Morgunblaðið - 04.05.1982, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ1982
47
Eiríkur Jónsson
kom út 1941 undir heitinu Á
hverfanda hveli. Sú bók vakti
geysimikla athygli lesenda en var
tæpast í jafnmiklum hávegum
höfð meðal þeirra sem töldu sig
málsvara æðri bókmennta. Eirík-
ur segir meðal annars um hliðsjón
þá sem hann telur að Laxness hafi
haft af verki þessu:
»1 frumuppkasti klukkunnar
virðist tekið mið af aðalpersónu
þeirrar skáldsögu Mitchells,
Scarlett O’Hara, við sköpun sögu-
persónunnar Snæfríðar.«
Áður en Laxness hóf að skrifa
íslandsklukkuna, eða samhliða
því, skrifaði hann hjá sér — í
minnisbækur — margvíslegt sögu-
legt efni sem síðar varð uppistaða
verksins. Minnisbækur þessar eru
geymdar á Landsbókasafni. Eirík-
ur hafði vitanlega aðgang að þeim
og má segja að þaðan hafi hann
hafið leit sína. En víðar — miklu
víðar — hefur hann leitað að-
fanga. Þótt efni sem þetta verði
kannski aldrei tæmt er rannsókn
hans undranákvæm.
Ég met það svo að textarann-
sókn hans sé langmerkilegust. Það
er í sjálfu sér lítið afrek að safna
efni í sögulegt skáldverk. Hitt er á
fárra valdi að blása í þess konar
efni iífsanda skáldskapar. ís:
landsklukkan er mikið stílverk. I
þessari bók Eiríks Jónssonar er að
mörgu leyti hægt að fylgjast með
hvernig stíll verksins skapaðist og
mótaðist.
En eitt leiðir rit þetta í ljós. Með
því að rannsaka í fyrsta lagi það
gamla efni, sem Laxness studdist
við, síðan frumdrög hans sjálfs og
loks í þriðja lagi verk hans full-
skapað má komast að raun um
hversu þaulunnið það er. Bilið á
milli frumdraga skáldsins og loka-
gerðar verksins er víða svo breitt
að undrum sætir. Þar skilur á
milli rétts og slétts frásagnar-
texta og upphafins skáldskapar.
Eða með öðrum orðum: skáldskap-
urinn streymir ekki fullskapaður
niður á pappírinn í fyrstu lotu,
hann skapast við endurritun, slíp-
un og yfirlegu. Þetta orðar Eiríkur
Jónsson svo í Lokaorðum:
»Samanburður skáldverks og
fanga höfundar leiðir frumleik
hans í ljós, sýnir hvernig hann
notar afla sinn, breyttan eða
óbreyttan, ellegar hvernig hann
verður honum hvati sjálfstæðrar
sköpunar. Frumleiki er ekki ein-
göngu fólginn í óháðri sköpun
heldur einnig og ekki síður í öflun
efnis og sérstæðri úrvinnslu þess,
nýrri skipan og samsetningu. Úr
deiglunni kemur hin samfellda
heild: listaverkið.*
Að lokum ber að geta að þetta
verk Eiríks Jónssonar felur í sér
fleira en samanburð. Eiríkur
dregur sínar ályktanir sem varpa
ekki síður ljósi á viðfangsefnið. Til
dæmis þykir mér með ágætum
hvernig hann útskýrir ólán Magn-
úsar í Bræðratungu.
Sá sem les þetta verk sér ís-
landsklukkuna í öðru og að mínum
dómi skýrara ljósi en áður.
Gullrottur bregða á leik
Kvikmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
GULLROTTUR BREGÐA Á LEIK
Nafn á frummáli:
Les Egouts dú Paradis.
Iæikstjórn: Walter Spohr.
Tónlist: Jean-Pierre Doering.
Kvikmyndun: Walter Bal.
Sýningarstaður: Stjörnubíó.
Á Islandi hefur ekki verið
framið bankarán svo vitað sé.
Liggur við að maður skammist
sín að segja útlendingum frá
þessu. I útlöndum er nefnilega
sjálfsagður hlutur víða að labba
inní banka og heimta peningana
eða lífið. Vekur slíkt atferli
oftast litla sem enga athygli
fjölmiðla. En menn eru misjafn-
lega stórtækir í þessum efnum
sem öðrum og stundum er slíkur
ævintýraljómi yfir bankaránum
að alþjóðlegar fréttastofur
varpa lýsingu á atburðum um
heim allan. Hver man til dæmis
ekki eftir bankaráninu mikla í
Nissa fyrir nokkrum árum, þeg-
ar hópur glæpamanna smaug
gegnum holræsakerfi borgarinn-
ar inní Sociéte Généralbank og
flutti þaðan formúur sem nægja
myndu í eitt stykki Blönduvirkj-
un (virkjunartilhögun I).
Nýjasta mynd Stjörnubíós
„Les Egouts du Paradis" fjallar
einmitt um þetta mikla rán og er
þar byggt á lýsingu höfuðpaurs-
ins, Álbert Spaggiari. Fór ég
með bros á vör á sjálfan frum-
sýningardaginn að sjá myndina
því efnið var sannarlega
forvitnilegt, hvorki meira né
minna en rán aldarinnar beið
manns á tjaldinu. En brosið ent-
ist ekki ofan í miðjan popp-
kornspokann. Eða getur nokkur
heilvita maður brosað í næstum
tvo tíma yfir áhugaleikurum
sem fetta varirnar í kapp við
bakraddir, vaðandi mest allan
tímann í hné í saur, sparkandi
til gulbrúnum rottum sem ann-
aðhvort voru mókandi af ofáti
eða uppdópaðar. Mátti raunar
um tíma vart á milli sjá hvort
rotturnar voru að leika menn
eða mennirnir nagdýr. En þrátt
fyrir þessa hörmulegu úrvinnslu
hins athyglisverða efniskjarna
kom myndin til skila ákveðnum
boðskap í þá veru að aðeins hetj-
ur á borð við Hróa hött og Litla-
Jón nenntu að standa í banka-
ránum. Þá veit maður það.
Efni: 100% gæöa bómull. Margir litir. Verö 550 kr.
Buxur í sömu litum, sama efni.

mKARNABÆR
KLASSA
VÖRUR
og umboðsmenn um land allt.
GRIKKLAND *
Töfraheimur söguminja og sagna. Stórkostleg náttúrufegurð. Sólheitar baðstrendur.
Brottfarardagar: Allir þriöjudagar frá og meö 25. mai. Hægt aö velja um dvalartima í Grikklandi í eina, tvær, þrjár eða fleiri vikur, og trjálst aö
stansa aö vild i London á heimleiðinni.
Bestu hótel og íbúöir í eftirsóttustu baöstranda- og skemmtanabæjunum við Aþenustrendur, GLYFADA og VRAONA. Okkur hefir tekist aö tryggja
farþegum okkar dvalarstað, þar sem allir vilja helst vera og njóta lifsins.
Okkar staðir eru þeir tðmu og Onatsis-fjölakyldan og fleiri friegir Grikkir hafa valið fyrir ajálfa sig. /Etli þeir viti ekki hvað er skemmtilegast og
best í Grikklandi. Nú getur þú líka slegist í hópinnl
Islenskur fararstjóri skipuleggur fjölbreyttar skemmti- og skoöunarferöir til aö kynnast grisku þjóölifi, fögrum og frægum stööum; Aþenu aöeins i
15 km fjarlægö, Akropolis. listamannahverfinu Plaka, Delfí, fjallabæjum og dölum Korinþu, Spörtu, Mykenu, Argos. Ógleymanleg eyjasigling.
Kvöldferöir um Aþenuborg meö veislum, dansi, söng og ótal mörgu fleiru.
Eftirsóttir og vinsælir gististaðir: I Glyfada viö Aþenustrendur, Hotel Regina Maris, Hotel Emmantina, Oasis-íbúðahótel.
I baöstandarbænum Vraona. 35 km frá Aþenu, bjóöum viö upp á dvöl i einu glæsilegasta og sérkennilegasta hóteli Grikklands, Hotel Bungalows
Vraona Bay. Þetta glæsilega hótel, sem rúmar um 1000 gesti, er heill heimur út af fyrir sig meö einkabaðströnd viö lygnan vog.
Njótið þæginda og feröafrelsis fullborgandi áætlunarflugsfarþega — og þaö kostar ekkert meira en leiguflug:
AIRT0UR (FLUGFERÐIR)
Aðalstræti 9, Miöbæjarmarkaðinum, 2. hæö. Símar 10661 og 15331.
} i