Morgunblaðið - 08.04.1982, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1982
Ferdabíll Guömundar é leiö yfir Lindaré í Haröubraiöarlindum. Gúmmfbáturinn, nauöaynlegt tarartæki í (heyflutningum 1931.
slíku slarki, ofan é bílnum.
kostur hans æði frumlegur, en
þetta vár æðrulaus maður og
harðduglegur.
— Úr því við erum að tala um
Hornafjörð, bætir Guðmundur
við, þá er til mynd frá 1939 af
boddíbíl, sem komst eina fyrstu
ferðina frá Hornafirði að sunnan-
verðu. Óskar Guðnason var í
þeirri ferð. Þeir komust yfir Jök-
uisá á Breiðamerkursandi á uppi-
stöðu, eftir að brim hafði hlaðið
henni upp og lokað ósnum. Sjálfur
ók ég löngu seinna með hóp af
ferðamönnum úr páskaferð í Ör-
æfasveit og komst alla leið í
Hornafjörð, vegna þess að svona
var háttað til við Jökulsá. Ætli
það hafi ekki verið um 1960.
— En Guðmundur, hvernig bíl-
um voruð þið á? Varst þú nokkurn
tíma á því sem kallað var Gamli
Ford?
— Nei, ég lærði á gírastangabii,
þ.e. bíl með skiptistöng. Ekki það
sem kallað var „hæ og ló“, eins og
Gamli-Ford hafði. Þá þurfti mað-
ur að gefa bensínið með hendinni
og standa á tengslinu allan tím-
ann í lægri girnum og það var
mjög þreytandi. Ég var lítið í slík-
um bílum. Aftur a móti var ég
með Ford-bíla af ýmsum gerðum
fram yfir 1960, og þeir urðu sífellt
betri eftir því sem tækninni
fleygði fram. Um 1955 voru alli>-
komnir með dieselbíla, sem að
vísu var ekki nýtt, því Strætis-
vagnar Reykjavíkur voru komnir
með dieselbíla af Benz-gerð fyrir
stríð. A stríðsárunum komu með
hernum þessir aflmiklu trukkar.
Við sáum að þeir komust leiðar
sinnar, þar sem við fórum ekki.
Þeir voru ekki til fyrir íslendinga
fyrr en eftir stríð, þegar maður
fór að kaupa þá af Sölunefnd
varnarliðseigna. Og þá fór maður
nú að komast um öræfin.
í leit að leiðum
yfir hálendið
— Á því varstu nú byrjaður
miklu fyrr, Guðmundur, var það
ekki?
— Ég fór fljótlega að fara í
boddíbílunum upp til fjalla með
skíðamenn. Liklega um 1936. Þá
fórum við mest um helgar á Kol-
viðarhól, í Jósepsdal og í Skíða-
skálann í Hveradölum. Mjólkur-
flutningar voru hafnir að austan
og vegurinn mokaður. Handmokað
var, svo að traðirnar voru stund-
um hærri en bílarnir. Fyrir tilvilj-
um hafði ég 1931 lent í einni ferð,
til að sækja mjólkurbrúsa á Sel-
foss. En seinna, eða á stríðsárun-
um, var ég mikið í að flytja fólk á
vetrum. Þetta voru þá mestu basl-
ferðir og maður lá oft úti. Ég man
til dæmis eftir því að við lágum
úti á Mosfellsheiði. Krísuvíkur-
vegurinn var þá ekki kominn og
verið var að reyna að basla með
mjólkina um Þingvöll. Ég man að
Einar á Kárastöðum var þá að
bjarga Bandaríkjamönnum, sem
hafði kalið á heiðinni. Veturinn
1949 var svo óskaplega snjóþung-
ur, og þá reyndi fyrir alvöru á
Krísuvíkurieiðina, sem var löng.
En þá vorum við búnir að fá
trukka. Það sem kallað var tíu
hjóla trukkar. En það var mikið
basl samt og oft hrakningar.
— En þú varst að spyrja um
fjallaferðinar, heldur Guðmundur
áfram. Á árinu 1944 fór ég í
Þórsmörk á venjulegum iitlum
eins drifs Ford-bíl. Vissi seinna að
einu sinni hafði verið farið þangað
á bíl á undan okkur. Við vorum að
fara þetta að gamni okkar, kunn-
ingjarnir. íþróttamenn höfðu
snemma áhuga á fjallaferðum. Ég
hafði byrjað að aka með Ármenn-
inga í Jósepsdal fyrir 1940, kynnst
þar mörgum áhuga- og dugnaðar-
mönnum, eins og Ágli Krist-
björnssyni. Hann var búinn að
fara margar ferðir yfir Vatnajök-
ul, og hann og félagar hans vildu
kanna nýjar leiðir. Á árinu
1945—’6 var ég með lítinn tveggja
drifa Ford-bíl, sem við gerðum
upp úr drasli. Komumst á honum
frá Kalmannstungu norður í
Vatnsdal. Áður höfðum við reynt
að komast frá Kalmannstungu og
norður yfir Arnarvatnsheiði á litl-
um Ford. Á árinu 1948 fórum við
svo akandi frá Hveravöllum í
Kalmannstungu á 3 bílum. Og út
fyrir Vatnsnes brutumst við, sem
varð til þess að farið var að ýta á
vegagerð þar.
Brotist norður
Sprengisand
— Það vorum við Egill sem fór-
um fyrstir yfir Tungnaá hjá Búða-
hálsi. Það var haustið 1949. Við
vorum komnir með Ford-hertrukk
og vorum að leita að leiðum á
þessum slóðum. Maður hafði
snemma farið að leita á fjöll, ef
maður átti frídag. Hafði áhuga á
að taka þátt í að brjóta leiðir á
öræfum engu síður en í byggð.
Einar Magnússon, menntaskóla-
kennari, var oft með. Hann og fé-
lagar hans höfðu farið þarna
þessa frægustu ferð, sem farin
hefur verið á bíl árið 1933. En
töluverðan hluta af þeirri slóð um
Sprengisand, sem nú er farin, fór
ég fyrstur. Þótt við kæmumst 1949
yfir Tungnaá hjá Búðahálsi, þótti
okkur áin nokkuð djúp og leituð-
um áfram að betra vaði. Það var
eiginlega Eggert Kristjánsson,
stórkaupmaður, sem lagði mikið
til út fyrir kostnaði við leiðangur-
inn, og þeir voru með, hann og
mágur hans, Sæmundur í Kexinu,
og fleiri góðir. Þá var það 1950 að
við komumst fyrstir yfir Tungnaá
á Hófsvaði, sem var svo mikið not-
að í 18 ár og engir urðu fyrir veru-
legum hrakningum þar, þótt
merkilegt sé. I þessari ferð kom-
umst við yfir Tungnaá og ókum
kringum Þórisvatn, sem var það
lengsta, sem komist varð þá. Þessi
ferð varð til þess að bílleiðin
opnaðist norður yfir. í framhaldi
af því fórum við svo í fleiri ferðum
áfram norður, komumst t.d. yfir
Köldukvísl við Illugaver. Einnig
komumst við að raun um að ágætt
er að komast á bíl yfir Tungnaá
hjá Sultartanga, sem nú er mikið
talað um, enda renna Tungnaá og
Þjórsá á hraunum. Þegar áfram
var haldið norður, ókum við í
fyrstu með ánni um Sóleyjarhöfða
og Eyvindarver. En eftir að farið
var að fara með fólk þessa leið,
þurfti að forðast grös og blautar
kvíslir. Maður flutti þá leiðina
ofar, til að aka í sandinum. Þá var
komin sú leið, sem nú er ekin um
Sprengisand. Síðan 1955 hefi ég
verið mikið að snúast í kringum
Orkustofnun og Landsvirkjun á
þessum slóðum og ég held að hljóti
að koma að því að rafmagnslína og
vegur komi norður um Sprengi-
sand ofan í Bárðardal.
Þar kemur tali okkar um fyrstu
ferðir á Tungnaáröræfin, að Guð-
mundur Jónasson og þeir félagar,
sem fyrr eru nefndir voru einmitt
í tjöldum við Veiðivötn 1950, nótt-
ina sem flugvélin Geysir týndist.
Þeir óku þá eftir söndunum inn
undir Jökulheima, í Ljósufjöll og
Heljargjá. — Við vorum lagðir af
stað inn sandana, scgir Guðmund-
ur, þegar DC-3 flugvél kom yfir
okkur og kastaði niður miða í
gúmmíslöngu, sem á var skrifað
að flugvélin Geysir hefði týnst um
nóttina yfir Austurlandi. Þá sagði
Egill: „Maður verður að komast á
Bárðarbungu, því þaðan hlýtur
vélin að sjást." En við höfðum
engan búnað með okkur til jökla-
ferða og enga talstöð og reyndum
því ekki. Eftir það reyndist mér
auðvelt að fá talstöð í ferðabílinn
hjá Landsímanum.
Net undir
hjólin
— Þú nefndir fljótin, sem renna
á hraunbotni, þar sem þið funduð
tvö vöð fyrir bíla yfir Tungnaá.
Ekki hefur þó háttað svo vel við
allar ár?
— Nei, ef svo var ekki gat verið
gott að setja net á botninn, þar
sem hann var laus. Á stríðsárun-
um komu svo með hernum járn-
grindur með augum, sem við fór-
um að nota. Settar voru tvær raðir
undir hjólin á bílnum í vatni og
mýrum. Þennan útbúnað fórum
við að hafa með okkur. Þú getur
séð þýsku túristabílana með svona
útbúnað enn í dag. Þeir hafa lesið
sig til og taka álfleka af þessari
gerð með í íslandsferðina, hengja
þá utan á eða ofan á þak bílanna.
— Þetta hefur verið upphafið
að þínum fjallaferðum?
— Já, já, alveg eins og í byggð
fór maður að brjótast nýjar leiðir
á hálendinu og fara þangað með
fólk. Fá sér trukka, sem kæmust
þessar leiðir. Og svo að hafa sér-
stakan bíl fyrir dótið. Ég á mynd
af mér með tvo trukka við skýlið
við Jökulsá á Sólheimasandi frá
1950. Þá var maður kominn með
eldhúsbíl í ferðirnar. Sá ferðamáti
hefur haldist síðan. En það sem ég
tel að sé nauðsynlegast nú í há-
lendisferðum, er að dreifa ferðun-
um á fleiri staði. Það er nóg til af
fallegum stöðum, en það er hrein-
lætisaðstaðan sem vantar og því
sækja allir á sömu hefðbundnu
staðina.
En nú erum við komin að efni í
annað viðtal og raunar hefðum við
efni í mörg fleiri viðtöl við Guð-
mund Jónasson, sem var meðal
fyrstu brautryðjenda á bílaöld og
síðan á öræfaleiðum — og ekur nú
líka Keflavíkurveginn steypta með
flugfarþega. Hann hefur á
skömmum tíma lifað mikla þróun
í bílferðum á Islandi. En það vek-
ur athygli þegar við hann er rætt,
að allt frá upphafi og fram að síð-
ustu ferðum hans, er honum mjög
tamt orðið þjónusta. Þannig hefur
hann auðheyrilega alltaf íitið á
aksturinn. — Maður var auðvitað
alltaf að reyna að veita þjónustu,
segir hann. Ef einhver bað bíl-
stjórann um að kaupa vasahníf
eða eitthvað annað, reyndi maður
að reka erindið. Ég lofaði reyndar
aldrei neinu, sagði bara: Ég skal
reyna! Og svo reyndi maður að
koma til skila því sem beðið var
um.
— Meiri vitleysan að vera að
þvæla mér út í svona viðtal, taut-
aði Guðmundur þegar hann
kvaddi. Ég hefi alltaf verið öfug-
snúinn við blaðamenn. Vil ekki fá
nein eftirmæli í blöðum eins og
alltaf er verið að skrifa. Þú getur
skrifað um mig eftirmæli þegar ég
er dauður.
Ertu að byggja — Viltu breyta — Þarftu að bæta
Litaver auglýsir
<^°
Opið til kl. 7 föstud.
til hádegis á laugard.
Teppi
Nylon — Akryl — Filtteppi
Akryl og ull — Ullarteppi
Stök teppi — Mottur —
Baöteppi — Gólfdreglar —
Baðmottusett
Úrval af gólfdúkum.
Ný þjónusta
Sérpöntum Ullar — Akryl
— Nylon-teppi.
Líttu viö í Litaver
því þaö hefur ávallt borgaö sig.
----------------------------
j Litaver — Litaver — Litaver — Litaver Grensásvegi 18, sími 82444.
VANTAR ÞIG VINNU
VANTAR ÞIG FÓLK o
tP
Þl' Al'GLYSIR l'.M ALLT
LAN'D ÞF.GAR Þl' Al'G-
LYSIR í MORGLNBLAPINV