Morgunblaðið - 08.04.1982, Qupperneq 28

76
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1982
„Hestarnir fældust
er þeir
mættu bílum“
og þá var þriggja daga ferð frá Akureyri til Borgarness
Bæff við Sveinbjörn
Tímóteusson um
árdaga
bílmenningar
á íslandi
Miðaö við hve íslenskt
þjóðféíag nú er háö
samgöngum í bifreiöum
og miöaö viÖ hve nú er
auðvelt að komast
landshluta í milli ak-
andi, er þaö hreint ótrú-
legt hve skammt er um
liöið síðan fyrstu bílarn-
ir komu hingað til
lands. Enn skemmra er
þó síðan raunverulegir
akvegir uröu til, en
lengi framan af urðu ak-
andi vegfarendur að
láta sér nægja ógreini-
lega slóða og hestvegi,
eöa jafnvel að ekið var
án nokkurra vega, þar
sem ökumanni sýndist
færiö best hverju sinni.
Þá var ekki ekiö
milli Reykjavíkur
og Borgarness
Sveinbjörn Tímóteusson er einn
af fyrstu bílstjórunum hér á landi,
en hann ók um skeið fyrir bændur
norður í Húnaþingi, síðar á leið-
inni Blönduós — Borgarnes, og
varð síðar leigubílstjóri í Reykja-
vík. Blaðamaður Morgunblaðsins
hitti Sveinbjörn að máli fyrir
nokkru, og ræddi við hann um ár-
daga bíimenningar á Islandi og
hvernig það atvikaðist að hann
varð einn í hópi þeirra fyrstu til
að gera akstur að ævistarfi.
„Ég tók prófið norður á Blöndu-
ósi hinn 30. maí 1929,“ sagði
Sveinbjörn, „og við vorum þá einir
fjórir eða fimm sem þreyttum
bílprófið saman. Ég man þarna
eftir þeim Jónasi Sveinssyni
lækni, Jóni Stefánssyni á Smyrla-
bergi, Finnboga Theodórssyni og
Jónasi Vermundssyni. Mitt öku-
skírteini er númer þrjú í Húna-
vatnssýslu, mér var alveg sama í
hvaða röð við fengum þau, aðal-
atriðið fyrir mér var að fá öku-
réttindin.
Ég var siðan ökumaður hjá
Magnúsi bónda og kaupmanni í
Flögu, síðar hjá Kaupfélaginu og
loks á leigubíl hér fyrir sunnan.
Fyrst var ég við akstur með vörur
innan héraðs, en síðan í förum
suður, en þá var ekki farið lengra
en í Borgarnes, þar tók skip við og
var í förum milli Reykjavíkur og
Borgarness, þar til brýr og vegir
voru komnir um Hvalfjörð."
Stundaöi vinnumennsku,
sjóinn og fleira
Sveinbjörn er annars ættaður
úr Borgarfirði, þótt hann hafi síð-
ar orðið einn af fyrstu bílstjórun-
um í Húnaþingi. „Ég er ættaður úr
Norðurárdal og Þverárhlíð, en
fæddur á Brennistöðum," sagði
Sveinbjörn Tímóteueson á beimili sinu (Stórholti (Reykja-
vík. Á veggnum hangir olíumálverk eftir Kjarval, sem hann
fssrði Sveinbirni sextugum, en Sveinbjörn var nánast
einkabílstjóri Kjarvals um tíma.

mmmm ■
Algeng sjón áður og fyrri: Fóiksbfl ekið yfir óbrúað vatnsfall. Svein-
björn er viö stýrið, en bfllinn er Mercury, sem hann átti um skeiö.
Þá þekktust allir bílstjórar
Þetta sama vor og ég byrjaði að
keyra fyrir Magnús í Flögu fékk
Páll Sigurðsson, sem síðar var
kenndur við Varmahlíð og Forna-
hvamm og nú síðast við Krögg-
ólfsstaði í Ölfusi, sér bíl og byrjaði
að aka milli Akureyrar, Blönduóss
og Borgarness. — Já, ég þekkti Pál
vel, eins og svo marga aðra bíl-
stjóra, þá þekktust allir bílstjórar.
Þetta var svo nýtt, og ökumenn-
irnir það fáir, að við þekktumst
innbyrðis, og hraðinn var ekki
eins mikill og nú er, og fleiri tæki-
færi til að spjalla saman þar sem
leiðir skárust eða í áningarstöð-
um.“
— Þið voruð frumherjar á ykk-
ar sviði, líkt og flugmenn urðu síð-
ar. Þið hafið því vakið mikla at-
hygli þar sem þið fóruð, var jafn-
vel litið upp til ykkar á þessum
árum fyrir það að þið kunnuð að
aka bíl?
„Það er nú kannski ekki mitt að
segja til um það, og þó, ég er ekki
frá því að svo hafi verið fyrst í
stað, á meðan verulegt nýjabrum
var á þessu. Bílstjórar voru fáir og
langt í land með að bíllinn yrði
fyrst og fremst vinna, eins og hver
önnur vinna, og ferðirnar voru
langar og oft strangar. En fyrst
þú ert að spyrja um gamansögur
frá þessum árum, þá dettur mér
ein í hug, sem að vísu henti ekki
sjálfan mig, heldur annan bíl-
stjóra, sem í daglegu tali var kall-
aður Pétur kaldi.
Það var skömmu eftir að farið
var að aka um Hvalfjörð, að hann
var á leið suður með farþega. Þá
var ekið á eyrunum innst í firðin-
um, og varð að sæta lagi til að fara
þar á fjöru. I þetta skipti var ekki
fallið nægilega frá til að Pétur
kaldi kæmist yfir með bíl sinn og
farþega, og skipti engum togum að
vélin drap á sér hjá honum úti í
vatninu. Nú, það var lítið hægt að
gera, og hættan ekki mikil, svo
ákveðið var að bíða þess að betur
fjaraði, áður en reynt yrði að
halda áfram. Fólkið var búið að
vera lengi á ferðalagi, sjálfsagt
þreytt, og svo fór að allir sofnuðu
þarna í bílnum hans Péturs kalda.
— Svaf fólkið svo á meðan féll frá,
og áfram á meðan flæddi að á ný.
Vaknaði fólkið ekki fyrr en menn
voru komnir að, en þá var komið
Tveir góðir
um.
Sveinbjörn við annan mann hjá laigubfl afnum, Ford '34. Takiö aftir kaskeitinu sem Sveinbjörn er með á
höfðinu, en það áttu allir leigubílstjórar að hafa í „den tid“.
Sveinbjörn. „Eg ólst hins vegar
upp á Hermundarstöðum í Þver-
árhlið, því þá voru báðir foreldrar
mínir látnir. Fóstri minn á Her-
mundarstöðum dó svo er ég var
sjö ára, en 14 ára að aldri er ég
kominn í vinnumennsku hjá Davíð
á Arnbjargarlæk. Hann var ágæt-
ismaður, þótti dálítið harður, en
reyndist mér vel. — Gamall? —
Ég er 83ja núna, fæddur 1899.
Ég vann síðan við ýmis sveita-
störf og var á vertíð nokkra vetur,
þar til ég fór norður í Vatnsdal
1927, og varð síðar vetrarmaður
hjá Magnúsi í Flögu. Magnús var
þá orðinn nokkuð aldraður og vildi
ekki sjálfur læra að aka bíl, og
óskaði því eftir því við mig að ég
lærði og keyrði bíl hans. Það varð
úr, og ég ók með vörur fyrir hann
um sveitina. Þetta var Chevrolet,
ágætur bíll.
Það var því sjálfsagt tilviljun að
ég tók prófið á þessum stað á þess-
um tíma, en ég held þó að ég hefði
hvort eð var tekið próf snemma,
þetta var það sem hlaut að koma,
en sennilega hefði ég þá tekið
prófið suður í Borgarnesi.
almenningseign. Við vorum því
meira á ferðinni en aðrir og gátum
flutt tíðindi úr fjarlægum sveitum
oftar og fljótar en áður hafði ver-
ið.“
Sváfu á meðan fjaraði
út og flæddi að!
— Þú hlýtur að muna eitt og
annað skemmtilegt frá þessum
tíma, var þetta ekki eitt stórt
ævintýri þegar litið er til baka?
„Það var óneitanlega gaman á
þessum árum, en þetta var þó
i: Svoinbjörn við bfl sinn (Hvalfiröi á fimmta áratugn-
Ljósm.: Emilla Bj. Bjðrmdóttir
háflóð á ný, og enn þurfti að bíða.
Var ekki laust við að dálítið væri
hent gaman af þessu á þeim tíma.
Sjálfur held ég að ég hafi ekki
lent í neinum stórum ævintýrum,
og yfirleitt gekk þetta allt stór-
slysalaust. Vegir voru vondir og
veður misjöfn, en ég leriti aldrei í
neinum hrakningum af þeim sök-
um, og festi bílinn ekki einu sinni
alvarlega það ég man.“
Hestar fældust er
þeir sáu bílana
— Vegir slæmir, segir þú.
Hvernig voru fyrstu akvegirnir, og
hve lengi voru menn í ferðum, til
dæmis frá Akureyri hingað suður?
„Þetta voru engir vegir, svo ein-
falt er nú það, það var aðallega
farið eftir hestaslóðum þar sem
þeir dugðu, en annars yfir hvað
sem var. Þegar ég var í ferðum
fyrir Kaupfélagið, var ég aðallega
í að keyra nautsskrokka suður, en
árið 1930 var talið að fjögurra
daga ferð væri á bíl milli Akureyr-
ar og Blönduóss og aftur til baka,
tveggja daga ferð aðra leiðina.
Hægt var að komast á einum degi
milli Blönduóss og Borgarness, en
þaðan var svo siglt áfram.
Brýrnar voru svo að koma
smám saman, og vegirnir að batna
í samræmi við það. Botnsá var
held ég brúuð 1930, en Brynju-
dalsá ekki fyrr en síðar, þar varð
að aka meðfram vír, sem strengd-
ur var neðan við fossinn.
Bílarnir voru nú ekki margir á
þessum árum, og oftar mættum
við ríðandi mönnum og hestvögn-
um en öðrum bilum. Jú, hestarnir