Morgunblaðið - 31.01.1982, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1982
27
Þingheimur bídur
eftir að Sadat
taki til máls í Knesset
Ezter Weizman og Sadat. Myndin var tekin í
Ismailiu. l»eir áttu marga fundi meðan stirfni
var hvað mest í samskiptum Sadats og Begins.
dansa af kæti. Þessi fyrsta tilraun til sam-
ræöna var afar mislukkuð.
Ég reyndi að horfast í augu við Sadat,
hvar hann sat hinum menin við þetta gnð-
arlega borð. Það var hægara ort en gert.
Samt greip ég tækifæri sem bauðst, hækk-
aði röddina og fór að rifja upp endurminn-
ingar mínar frá Kairó, þegar ég var þar í
seinni heimsstyrjöldinni. Egyptar hlust-
uðu af áhuga. En ég átti engar nýjar minn-
ingar í farangrinum, síðan hafði margt
breyst í Kairó, það sá ég á vandræðasvipn-
um, sem kom á forsetann og fylgdarlið
hans.
Einhvern veginn beindust samræðurnar
inn á stríð. Ég mundi, að ég hafði skotið
niður breska flugvél 1948. Ánægjusvip brá
fyrir á andliti Sadats. Ég vissi ofurvel, að
hann hafði engar sérstakar mætur á Bret-
um. Osman sagði sögu úr öðru stríði. Hann
sagði frá endurbyggingu þorpanna við Sú-
ezskurðinn eftir að átökum var lokið. Ég
leit i kringum mig. Tveir aðrir hershöfð-
ingjar voru við borðið, Moshe Dayan og
Yigal Yadin. Skipanir sem þeir höfðu gefið
á ýmsum tímum höfðu leitt til eyðilegg-
ingar og mannfalls í Egyptalandi. Hvað
voru Egyptarnir að hugsa sem sátu þeim
við hlið. Og vissi Sadat um þátt minn í því
að eldur var lagður í olíuhreinsunarstöð-
ina við Súez. Osman hafði nefnt endur-
byggingu þorpanna, vissi hann að sessu-
nautur hans hafði fyrirskipað, að Ismailia
skyldi lögð í rúst? Eða vissi hann að ég
hafði sent Phantomvélar yfir Kairó og
skipað þeim að rjúfa hljóðmúrinn yfir
borginni.
Þarna var Moshe Dayan, kannski sá
maður sem var skýrust ímynd stríðanna
milli landa okkar. Öðru hverju litu Egypt-
Sadat hafði
stolið senunni
í ræðu sinni.
arnir kindarlega á hann, en litu undan
snarlega þegar hann reyndi að svara
augnaráði þeirra. Sadat var sá hinn eini
sem kom fram við Dayan af fullkomnu
áhugaleysi — eða var það kannski upp-
gerð?
Hugur minn hvarflaði víða. Ég vissi, að
hér var hvorki staður né stund til djúp-
hyglislegra þenkinga, hvað þá heldur átti
við að sökkva sér ofan í dagdrauma. Þessi
stund var of mikilvæg og örlagaþrungin til
að hún yrði látin ónotuð. Ég hugsaði mér
að taka upp þráðinn um endurbyggingu
þorpanna við Súezskurðinn til að sýna að
ég væri kunnugur á þessum slóðum.
„Ég þekki vel Súezskurðinn," sagði ég. —
„Leyniskytta frá ykkur skaut son minn í
höfuðið á því svæði...“
Það sló dauðaþögn á viðstadda.
„í ást og stríði er allt leyfilegt," sagði
Sadat síðan. Og bætti við. „Við viljum
koma á friði. Ég óska syni yðar alls hins
besta.
Sessunautur minn notaði þetta síðan til
að nefna að bróðir forsetans hefði verið
skotinn niður í flugvél sinni í grennd við
Bir Gafgaffa í bardögunum 1973. Ég
mundi vel eftir atburðinum þeim. Að
styrjöldinni lokinni var líkið sent til Eg-
yptalands fyrir milligöngu Sameinuðu
þjóðanna.
Allir horfðu á Sadat. Hann þagði.
Begin hélt áfram þessum blóði drifnu
reiknisskilum. — Tveir af ráðherrunum,
sem hér sitja áttu bræður, sem féllu í
stríðinu 1948. Hann átti við Yadin og Day-
an, en Egyptunum hafði ekki verið kunn-
ugt um það.
Vandræðastemmningin var heldur að
dvína, meðan menn héldu sig við atburði
fortíðar. Kannski var það óhjákvæmilegt
og bara eðlilegt. Eftir allt sem á undan var
gengið varð að tala um fortíðina. Samt
vonaði ég að fortíðin og fortíðartal myndi
ekki eyðileggja þessa stund.
Borinn var fram eftirréttur. Sadat og
Begin höfðu farið ínn í hliðarsal að ræðast
við undir fjögur augu. Ég vissi ekki um
hvað átti að tala, þótt ég léti eins og það
kæmi ekki flatt upp á mig. Ég reyndi að
setja mig í spor Sadats. Hann hafði stigið
skref sem ekki varð aftur tekið. Arabarík-
in myndu aldrei fyrirgefa honum. Nú hafði
hann aðeins eitt val, að halda áfram eftir
þeim vegi sem hann hafði stungið út með
þessari ferð — ella beið styrjöld grimmi-
legri en nokkru sinni fyrr. Hvað var Sadat
að hugsa þetta kvöld? Ég reyndi að gera
mér í hugarlund að ég ætti að fara að hitta
Assad Sýrlandsforseta í Damaskus daginn
eftir eins og var á áætlun Sadats. Hvað
gæti ég sem bróðir og leiðtogi sagt við
hann. Hvernig hefði ég kjark til að horfast
í augu við hann, sftir að hafa dvalið í tvo
daga í ríki erkifjandans. Það setti að mér
mikinn dapurleika við þessar hugsanir.
Þetta kvöld fannst mér Anwar Sadat ekki
öfundsverður maður ...
Þó að ég væri aftur farinn að finna til í
fætinum, vildi ég ekki láta þetta mér úr
greipum ganga. Eg átti kost á að tala hér
við fulltrúa egypsku þjóðarinnar og ég
vildi líka hlusta á þá, þó að fæstir myndu
nú segja að ég væri þegjandalegur maður.
Mig langaði til að heyra, hvernig þeir
skynjuðu aðskiljanlega atburði og hvað
þeir almennt lögðu til málanna.
Það kom í ljós, að þeir voru jafnáfjáðir í
að hlusta á okkur. Eftir veisluna fórum við
fjórir upp á hótelherbergi og sátum þar
yfir glasi drjúga stund. Við Yigal Yadin,
Boutros Ghali og Mustafa Khalil. Ghali
leit út fyrir að rogast með allar heimsins
byðar á herðum sér. Hann hafði fallist á
aö taka við sem utanríkisráðherra eftir að
tveir höfðu sagt af sér í mótmælaskyni við
kúvendingu Sadats. Kalil var bankastjóri
aðalbanka Egyptalands og jafnframt rit-
ari stjórnarflokks Egyptalands.
Fyrstu tilraunir okkar voru fálmandi og
ekki allar til að státa sig af. En ég vildi
ekki gefa mig. Nóttin var ung enn og ég gef
mig ekki svo glatt. Enn fór ég að rifja upp
endurminningar frá Kairó. Fyrst hlustuðu
þeir. Loks greip Khalil fram í fyrir mér.
„Segið það engum,“ sagði hann, „en Kairó
er ekki sú borg sem hún var.“
Ghali kinkaði kolli. „Við erum eins og
Bangladesh. Og Kairó eins og Kalkútta."
Þetta voru vonbrigði. Ég var á Indlandi
um hríð í síðari heimsst.vrjöldinni og
minntist þess sem ég hafði séð í Bombay
og Kalkútta — fátæktina, hrörnunina,
óþverrann, mannhafið. Endurminningar
mínar frá Kairó voru mjög á annan veg.
Annar þeirra sagði: „Á hverju ári fjölg-
ar þjóðinni um milljón." — „Og milljón
Egyptar vinna erlendis," bætti hinn við.
Smám saman fór loftið að hlýna, við
töluðum saman eins og gamlir kunningjar,
sem hefðum aldrei átt í útistöðum, að ég
nú ekki tali um styrjöld.
Talið barst að varnarmálum ísraels. Ég
re.vndi að skýra það fyrir þeim. „Ef við
töpum einu stríði missum við allt,“ sagði
ég. „Við hvað eruð þið hrsfeddir," sagði
Khalil. „Þið þurfið ekki að óttast neitt af
okkar hálfu. Við ætlum ekki í stríð við
ykkur. Þið verðið að trúa forsetanum."
„Margir okkar bestu sona féllu í styrj-
öldunum," sagði ég til að reyna að fá þá til
að skilja hvílíkan missi við hefðum mátt
þola. „Þvert ofan í það sem þér haldið,”
sagði Khalil, „erum við ekki skeytingar-
lausir um ungu mennina okkar. Við treg-
um hvert mannslíf sem ferst."
Þetta gekk sannarlega þvert á skoðun
mína. Sadat hafði margsinnis lýst því yfir,
að hann gæti hugsað sér að fórna milljón-
um manns á vígvelli. Við ísraelar hömpuð-
um gjarnan sögum um hversu mannlífið
væri lítils virt í Egyptalandi og það hefur
gefið okkur móralska yfirlætistilfinningu.
Mennirnir tveir sögðust telja, að Eg-
yptaland hefði misst milli áttatíu og
hundrað þúsund menn í styrjöldum við
ísrael. Ég hugsaði með mér, að það væri
skrítið, að ég hafði aldrei búist við, að þeir
myndu sýna tilfinningar, þegar við töluð-
um um hina látnu.
„Er það satt, að þið hafið haft í hyggju
að ráðast á okkur fyrir nokkrum vikum?"
spurðu þeir.
Ég sagði, að við hefðum bara verið með
hefðbundnar heræfingar. En ég vissi, að
heræfingar okkar vöktu jafnan með þeim
ugg og kvíða. Okkur var skemmt yfir því
að vita af kvöl þeirra. En nú þegar við
sátum þarna saman, gerði ég mér auðvitað
grein fyrir að þetta hefði getað endað með
átökum.
„Við hvað eruð þið hræddir?“ spurði ég.
„Þið, Jórdanir og Sýrlendingar eigið fimm
þúsund skriðdreka, við þrjú þúsund.“
„Þrjú þúsund og fimmhundruð,“ sagði
Khalil.
Hann leit á mig, reyndi að lesa hugsanir
mínar. Hverju átti ég að svara? Ég ákvað
að segja ekkert.
Khalil bætti við: „Hvers vegna eruð þið
alltaf að tala um að þið búið ekki við ör-
yggi? Þið hafið kjarnorkusprengjuna."
Ég sýndi engin svipbrigði. Lét hann sitja
eftir í óvissu.
Þegar ég hélt brott af fundinum hafði ég
á tilfinningunni, að við værum komin á
krossgötur. Ég vissi ekki hvaða stefna yrði
tekin, en ég hafði uppgötvað merkileg
sannindi um Egypta — þessa grimmu
fjendur okkar. Þeir voru bara menn eins
og við sem syrgðu unga menn sem féllu í
bardaga í þágu lands síns. Þeir vildu brjót-
ast út úr vítahring styrjaldarinnar. En það
er ekki nóg að óska eftir að friður ríki,
maður verður líka að berjast fyrir honum.
Ég minnist þess sem stendur í helgri
bók: „Leitið friðarins, sækist eftir honum
hvarvetna." Tækist okkur að hafa þau orð
að leiðarljósi á því nýja tímaskeiði sem var
að renna upp?
(Jóhanna Krisljónsdóiiir
þ.Vddi laush'ca o|* ondursacdi.)