Morgunblaðið - 31.01.1982, Blaðsíða 34

34

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1982
Iðnrekendur kynna sér
Á LIÐNU hausti efndi Félag ísl. iðnrekenda til Handaríkjaferðar fyrir þá
félagsmenn er vildu kynnast þar ýmsum nýjunum á sviði tölvuvæðingar, sjálf-
virkni og stjórnunar. I)r. Ingjaldur Hannihalsson, iðnverkfræðingur, sá um
undirbúning ferðarinnar og fór hann vestur um haf til viðræðna við ýmsa
forráðamenn iðnfyrirtækja og tölvuframleiðenda. Skipulagði hann í framhaldi
af því nokkurra daga ferð. Kvaðst hann hafa fengið góðar viðtökur vestra og
sagði hann menn hafa verið fúsa til að kynna íslendingum ýmis tæknimálefni.
Með ferðinni vildi Félag ísl. iðnrekenda gefa félagsmönnum kost á að kynna
sér hvað væri að gerast í tæknimálum þar vestra og fá e.t.v. einhverjar hug-
myndir um mögulega tæknivæðingu fyrirtækja sinna. Heimsótt voru tölvufyrir-
tæki, iðnfyrirtæki, er nota margbrotinn tölvubúnað og hugbúnað tengdan þeim,
auk rannsóknarstofnunar, sem vinnur að þróun vélmenna.
I»róun vélmenna hefur verið mjög hröð síðustu 8 til 9 árin og talið er að
vélmenni geti borgað sig upp á hálfu til einu ári. Verð þeirra er frá 4.500
bandaríkjadölum til 150.000 dala og í sambandi við rekstur þeirra má benda á
að vélmenni getur unnið fleiri en eina vakt, þarf ekki að gera hlé á vinnu sinni
til salernisferða eða til að matast, ekki þarf að greiða laun eða launatengd gjöld
og vélmenni fylgja engir félagsmálapakkar!
I»ar fyrir utan, sem er aðalatriðið, getur vélmenni tekið að sér ýmis erfið og
óþrifaleg störf í t.d. iðnaði, störf sem geta farið illa með heilsu mannsins og
leyst hann af hólmi í mörgum tilvikum. Maðurinn getur þá snúið sér að öðrum
verkefnum og talið er að vélmenni og ýmis tækniþróun næstu ára sé grundvöll-
ur fyrir aukna framleiðni og batnandi lífskjör þjóða.
Hópurinn er hér fyrir framan hús Foxboro-fyrirtækisins er framleiðir tölvubúnað og
ýmis stjórn- og mælitæki.
I
Gunnar J.
Fridriksson:
Okkur vantar
góðan hugbúnað
fyrir
iðnfyrirtæki
Gunnar J. Friðriksson
F’ERÐIN var mjög vel skipulögð og
skemmtilega uppbyggð. Tilgangur ferðar
sem þessarar er fyrst og fremst vakning,
menn fara ekki í vikuferð og koma tilbaka
sprenglærðir í tölvutækni, þarna var um
að ræða að kynnast þeim geipilegu mögu-
leikum sem tölvur gefa, sagði Gunnar J.
Friðriksson, framkvæmdastjóri Sápugerð-
arinnar Friggjar, er Mbl. ræddi við hann
um ferðina til Bandaríkjanna.
— Fyrst kynntumst við hinni tæknilegu
hlið tölvunnar með heimsókn til IBM. Þar
vorum við fræddir um grundvallargerð
tölvunnar. Síðan kynnumst við hvernig
fyrirtæki nota tölvur sem stjórntæki, við
fjármálastjórn, birgöastjórn o.s.frv. Þá
kvnntumst við notkun á tölvum við fram-
leiðslustjórn (process control) og svo notk-
un vélmenna (robots). Eftir heimsóknir í
fyrirtækin hittumst við ferðafélagarnir og
bárum saman bækur okkar og röbbuðum
um það sem athyglisvert hafði borið fyrir
augu.
Erum við á leið inn í tölvuöld?
— Það fer ekki á milli mála, að þróun
tölvunnar er sú, að hún verður sífellt
smærri og ódýrari jafnframt því sem af-
köst hennar aukast. Þetta gerir litlum
fyrirtækjum kleift að notfæra sér tölvur í
síauknum mæli.
Islendingar munu áreiðanlega auka
tölvunotkun sína mjög á næstu árum, en
fyrst og fremst hafa tölvur verið notaðar
hérlendis við fjármálastjórn og nokkuð við
birgðastýringu. Hér er mikið framboð á
öllum tækjabúnaði, en hins vegar er mikill
skortur á nauðsynlegum hugbúnaði, sér-
staklega að því er snertir iðnrekstur. Til er
allur einfaldari hugbúnaður er lýtur að
fjármálastjórn og birgðastjórn, en okkur
vantar góðan hugbúnað fyrir iðngreinar.
Það væri mjög þarft framtak hjá þjón-
ustustofnunum iðnaðarins að gefa þessu
atriði gaum, því okkur er nauðsynlegt að
auka framleiðni í iðnaði og það verður best
gert með notkun á tölvun við stjórnun á
áætlanagerð samfara aukinni tæknivæð-
ingu. Allur hugbúnaður er hins vegar mjög
dýr, kostar yfirleitt mun meira en
tölvubúnaðurinn sjálfur og íslensk iðnfyr-
irtæki ráða ekki við þá fjárfestingu. Er-
lendis sjá iðntæknistofnanir um þessa hlið
mála og hér þyrfti það einnig að verða. Og
jafnvel f)ótt til séu erlend forrit hæfa þau
ekki íslenskum aðstæðum. Þess vegna þarf
að þróa hugbúnað fyrir íslensk iðnfyrir-
tæki.
Eg held að menn viðurkenni nauðsyn
þessa, en hins vegar er það svo, að stjórn-
völd nánast vinna gegn tölvuvæðingu hér
því aðflutningsgjöld á tölvubúnað eru
mjög há. Menn hafa kannski ekki áttað sig
til fulls á því hvaða þýðingu tölvan gæti
haft fyrir framleiðsluatvinnuvegina, en
það er löngu tímabært að fella niður að-
flutningsgjöld af tölvum.
Er tölvunotkun fyrst og fremst spurning
um að draga úr fjölda starfsmanna eða til
hagræöingar?
— Hvorttveggja, tölvur gera okkur fyrst
og fremst kleift að fá nákvæmari upplýs-
ingar en áður var hægt á skömmum tíma
og stjórnendur geta þá fylgst langtum bet-
ur með öllum gangi mála í fyrirtæki sínu.
Tölvur vinna mun hraðar og nákvæmar en
maðurinn og í því er fólginn bæði sparnað-
ur og margvíslegt hagræði.
Tæknilega er ekkert því til fyrirstöðu að
öll framleiðsla hjá Frigg verði alsjálfvirk,
við gætum látið tölvu sjá um framleiðsl-
una að öllu leyti, en við framleiðsluna
sjálfa vinna nú 15 til 20 manns. Fyrirtækið
er þó kannski ekki af þeirri stærð sem
nauðsynleg væri, en allt þetta má reikna
út og við höfum áhuga á að gera það áður
en langt um líður. I framhaldi af þessu
verður að huga að starfsfólki í iðnaði. Eg
held að við Islendingar þurfum ekki að
óttast atvinnuleysi, við erum fámenn þjóð
og með aukinni framleiðni og hagsæld
myndu skapast ný atvinnutækifæri við
ýmis konar þjónustustörf og trúlega verð-
ur heldur ekki teljandi fólksfjölgun.
Gunnar J. Friðriksson greindi einnig frá
kynnum þeirra við vélmenni og sagði hann
menn jafnvel hafa „rætt“ við vélmenni:
— Vélmenni eru að ryðja sér til rúms í
bílaiðnaði Bandaríkjamanna, en þannig
eru þeir að reyna að svara samkeppni frá
Japönum. Þróun þeirra er mjög hröð og
þegar vélmenni verða orðin nógu ódýr þá
henta þau ekki síður litlum fyrirtækjum
en stórum. Menn hafa lýst því, hvað það sé
undarleg tilfinning að koma inn í verk-
smiðju þar sem allt er í kolamyrkri en öll
starfsemi þó í fullum gangi, því vélmennin
þurfa ekki birtu við vinnu sína og er trú-
lega að því mikill orkusparnaður! Við
sáum hvernig tölva leitaði uppi galla í
flúrperum og get ég ekki betur séð en slík
tölva gæti stjórnað vélmenni við að tína
orma og bein úr fiskflökum.
Að lokum nefndi Gunnar J. Friðriksson
að svonefndir gæðahringir væru mjög
áhugaverðir og gagnlegir til að auka af-
köst og bæta gæði í iðnaði. Hugsunin bak
við þá væri jákvæð og líklegt væri að ein-
hvers konar afbrigði þeirra mætti þróa
hérlenúis.
Gunnar
Svavarsson:
Þróun
hugbúnaðarins
er á eftir
vélbúnaði
— ÖLL ferðin var merkileg og fróðleg og
þarna gátum við séð þá þróun í fyrirtækja-
rekstri, sem í gangi er og allir iðnrekendur
þyrftu að fylgjast með. Enda var það til-
gangur ferðarinnar að kanna hvort og
hvaða nýjungar gætu verið áhugaverðar
fyrir íslensk fyrirtæki. Sjálfsagt kemur að
því að einhverjar nýjungar, sem við sáum
þarna verði notaðar hérlendis, sagði
Gunnar Svavarsson fjármálastjóri Hamp-
iðjunnar, er hann var spurður um hvað
honum væri efst í huga eftir ferðina.
Gunnar Svavarsson var spurður hvaða
atriði hann gæti helst nefnt, sem áhuga-
vert væri að taka upp hérlendis:
— Mér fannst merkilegast að kynnast
því hvaða þróun á sér nú stað í Bandaríkj-
unum í stjórnarháttum. Reynt er að virkja
einstaklinginn til meiri þátttöku í ákvörð-
unum sem snerta beinlínis starf hans svo
sem vörugæði, framleiðni, nám og öryggi
til að nefna eitthvað. Mörg fyrirtæki hafa
tekið upp það sem kallað er gæðahringir.
En gæðahringur er lítill hópur starfs-
manna sem kosið hafa að starfa saman í
hóp. Þeir hittast reglulega á fundum í
vinnutímanum og leysa hin ýmsu verkefni
sem upp kunna að koma. Þeir byrja á því
að skilgreina viðfangsefnið, afla sér þekk-
ingar á því, koma fram með hugmyndir
um endurbætur og sjá til þess að þeim sé
hrint í framkvæmd hafi tillögur hópsins
um úrbætur verið samþykktar.
Nefna má að nýlega var hér maður frá
Bandaríkjunum til að kynna þessa starfs-
aðferð enn frekar fyrir iðnrekendum og
kannski mætti segja þetta eitt það fyrsta
sem kemur í kjölfar þessarar ferðar. En
aðferðina hafa Japanir notað frá árinu
1962 og Bandaríkjamenn tekið upp síðustu
10 árin. Þannig hefur tekist að virkja sam-
átak hópsins sem og einstaklinginn og
áhuga hans og um leið gera starf hans
skemmtilegra.
Áttu von á að þessi aðferð verði tekin
upp hérlendis?
— Það veitur aðallega á stjornendum
hvers fyrirtækis. Sjálfum finnst mér sú
þróun mjög jákvæð, sem nú á sér stað, þ.e.
að reyna að auðga vinnuna, gera störfin
fjölbreyttari og áhugaverðari fyrir starfs-
manninn. Menn eyða meira en hálfum
vökutíma sínum við vinnu.
Eg held að á þessu sviði séum við nokkuð
á eftir hér á landi og við þurfum að huga
að því að gera störf í iðnaði áhugaverðari
og skemmtilegri fyrir þá sem í þeim eru. í
reynd ætti þetta að vera auðveldara hér á
landi vegna náinna samskipta stjórnenda
og starfsmanna. Við erum að mestu laus
við sambandsleysið sem oft r>k,ir innan
stórfyrirtækjanna.
Gunnar Svavarsson.
Mestur hluti ferðarinnar fór í kynningu
á tölvu- og stýrikerfum og sjálfvirkum
búnaði:
— Hvað varðar notkun tölvutækni sem
stjórntækis, þá hefur maður á tilfinning-
unni að bandarísk fyrirtæki af svipaðri
stærð og íslensk séu ekki komin lengra en
við.
Bæði íslensk og t.d. bandarísk fyrirtæki
nota mikið tölvur, en notfæra sér hins veg-
ar ekki þá möguleika, sem þær bjóða upp á
til fulls. Þeir felast í því að nota þær sem
hluta samhæfs stýri- og stjórnunarkerfis,
Þar sem nota má þær til skipulagningar,
framleiðslu, lagerstýringar, hráefnapant-
ana, rýrnunarmála o.s.frv.
Hér hefur því þróun hugbúnaðarins orð-
ið á eftir vélbúnaðinum sjálfum, en þar
hafa orðið og verða á næstunni alveg gíf-
urlegar framfarir. Þannig mun fyrir alda-
mótin heilt reikniverk stórrar fyrirtækja-
tölvu komast fyrir í einum teningi. Þetta
leiðir til þess að tölvur verða æ ódýrari og
smærri og að svonefnd örtölvutækni verð-
ur notuð við nánast hvað sem er.
Nú er talað um að iðnaður eigi að taka
við því fólki sem kemur á vinnumarkaðinn
á næstu árum og Gunnar er spurður hvort
hann getur það ef tæknivæðingin verður
svo ör að segja verður upp fólki.
— Það er rétt að við búumst við því að
iðnaður taki að miklu leyti við þeirri fólks-
fjölgun, sem kemur út á vinnumarkaðinn á
næstu árum, enda virðast tækifærin til
nýframleiðslu liggja þar. Ekki má þó
gleyma að mikilvægi frumvinnslugreina
svo sem sjávarútvegs og landbúnaðar mun
lítið minnka. Sérstaklega þar eð sam-
keppni í iðnaði harðnar mjög og því hætt
við að menn verði uppteknir af henni. Við
þurfum því að velja af kostgæfni þær leið-
ir sem best henta okkur við uppbyggingu
iðnaðar, forðast allar hillingar og iðnað
byggðan á órökstuddum tilfinningalegum
grunni í melum eða móum vítt um landið.
Maður hefur séð þá spá um ástand í
framieiðsluiðnaði, að um aldamótin verði
helmingur framleiðslunnar í höndum
vélmenna og annarra sjálfvirkra véla og
að um 25% mannaflans þá aðgerðarlaus.
Vonandi er hér þó ekki alveg rétt spáð í
spilin, en vert er að minnast þess að lífs-
kjör hafa fyrst og fremst batnað í kjölfa.r
tæknivæðingar.