tók að
leggja áherzlu á einingarviðleitni
kirkjunnar. Stofnaði hann sér-
Sr. Sigurður Sigurðsson er sókn-
arprestur á Selfossi.
stakt ráð við páfastólinn til að
fjalla um þessi mál, og hafa þeir
kaþólsku síðan staðið í stöðugum
viðræðum við aðrar kirkjudeildir
um bæði það sem sameinar og
sundrar. Samtímis því að Al-
kirkjuráðið, sem hefur höfuð-
stöðvar í Genf, hefur átt í nokkr-
um erfiðleikum vegna deilna sem
þar hafa sprottið upp, hafa þess-
ar samræður við þá kaþólsku
þokast áfram og um þær hafa
komið út bækur á mörgum
tungumálum. Hefur þetta starf
borið slíkan árangur, að nýlega
heyrði ég gamlan mann, sem
helgað hefur Alkirkjuráðinu
mikið af starfskröftum sínum,
segja að nú gætu menn spurt sig
í alvöru hvort miðstöð einingar-
viðleitrinnar væri í Genf eða
Róm.
I þessum umræðum hefur ver-
ið lögð áherzla á, að við verðum
að muna vel eftir því sem sam-
einar okkur um leið og við tök-
umst heiðarlega á við það sem
sundrar. Auðvitað eru það ótal
atriði sem sameina alla kristna
menn, en í þessum umræðum
hefur einnig verið tekizt á við at-
riðin sem drepið var á í spurn-
ingunni.
Ef ég ætti að freista þess að
segja eitthvað í mjög stuttu máli
um það hvernig umræður hafa
hnigið um þessi atriði vildi ég
taka þetta fram. Páll páfi VI
sagði eitt sinn að hann óttaðist
að páfadæmið í sinni núverandi
mynd gæti orðið einn helzti
þröskuldurinn fyrir einingu
kirkjunnar. Hins vegar hafa
ýmsir guðfræðingar bent á að
enginn söfnuður kristninnar hafi
lagt eins mikið af mörkum fyrir
einingu kirkjunnar um aldir eins
og söfnuðurinn í Róm með biskup
sinn í fararbroddi. Ekki hafði þó
biskupinn í Róm alltaf það vald
yfir kirkjunni sem hann hefur í
dag. Hlutverk hans var fremur
hlutverk andlegs leiðtogp en að
hann væri nokkur valdamaður.
Telja margir að eftir nokkrar
breytingar á embætti páfans
gæti hann á ný orðið slíkur leið-
togi allra kristinna manna.
Helzta hindrun þess er þó kenn-
ingin frá 1870 um óskeikulleika
páfans í trúarefnum.
Áköllun Maríu
Um áköllun Maríu og helgra
manna er það fyrst að segja, að
Lúter mun aldrei hafa ætlað
neinum að vanrækja svo minn-
ingu Maríu og helgra manna eins
og gerzt hefur í okkar kirkju.
Ymsir guðfræðingar mótmæl-
enda hafa bent á að það er bein-
Teikning Ólafur Pétursson
Lúter K'tlaði engum að vanrækja
svo minningu Maríu og helgra
manna sem gert hefur verið í
okkar kirkju.
línis varasamt fyrir skilning
okkar á holdtekjunni ef við aldrei
íhugum sérstakt hlutverk Maríu
í henni. Þær öfgar Maríudýrkun-
ar, sem Lúter mótmælti hafa
varla nokkurn tímann verið
studdar af opinberri guðfræði
rómversku kirkjunar og við öfg-
um er varað í yfirlýsingu Vati-
kanþingsins um Maríu. Enn er þó
hindrun fyrir því að við getum
mætzt á miðri leið í þessi efni, en
það er kenningin um himnaför
Maríu. Er raunar enn þá vandséð
hvernig sú hindrun verður yfir-
stigin.
Embætti prestsins
Rétt er það hjá þeim sem spyr,
að ekki eru lúterskir og kaþólskir
á eitt sáttir um embætti prests-
ins. Hins vegar er embættishug-
takið nú á nokkru mótunarskeiði
í báðum kirkjudeildum vegna
mjög breyttra aðstæðna embætt-
isins í samtíðinni. Geta má þess,
að kenning Lúters um hinn al-
menna prestsdóm hefur haft
mikil áhrif á ýmsa guðfræðinga
kaþólsku kirkjunnar. Rétt hlýtur
því að vera að halda áfram um-
ræðum um þetta efni, ef það gæti
stuðlað að því að þróun embætt-
ishugtaksins í báðum kirkjum
yrði í sömu átt.
Að þeir mættu allir vera eitt
Til að svara spurningu þinni
hef ég talið nauðsynlegt að drepa
á þessa framansögðu hluti vegna
þess að atburði þá sem þú nefnd-
ir verður að skoða í ljósi eining-
arviðleitni kirkjunnar. Þegar
biskup Islands býður biskupi
kaþólskra að taka þátt í messu og
predika, þá er hann að vitna um
að einingarvilji kristninnar nær
inn í íslenzku þjóðkirkjuna. Þeg-
ar Maríuvers er sungið í guðs-
þjónustu sem hann stýrir, er
hann að minna á að minning
Maríu er okkur lúterskum
mönnum heilög minning, hvað
sem líður deilum iiðinna alda um
Maríudýrkun.
Einingarviðleitni er breyting í
allri kristninni, sem varla verður
stöðvuð eða þöguð í hel. Allir
Kristnir menn þurfa að gefa
gaum að því hvað í þessari hreyf-
ingu felst svo að þeir geti lagt
sitt fram til mótunar hennar.
Gott er þá að hafa í huga að Jes-
ús bað föðurinn að þeir mættu
allir vera eitt. Aldrei bað hann
þess að þeir yrðu allir nákvæm-
lega eins. Einingarviðleitni krist-
inna manna stefnir ekki að því að
steypa allt í eitt mót, heldur að
hinu að allir kristnir menn séu
með einum huga börn hins eina
sanna Guðs, sem með kærleika
og friði sín á milli vitna um þann
sem hann sendi, Jesúm Krist.
Sigurður Sigurðsson
.lesús bað þess að |s'ir mæltu allir verða eitt.
Studningur
vid bænalíf
Kin aðgcngik'gasta bók sem mcnn fá í hendur er
sálmabókin. U'lrið er skýrl og læsilegt, hún er
léll í hendi og hefur silthvað að flylja lesandan-
um.
Það er ómaksins verl að skoða sálmabókina
betur og kanna hvort menn geta ekki haft af
henni meira gagn en við messusöng.
Fremst í henni er efnisyfirlit, sem sýnir að
þarna er aö finna form hinnar almennu guðs-
þjónustu, þannig að menn geta fylgst vel með
því sem gerist í guðsþjónustunni á hinum
ólíku tímum kirkjuársins. Þarna er líka form
sem f.vlgja má ef menn þurfa að skíra
skemmri skírn í neyðartilfelhim. Síðan koma
sálmarnir sem er raðað niður eftir innihaldi.
Skírnarsálmar bera t.d. númerin 250—255,
sálmar sem gjarnan eru sungnir við jarðar-
farir bera númer 270—283. Þarna eru líka
árstíðasálmar, ferðasálmar, sjómannasálmar
skóla- og barnasálmar og að lokum ættjarð-
arsálmar. Þarna má finna góða lesningu eftir
því hversu á stendur.
En aftast i sálmabókinni er bænabók, sem
er nýlunda í sálmabókum hérlendis. Þar er t.d.
að finna bænir fermingarbarna, ferðabænir,
bænir sjúkra, bænir í nálægð dauðans.
Þar eru líka þakkarbænir — bæn hjóna á
brúðkaupsdegi, eða bænir foreldra fyrir ný-
fæddu barni.
En ekki síst er að finna í þessari bænabók
vers og bænir til nota við daglega bænagjörð.
Ýmsir hafa tekið upp þann sið, að hafa
sálmabókina uppi við, á náttborði eða skrif-
borði eða við eldhúsbekkinn, og fylgja hinni
daglegu bænagjörð sem í bókinni er alla daga
vikunnar. Þeir telja að það gefi samhengi í líf
þeirra og finnst sá stuðningur mikils virði
sem bænabókin veitir. Bænalif margra er veilt
og óstöðugt og þarf slíka aðhlynningu.
Staður sálmabókarinnar er ekki lokuð uppi
í hillu. Þá fær hún ekki auðgað lesendur sína
né hlynnt að þeim
Opin til lestrar, í hendi eða á borði, kemur
hún að gagni — miklu gagni. í dag er laugar-
dagur. Kvöldbæn laugardagsins í bænabók
sálmabókarinnar er þessi og bíður þess að
vera lesin og beðin.
Kvöldbæn
I nafni Guðs, föður og sonar og heilags anda. Guð geymi mig og varðveiti mig á sálu og lífi
þessa nótt og alla tíma í Jesú nafni. Amen.
Miskunnsami faðir, eilífi Guð.
Ég þakka þér liðinn dag og vikuna, sem nú er á enda. Ég þakka þér, að þú hefur styrkt mig
í störfum mínum, hjálpað mér í erfiðleikum, varðveitt mig og mína, gjört þyrðar mínar léttari
og veitt mér alla þá gleði og yndi, sem ég hef notið. Hamingja mín öll er þitt lán, og þegar ég
mæti mótlæti, ert þú með mér og vilt styrkja mig til þess að vaxa við reynsluna, þroskast í
trúnni, verða minnugri smæðar minnar og miskunnar þinnar og hugulsamari við hræður og
systur, sem eiga við böl að búa.
Ég bið þig að fyrirgefa mér öll mín brot gegn boðum þinum, margvíslega vangæzlu mína og
yfirsjónir. Eg minnist fyrir augliti þínu þeirra, sem ég hef átt samskipti við, og bið þig að
hjálpa mér til þess að kannast við allt það í framkomu minni við þá, sem var ekki eftir þínum
vilja, og styðja mig til þess að bæta úr því, sem er á mínu valdi, en hitt fel ég miskunn þinni.
Blessa þú alla, sem ég nú hugsa til. Þú þekkir þá og aðstæður þeirra. Ver þú oss öllum
líknsamur. Bið fyrir oss öllum, Drottinn Jesús Kristur, þú, sem berð syndir heimsins. Lát oss
alla njóta náðar þinnar.
Ég þakka þér helgina, sem nú gengur í garð. Blessa þinn dag, Drottinn. Blessa þá, sem boða
orð þitt. Veit þeim náð og kraft heilags anda þíns. Miskunna þjóðinni minni, vek hana og lát
hana þekkja sinn vitjunartíma. Ljúk upp hjarta mínu og hjörtum allra manna fyrir sannleika
þínum. Gjör kirkju þína heilaga og sterka í þinni þjónustu, samhuga, auðmjúka fyrir orði
þínu, gagntekna af þínum kærleika.
Gef húsi mínu og sál þinn helga frið. Lát mig sofna og vakna aftur með þitt heilaga nafn í
huga mér og lát mig þrá ljósið þitt og leita þess og fylgja því í lífi og dauða. í Jesú nafni.
Amen.
Friður Guðs, sem er æðri öllum skilningi, varðveiti hjarta mitt og hugsanir mínar í Kristi
Jesú. Amen.