Morgunblaðið - 18.04.1982, Blaðsíða 26

74
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1982
Landslags-
arkitektar
leiðbeina
almenningi
EINS OG mörgum er væntanlega
kunnugt hafa byggingameistarar og
arkitektar veitt ókeypis tæknilegar
og fagurfræðilegar leiðbeiningar hjá
Byggingaþjónustunni, Hallveigarstíg
I. Byggingameistarar eru á hverjum
þriðjudegi milli kl. 16 og 18 og arki-
tektar á miðvikudögum á sama tíma.
Nú hefur Félag íslenskra lands-
lagsarkitekta ákveðið að vera með
ráðgjöf og leiðbeiningar á mið-
vikudögum kl. 16 til 18.
Félag íslenskra landslagsarki-
tekta var stofnað 24. febrúar 1978,
félagar eru aðeins 5 að tðlu, en
erlendis eru á 2. tug manna við
nám í greininni.
Menntun landslagsarkitekta er
á háskólastigi og tekur u.þ.b. 5 ár.
Áhersla er einkum lögð á tvennt.
1. Almennt skipulag, þ.e.a.s. að
hafa yfirsýn yfir hina ýmsu
þætti skipulags og sjálfstæða
sköpun.
2. Menntun á lífræna sviðinu til
umhverfisverndar og meðhöndl-
un lífríkis (gróðurs og jarðvegs).
í stuttu máli er hlutverk lands-
lagsarkitektsins að skipuleggja og
sjá um útfærslu á nothæfu og
góðu umhverfi fyrir fólk. Með vax-
andi þéttbýli, notkun lands og
áníðslu, hefur þessi starfsgrein
þróast ört á undanförnum áratug-
um.
AP og New
York Times
fá Pulitzer-
verðlaunin
N<-w Vork, 16. april. Al’.
PlILITZEK-verðlaununum banda-
rísku var úthlutað sl. mánudag, en
þau eru annars vegar veitt fyrir
bókmenntir og tónlist og hins vegar
fyrir framúrskarandi blaðamennsku.
AP-fréttastofan og stórblaðið
The New York Times hlutu tvenn
verðlaun hvort, AP fyrir greina-
skrif Saul Petts um bandaríska
skriffinsku og fyrir ljósmyndir
Ron Edwards af banatilræðinu við
Ronald Reagan Bandaríkjafor-
seta. Times fékk verðlaun fyrir
fréttaskrif John Darnton frá Pól-
landi og fyrir leiðaraskrif Jack
Rosenthals.
Besta skáldsagan var valin
„Rabbit is rich“ eftir John Updike
en hún hefur verið metsölubók í
Bandaríkjunum. Besta ljóðskáldið
var valið Sylvia Plath, en hún er
nýlátin.
Tveir blindir
á skíðum yfir
nyrsta hluta
Skandinavíu
Stokkhólmi, 16. apríl. AP.
ÁTTA bandarískir skíðamenn eru
nú um það bil að Ijúka erfiðri ferð
yfir nyrsta hluta Skandinavíu. Tveir
skíðamannanna eru blindir.
Hópurinn lagði upp frá Finn-
landi og hefur nú lagt að baki um
600 km leið yfir hálendi Finnlands
og Svíþjóðar. Eru um 200 km eftir
til áfangastaðarins, Narvík í
Norður-Noregi.
Takmarkið með þessu ferðalagi
er að sögn leiðangursstjorans,
Paul Ericson, er að sýna fram á
hvað fatlaðir geta afrekað. Sagði
hann ennfremur, er tókst að ná
sambandi við hann í talstöð, að
hópurinn hefði nokkrum sinnum
hreppt vont veður, en aldrei lenti í
bráðri hættu.
Eitt ráðið til að lifa af kjarnorkustyrjöld er að grafa djúpa holu og
fela sig í henni. „Allir munu komast af ef það eru bara nógu margar
skóflur,“ sagði starfsmaður í varnarmálaráðuneyti Bandaríkjánna.
aðstoðarráðherra í ráðuneytinu
sagði í yfirheyrslum í þinginu
fyrir skömmu að hvorugt stór-
veldanna myndi bera sigur úr
býtum ef til kjarnorkustyrjaldar
kemur og Reagan sagði hið sama
á blaðamannafundi sínum í lok
mars.
Stuðningsmönnum friðar-
hreyfingarinnar finnst tilgangs-
laust að eyða milljónum dollara í
almenningsvarnakerfi sem mun
hvort eð er ekki koma að einum
notum. Þeir aðhyllast kenningar
Jonathan Schells í bókinni The
Fate of the Earth. Schell telur að
kjarnorkusprengjur stórveld-
anna mundu eyða ozone-laginu í
himinhvolfinu, ef þeim verði
beitt. Ozone-lagið ver jörðina
gegn útfjólubláum geislum sól-
arinnar. Allt líf á jörðinni sem
hugsanlega lifði kjarnorku-
sprengjurnar af myndi blindast
af geislilm sólarinnar og ekki
lifa lengi.
Það þykir einnig óþarfi að
eyða milljörðum dollara í gífur-
lega vopnauppbyggingu eins og
Reagan stefnir að, þegar ljóst er
að bæði stórveldin búa þegar yf-
ir nægilegum vopnaforða til að
eyða öllu lífi á jörðinni. Frið-
arhreyfingin í Bandaríkjunum
berst fyrir því að kjarnorku-
vopnaframleiðslu verði þegar
hætt og síðan sest að samninga-
borði með Sovétmönnum og
samið um fækkun vopnanna og
Kjarnorkustyrjöld virð-
ist nær en nokkru sinni fyrr
Kjarnorkustyrjöld var sett á svið
í fivíta húsinu ekki alls fyrir
löngu. William P. Kogers fv.
utanríkisráðherra og Kichard
Ilclms, fv. yfirmaður leyniþjónust-
unnar CIA og sendiherra í íran,
léku forseta Bandarikjanna og
varaforsetann og undirmenn i rík-
isstjórninni léku öryggisráðið.
Konald Reagan, George Bush, Al-
exandcr Haig, Caspar Weinberger,
William Clark og fleiri fylgdust
með. Þeir sannfærðust um að
stjórn landsins sé viðbúin árás
Sovétrikjanna og mun halda áfram
að starfa þótt forsetinn farist og
Sovétmenn láti kjarnorkusprengj-
um rigna yfir landið.
Æfing sem þessi hefur ekki
verið haldin í Bandaríkjunum
síðan 1956. Hún var haldin með
mikilli leynd og stóð í fimm
daga. Bandaríkjamenn sögðu
Sovétmönnum stríð á hendur
þegar þeir höfðu ráðist á banda-
rískt herlið í Vestur-Evrópu,
Suður-Kóreu og Suðvestur-Asíu.
„Forsetinn" ákvað að beita
kjarnorkuvopnum eftir að hann
heyrði að Sovétmenn hefð'u skot-
ið kjarnorkuvopnum að banda-
rískum skipum á Norður Atl-
antshafi og beitt eiturefnum
gegn bandarísku herliði erlendis.
„Forsetinn" lést á fjórða degi í
stjórnarherberginu í kjallara
Hvíta hússins. Þá höfðu þeir sem
taka við af honum dreift sér um
landið og varaforsetinn stjórn-
aði stríðinu úr „Dómsdagsþot-
unni“ sem er útbúin öllum full-
komnustu tækjum.
Yfir 1000 bandarískir ríkis-
starfsmenn og hermenn um all-
an heim voru fluttir milli staða á
meðan á æfingunni stóð. Ronald
Reagan hringdi á staðina sem
æfingin náði til að henni lokinni
og þakkaði starfsmönnum sínum
fyrir góða framistöðu. „Við biðj-
um Guð að láta okkur aldrei
þurfa að ganga í gegnum það
sem þið hafið æft,“ sagði hann,
„en þjóðin er betur sett fyrir vik-
ið.“
Kjarnorkuæfingar voru al-
gengar í Bandaríkjunum á 6.
áratugnum. Skólabörn klifruðu
undir borð þegar loftvarnar-
bjallan hringdi og kennarar
sögðu þeim að líta ekki út um
gluggann til að forðast birtuna
sem fylgir kjarnorkusprengjum.
Kjarnorkubyrgi voru útbúin í
djúpum kjöllurum, teppum kom-
ið fyrir og húsin merkt. En á 7.
og 8. áratugnum var lítið rætt
um undankomuleiðir frá kjarn-
orkusprengjum og ótti við kjarn-
orkustyrjöld virðist hafa minnk-
að eftir að John F. Kennedy og
Nikita Khruschev náðu sam-
komulagi um sovésku kjarnorku-
vopnin á Kúbu 1962 og stórþjóð-
irnar byrjuðu að ræða afvopnun-
armál og undirrituðu SALT I.
samninginn.
Leonid Brezhnev og Jimmy
Carter undirrituðu SALT II. í
Vín 1979, en samningurinn var
aldrei lagður fyrir bandaríska
þingið. Reagan hefur boðið Sov-
étmönnum til nýrra samninga-
viðræðna sem hann kallar
START og eiga að fjalia um
fækkun kjarnorkuvopna í stað
SALT sem fjölluðu um takmörk-
un kjarnorkuvopna. Ákveðinn
dagur fyrir upphaf þessara við-
ræðna hefur enn ekki verið sett-
ur, en Reagan segir að þær þurfi
vandlegs undirbúnings við svo
ekki fari fyrir hugsanlegum
START samningi eins og fyrir
SALT II.
Reagan hafði einnig forgang
um samningaviðræðurnar sem
hófust í Genf í vetur um meðal-
drægar kjarnorkueldflaugar sem
nú er beint að Vesturlöndum
gegn því að Bandaríkjamenn
kómi ekki bandarískum eld-
flaugum fyrir í Vestur-Evrópu
1983 eins og nú stendur til. Til-
laga Reagans var svar við öfl-
ugri friðarhreyfingu í Evrópu á
síðasta ári.
Friðarhreyfingu hefur nú vax-
ið fiskur um hrygg í Bandaríkj-
unum. Á síðustu mánuðum hefur
ótti við kjarnorkustyrjöld magn-
ast á nýjan leik og barátta gegn
frekari kjarnorkuvopnaupp-
byggingu hafist meðal almenn-
ings og stjórnmálamanna. Orð
Reagans um frið og óskir um af-
vopnun falla í skuggann fyrir
stóryrðum hans og stuðnings-
manna hans í garð Sovetríkj-
anna og kommúnismans. Æf-
ingar á við þá sem getið er í upp-
hafi, tal um takmarkaða kjarn-
orkustyrjöld og áform um
undankomuleiðir frá sprengj-
unni vekja ótta meðal fólks. Það
óttast að ráðamenn kunni að
grípa til kjarnorkuvopna rétt til
að vara óvininn viö án þess að
vita fyllilega hverjar afleið-
ingarnar kunna að verða. Og fólk
fyllist ekki öryggiskennd þegar
Edwin Messe helsti ráðgjafi for-
setans segir að kjarnorkustyrj-
öld „kynni að vera óæskileg".
Reagan leggur til í fjárlögum
fyrir árið 1983 að 252 milljónum
dollara verði varið til almenn-
ingsvarna en það er 90% aukn-
ing frá árinu í ár. Þessa peninga
á að nota til mannflutninga ef til
árásar kemur og til að hefja
starfsemi að nýju að henni lok-
inni. Hugmyndir um mann-
flutninga hafa verið gagnrýndar
harðlega og sagðar tilgangslaus-
ar þar sem lítil von er um að
nokkur lifi af slíka árás. Thomas
K. Jones, undiraðstoðarráðherra
í varnarmálaráðuneytinu er
meðal þeirra sem telja að það
verði að byggja upp almenn-
ingsvarnakerfið. Hann hefur
sagt að 98% sovésku þjóðarinnar
geti lifað af kjarnorkuárás
Bandaríkjanna og það sé auðvelt
fyrir Bandaríkin að koma sér
upp sama kerfi. „Grafa holu,
leggja nokkrar hurðir yfir hana
og þekja með metra af mold. All-
ir munu komast af ef það eru
bara nógu margar skóflur,"
sagði hann í viðtali við Los Ang-
eles Times. En varnarmálaráðu-
neytið telur að málið sé ekki al-
veg svo einfalt. Richard Perle,
loks algjöra afvopnun. Þing-
mennirnir, Edward Kennedy og
Mark Hatfield hafa lagt þetta til
í þingingu. Reagan er hlynntur
afvopnun en hann telur að ekki
þýði að ræða við Sovétmenn á
meðan þeir standa betur að vígi
en Bandaríkjamenn eins og hann
telur að þeir geri. Hann vil því
halda áfram að framleiða kjarn-
orkuvopn þangað til jafnvægi
hefur náðst í vígbúnaðnum og
setjast þá niður og semja um
framieiðslustöðvun. Þingmenn-
irnir, Henry Jackson og John
Wamer hafa lagt þetta til í þing-
inu.
Fólk á öllum aldri og úr báð-
um flokkum styður friðarhreyf-
inguna. Bæjarfundir í Nýja-
Englandi hafa samþykkt tillögur
um stöðvun kjarnorkuvopna-
framleiðslu, fjölskyldur í mið-
ríkjunum hafa komið upp aug-
lýsingaspjöldum til að minna á
hættuna af vígbúnaðarkapp-
hlaupinu og kirkjunnar þjónar
hafa hafið upp raust sína gegn
kjarnorkuvopnum í predikun-
arstólum. Mótmælafundir eru í
undirbúningi en þeir verða þó
varla efns fjölmennir og fundir
friðarhreyfingarinnar í borgum
Evrópu í fyrra. Stríð hefur
aldrei verið háð í Bandaríkjun-
um eins og í Evrópu og fólk kýs
heldur að skrifa þingmönnum
sínum um andstöðu sína gegn
frekari vopnaframleiðslu en fara
langar leiðir á mótmælafundi.
Stjórnmálamenn gera sér
grein fyrir hreyfingunni í land-
inu eins og sjá má af tilögum
Kennedys og Hatfields og
íhaldssamari tilögu Jacksons og
Warners. Hún hefur orðið til
þess að þingmenn og ráðamenn í
Hvíta húsinu velta varnarmál-
um alvarlega fyrir sér og geta
átt erfiðara með að taka ákvarð-
anir en endranær. Kjósendur
fylgjast náið með gerðum þeirra
og öflug hreyfing sem þessi get-
ur haft veruleg áhrif á ákvarð-
anatöku stjórnvalda.