Morgunblaðið - 18.04.1982, Blaðsíða 14

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1982
VER
SIÐFERÐIÐ ^■
Banna Svíar
strípalinga?
Eftir öllum sólarmerkjum að
dæma virðist brátt úti um kynlífs-
paradísina í Svíþjóð. Væntanlegt
er frumvarp sem setur bann við
starfsemi opinberra kynlífs-
klúbba, er starfræktir hafa verið
með miklum blóma undanfarin ár.
Slíkt bann mun væntanlega draga
nokkurn dilk á eftir sér. Til dæmis
myndi Svíþjóð glata miklu af því
aðdráttarafli, sem landið hefur
haft fyrir erlenda ferðamenn.
Einnig hefur því verið hótað, að
gangi bannið í gildi, verði Svíum
stefnt fyrir mannréttindanefnd
Evrópuráðsins í Strasbourg.
Flestir stjórnmálafræðingar
telja, að frumvarpið verði sam-
þykkt og að það öðlist lagagildi
ekki síðar en í júlí næstkomandi.
Um svipað leyti er að jafnaði á
ferð í Svíþjóð mikill fjöldi ferða-
manna frá Japan og Arabalöndun-
um og hætt er þvi við að þeir verði
afar vonsviknir í ár.
Það er Karin Söder, heilbrigðis-
og félagsmálaráðherra, sem hefur
verið í fylkingarbrjósti í barátt-
unni gegn kynlífsklúbbunum.
„Starfsemi þeirra er niðulægjandi
fyrir ungar stúikur," segir hún.
„Hún skapar jarðveg fyrir vændi,
og ég hef í hyggju að láta loka
þeirn."
En ekki eru allir sammála ráð-
herranum. Til dæmis eru stúlkur
sem starfa í klúbbnum sem fata-
fellur alveg fjúkandi vondar. Lisa
Johanson er ein. Hún er 18 ára
gömul Ijóska, og kveðst stunda
starf, sem bæði hafi listrænt gildi
og sé nauðsynlegt frá þjóðfélags-
legu sjónarmiði. Hún lætur tvö
logandi kerti leika um þrýstinn
líkama sinn á hverju kvöldi fyrir
framan áhorfendur. „Ég finn eng-
an sársauka," segir hún. „Ég get
haft hugann við allt annað en það
sem ég/ér að gera. Þetta er eigin-
lega eins konar yoga. Kærastinn
minn veit hvað ég starfa við og
hefur ekkert á móti því. Það er
skemmtilegt. Ég nýt þess.“ Lisa
vann áður við mötun á tölvum.
Hún segist vilja hitta frú Söder og
biðja hana um að fræðast dálítið
meira um kynlífsklúbbana.
Helmut Treml er einn af að-
dáendum Lisu. Hann vill ganga
lengra en hún. Hann segir: „Ég
ætla að kæra sænsku ríkisstjórn-
ina fyrir mannréttindanefnd Evr-
ópuráðsins, ef hún ætlar að halda
þessu banni til streitu. Það skerðir
borgaraleg réttindi okkar."
Lögfræðingar í Stokkhólmi und-
irbúa nú málshöfðun fyrir hönd
Treml. Innihald ákærunnar er
það, að ríkisstjórnin sé að brjóta
Genfar-sáttamálann með því að
semja löggjöf er heimili mönnum
að fjárfesta í klúbbum þessum og
afnemi síðan leyfið án þess að
bjóða skaðabætur.
Með því að loka klúbbum missa
Svíar ugglaust spón úr aski sínum,
því að þeir hafa fært þjóðinni
tekjur af útlendingum, sem þar
una sér vel. Ulrich Geismar, sem á
og rekur klúbbana Chat Noir eða
Svarta kisa og Sexorama hneyksl-
aði marga viðkvæma Svía á síð-
asta ári þegar hann sagði að beztu
viðskiptavinir klúbbanna væru
ýmis helstu fyrirtæki í Svíþjóð. Af
hálfu þeirra hefur verið viður-
kennt að farið sé með ýmsa við-
skiptavini þeirra, einkum frá Ar-
abalöndum, á einhvern klúbbinn,
eftir að þeim hafi verið boðið upp
á mat og vín annars staðar. Við-
kvæmir Svíar urðu enn hneyksl-
aðri þegar í ljós kom að slíkar
klúbbferðir eru frádráttarbærar
frá skatti.
Upphaflega var veitt leyfi fyrir
þessum klúbbum seint á sjöunda
áratugnum, og spruttu þeir þá upp
eins og gorkúlur. Nú er aðeins
fimm eftir í Stokkhólmi.
Skeleggar jafnréttiskonur hafa
fagnað framtaki ráðherrans. Þær
hafa á undanförnum árum svið-
sett árásir á klúbbana og gert að-
súg að mönnum, sem hafa ætlað
þangað inn. Þá hafa þær málað
vígorð á glugga klúbbanna, sem að
sjálfsögðu eru huldir þykkum
gluggatjöldum.
— CHRIS MOSEY
HAMFARIR —^
Enn finnast fórnar-
lömb Vesúviusar
ítalskir fornleifafræðingar
fundu nú fyrir skömmu leifar 20
manna, sem fórust í þeim miklu
hamförum, sem urðu þegar
eldfjallið Vesúvíus gjöreyddi
borgunum Pompeji og Hercul-
aneum fyrir 1903 árum. Lík-
amsleifarnar, eða beinagrind-
urnar, fundust í Herculaneum
sem áður var þar sem nú eru
úthverfi Napólíborgar, og voru
þær mjög heillegar að sjá en
þoldu þó varla að við þær væri
komið.
Beinagrindurnar voru í tveim-
ur hópum og voru í öðrum þeirra
átta af mönnum og ein af hesti,
sem augljóslega hefur fallið
saman undir reiðmanninum.
Hinar beinagrindurnar voru
nokkuð dreifðar og telur Gius-
eppe Maggi, prófessor og yfir-
maður fornleifarannsókna á
Vesúvíus-svæðinu, að fólkið hafi
líklega borist til sjávar með flóð-
öldu og skolað síðan aftur á land.
Maggi telur þennan fund stað-
festa þá skoðun r’ ía, sem hann
setti fyrst fram 1980, að sagn-
fræðingar hafi rangt fyrir sér í
því, að íbúar Herculaneum hafi
komist lífs af flestir með því að
flýja á skipum á sama tíma og
íbúar Pompeji áttu sér ekki und-
ankomu auðið. Maggi segir, að
aurblandin flóðaldan hafi risið
svo fljótt, að enginn tími hafi
gefist til að sleppa undan henni.
Þegar Vesúvíus gaus þessu ör-
lagaríka gosi, árið 79 e. Kr., stóð
Herculaneum við sjó en nú er
ströndin í rúmlega þriggja km
fjarlægð. Beinagrindurnar í öðr-
um hópnum eru af sjö fullorðn-
um manneskjum, þremur ungl-
ingum og tveimur börnum og
hefur allt fólkið legið á bakinu
og borið hendurnar fyrir sig eins
og til að verjast aurflóðinu. Und-
ir einni þeirra, sem er trúlega af
konu, var beinagrind af barni,
sem hún hefur vafalaust verið að
reyna að hlífa fyrir ósköpunum.
Eftir umhverfinu að dæma
álykta Maggi og félagar hans, að
beinagrindurnar séu af fjöl-
skyldu, sem hafi ætlað að leita
skjóls í hvelfingu mikilli, sem þá
var við sjávarsíðuna, en uppi yf-
ir henni voru fræg böð, sem hafa
varðveist vel og eru kunn mörg-
um ferðamanninum.
Dauðinn kom þó ekki aðeins
að ofan frá eldfjallinu heldur
einnig utan af sjónum, og þeir,
sem leituðu hælis í hvelfingunni,
fórust allir þegar flóðbylgjan
færði allt í kaf.
Rústirnar við torgið í Pompeji eins og það kom undan öskunni. Vesúvíus
í baksýn.
RÁNYRKJA
BOÐ & BÖNN
Stefnir í auðn
á Himalaya
Hún Mjallhvít var þó
aldrei laus í rásinni?
GERNYTING skóglendis í hlíð-
um Himalayafjalla virðist ætla
að hafa hrikalegar afleiðingar.
Svo gæti farið að stóri hlutar
Asíu yrðu fyrir óbætanlegu um-
hverfistjórn af þeim sökum.
Þessi viðvörun kemur fram í
niðurstöðum rannsókna Jack
Ives, prófessors við Háskólann í
Colorado. Hann hefir stjórnað
vísindarannsóknum á vegum
Sameinuðu þjóðanna á sam-
verkun hálendis og láglendis.
Hann segir, að „ef svo haldi
fram sem horfi, leiði það til þess
að Nepal verðir algerlega skóg-
laust land í lok þessarar aldar".
Mikið af fjalllendi verði einber
auðn og landeyðingin muni
halda áfram niður á laglendið,
niður á sleítuna við fljótið
Ganges, en það er forðabúr Ind-
lands.
Sérfræðingur, sem hlut á að
rannsóknum þessum, gaf eftir-
farandi útskýringar á fullyrð-
ingum prófessorsins: „Hinar
bröttu hlíðar Himalayafjalla
eru hluti af afar mikilvægu
vistkerfi, sem segja má að sé
vatnsveita fyrir slétturnar
miklu við Ganges á Indlandi.
Verði skógum útrýmt mun það
leiða af sér háskaleg flóð og
jarðvegskrið, sem valda mun
fjörtjóni og eyða dýrmætri upp-
skeru og eignum.
Vegna þeirrar hættu, sem bú-
in er skógum á Himalaya og
annars staðar á hnettinum, er
hafin víðtæk barátta til varð-
veizlu þeirra. 55 ríki heims taka
þátt í baráttu þessari.
Margir veðurfarsfræðingar
eru uggandi vegna þeirra afleið-
inga, sem eyðing skóga getur
haft í för með sér, fyrir utan
það, sem hér hefur þegar verið
tekið fram. Þeir óttast að auk-
inn berangur á jörðinni geti
haft í för með sér breytingar á
regnsvæðum, þannig að varan-
legir þurrkar verði á norður-
hveli jarðar, þar sem kornrækt
er mikil.
THOMAS LAND
Þegar nemendur í félagsfræði við Is-
land Trees-menntaskólann á Long Is-
land í New York komu saman til fund-
ar nú fyrir nokkru, var umræðuefnið
aðeirfs eitt: „Bókabann" skólastjórnar-
innar, sem raunar var á sama tíma til
umfjöllunar fyrir Hæstarétti Banda-
ríkjanna.
Kennarar við skólann þegja hins veg-
ar sem fastast og hafa gert að boði
skólastjórnarinnar öll þau sex ár, sem
þetta mál hefur verið til umræðu, en
það þykir dæmigert fyrir ákveðið fyrir-
brigði í bandarískum menntamálum,
sem skotið hefur upp kollinum á síð-
ustu árum.
Að Island Trees-menntaskólanum
standa fyrst og fremst hvítir menn úr
millistétt og eins og í öðrum litlum
bæjarfélögum í Bandaríkjunum er
skólanum stjórnað af kosnum full-
trúum, sem eru ólaunaðir en hafa mik-
ið vald um fjármál hans og stefnu. Yf-
irleitt er hér um að ræða félagslega
sinnað fólk, sem á óeigingjarnan hátt
vinnur vanþakklátt verk, en sjaldgæft
er þó að það hafi einhverja menntun í
uppeldis- eða kennslustörfum.
Vandræðin í Island Trees-skólanum
byrjuðu eftir kosningar 1975 en eftir
þær skipaði meirihluta skólastjórnar
afturhaldssamt fólk, sem taldi það
skyldu sína að halda aö nemendunum
viðteknum skoðunum. Með því var átt
við, að sögn eins kennarans, að bannað
var að ræða um viðkvæm og umdeild
mál eins og t.d. kynferðismál, kyn-
þáttamál, trúmál (nema kristna trú) og
fóstureyðingar. Einnig var ákveðið að
fenginni umsögn frá samtökum hægri
sinnaðra foreldra, að sumar bækur
væru „vafasamar" og skyldu því gerðar
útlægar úr bókasafni skólans. Meðal
þeirra má nefna bækurnar „Hvers
vegna ég er ekki kristinn" eftir Bert-
rand Russel, „Slaughterhouse Five“
eftir Kurt Vonnegut, „Soul on Ice“ eftir
svertingjann Eldridge Cleaver, „The
Fixer“ eftir Bernard Malamud (skáld-
saga, sem fékk Pulitzer-verðlaun á sín-
um tíma), „Nakta apann“ eftir Des-
mond Morris og ýmsar smásögur eftir
svarta höfunda.
Enginn í skólastjórninni hafði lesið
allar þessar bækur, heldur var farið
eftir tilmælum fyrrnefndra foreldra-
samtaka og tilviljanakenndum sýnis-
hornum úr bókunum, sem slitin höfðu
verið úr öllu samhengi. Raunar var
bannið við Bertrand Russel afnumið
eftir nokkurt þóf en því fastar staðið á
því gegn öðrum.
Kennararnir voru flestir sáróánægð-
ir með ákvarðanir skólastjórnarinnar
en þó þorðu fæstir þeirra að láta
óánægjuna í ljós af ótta við að vera
sagt upp störfum. Þeim, sem það gerðu,
var hótað öllu illu í símanum af ein-
hverjum óþekktum mönnum og Irene
Turin, bókasafnsverði skólans, sem var
mjög andvíg bókabanninu, var sagt, að
hún gæti ekki lengur notað símann á
skrifstofu sinni eða sótt á vegum skól-
ans ráðstefnur kollega sinna. „Eftir
nokkurn tíma,“ sagði hún, „var eins og
járntjald hefði verið dregið umhverfis
skólahverfið þar sem öll andstaða var
þögguð niður.“
Nemendur Island Trees-skólans,
einkum hinir eldri, vildu ekki una þessu
bókabanni og höfðuðu því mál á hendur
skólastjórninni með stuðningi borgara-
réttindasamtaka í New York. Flutningi
þess fyrir lægri dómsstigum er lokið og
nú er þetta mál, það fyrsta sinnar teg-
undar, komið til kasta hæstaréttar,
sem mun að öllum líkindum kveða upp
dóm í júní nk. Þeirrar niðurstöðu er
beðið með mikilli eftirvæntingu af
skólastjórnum og kennurum um öll
Bandaríkin þar sem hægrisinnaðir
menn gerast æ íhlutunarsamari um
menntun barnanna.
Iæanne Katz, sem er formaður fyrir
landssamtökum gegn ritskoðun segir,
að svo langt hafi þetta gengið, að í
sumum barnaskólum hafi jafnvel verið
reynt að banna ævintýrið um hana
Mjallhvíti vegna gruns um einhverja
ósiðsemi í samskiptum hennar við
dvergana.
— JOYCE EGílINTON.