Morgunblaðið - 04.05.1982, Blaðsíða 8

48 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1982
Manneldisstefiia
í mótun
Eftir dr. Jórt Óttar
Ragnarsson dósent
Hefurðu nokkru sinni hugleitt
hvað yrði um okkur íslendinga
ef landið allt í einu lokaðist
vegna ófriðar á Atlandshafi, t.d.
vegna takmarkaðs kjarnorku-
stríðs í Evrópu?
Hefurðu nokkurn tíma velt því
fyrir þér hvaða afleiðingar það
hefði ef þetta ástand varaði ekki
aðeins í daga eða vikur, heldur í
mánuði eða jafnvel ár?
Hefur það einhverju sinni
hvarflað að þér að það gæti kom-
ið sér vel fyrir eyþjóð, fjarri
heimsins glaumi, að hafa í poka-
horninu þaulhugsaða áætlun að
grípa til í slíku tilviki?
Við mótun manneldistefnu, þ.e.
stefnu sem er ætlað að reyna að
tryggja þjóðinni næga og holla
fæðu til frambúðar, þarf m.a. að
taka tillit til aðstæðna á stríðs-
tímum.
Ef landið lokast
Það er vel þess virði að velta
því fyrir sér hvað mundi gerast
ef landið lokast einn góðan veð-
urdag án þess að stjórnvöld
hefðu haft svigrúm til að marka
vel ígrundaða stefnu.
Við þær hrikalegu aðstæður
sem myndu skapast í kjölfar
langvarandi ófriðar á Atlants-
hafi vrði ffiótWa pitt markmið
sett ofar öllum öðrum: Hvernig
á að gefa meira en 200.000 manns
að éta?
Gerum ráð fyrir því að öll
mannvirki standi uppi, þótt slíkt
sé engan veginn gefið. Gerum
einnig ráð fyrir að hitaveita,
vatnsveita og rafmagnsveita
gangi sinn vanagang.
Hvernig svo sem stjórnvöld
brygðust við myndu margar
helstu nauðþurftir hverfa af
markaði á skömmum tíma. Aðr-
ar mundu hækka í verði í sam-
ræmi við lögmái framboðs og
eftirspurnar.
Þrátt fyrir stranga skömmtun
á mat og öðrum nauðsynjum
mundi margvíslegur skortur
fljótlega gera vart við sig. Á ör-
skömmum tíma þyrfti að laga
innanlandsframleiðslu breyttum
aðstæðum.
Islendingar eru nú sjálfum sér
nógir um allan fisk, kjöt, mjólk-
urmat og egg. En jafnvel á þessum
afurðum yrði framboð ekki svipur
hjá sjón miðað við það sem áður
var.
Fiskur yrði líklega mun stærri
þáttur í fæði á stríðstímum en
nú er. Færi fiskframleiðslan þó
fyrst og fremst eftir þeim olíu-
birgðum sem í landinu eru og
aðdrætti olíu ef einhver er.
Eins og nú er háttað eiga
ávallt að vera til í landinu olíu-
birgðir til amk. 3. mánaða. Með
því að leggja hluta flotans og
veiða aðeins til innanlandsþarfa
ætti olían að endast amk. hálft
ár.
En hvað sem fískveiðum líður
yrði bróðurpartur fæðunnar eftir
sem áður að koma úr íslenskum
landbúnaði. En þar væri nú öðru
vísi um að litast en áður.
Frumskilyrðið fyrir því aö unnt
væri að halda landbúnaðarfram-
leiðslunni i horfínu væri að við ætt-
um birgðir af áburði, fóðri og fræi
amk. til eins árs.
íslendingar eru nú sjálfum sér
nógir með köfnunarefnisáburð, en
þurfa að auki að flytja inn bæði
kali- og fosfóráburð. Af þessum
innflutta áburði þyrftu að vera til
birgðir.
Kindakjötsframleiðslan stæði
best að vígi svo fremi að séð væri
fyrir nægum áburði. Jafnframt
þyrfti að sjá bændum fyrir olíu á
dráttarvélar til heyöflunar.
Mjólkurframleiðslan mundi
dragast saman vegna skorts á
fóðurbæti. Einungis ef til er vel
undir búin áætlun um fram- i
leiðslu á fóðurbæti úr innlendum í
hráefnum mætti forða veru- I
legum samdrætti.
Svína-, kjúklinga- og eggjafram-
leiðsla mundi dragast mjög sam-
an nema til kæmi innlent fóður
eða til væru nægar birgðir af
fóðri í landinu til langs tíma.
Kartöfluræktun ætti að geta
amk. haldist í horfinu ef gert er
ráð fyrir að nægilegur kemískur
áburður yrði fyrir hendi. Jafn-
framt þyrfti að auka notkun á
húsdýraáburði.
Ræktun grænmetis og annarra
garðávaxta þyrfti að efla til
muna. Yrði að fylla öll gróður-
hús og garða af matjurtum, en
blómarækt yrði lögð á hilluna í
bili.
Af öðrum fæðugjöfum mætti
nefna 60—70.000 hross sem nýta
mætti til manneldis til að forða
hungursneyð, lax og silung, villt-
ar jurtir, söl o.fl.
Innflutt matvæli yrðu fljótlega
ófáanleg, þ.á m. ávextir, innflutt
grænmeti og kartöflur, korn og
jurtaolíur. Mundi það ekki valda
lítilli röskun á fæðuvenjum.
Hér hefur verið miðað við
mjög erfiðar aðstæður, þ.e. þeg-
ar allir aðdrættir stöðvast. Þó
hefur ekki verið gert ráð fyrir
öðrum áföllum, t.d. að mjólk og
garðávextir mengist af geisla-
virkum efnum.
Stefna i strídi
Til þess að forðast hallæri í
landinu ef ófriður steðjar að
þarf sem fyrst að hefja undir-
búning að nákvæmri áætlun er
tryggir að þjóðin geti lifað amk.
í eitt ár án sambands við um-
heiminn.
Til þess að þetta sé unnt verða
að liggja fyrir rannsóknir á fóðri
og fæðu er sýna með hvaða móti
þjóðin getur best orðið sjálfri sér
nóg í þessum efnum um ákveð-
inn tíma.
Manneldisstefna á stríðstímum
verdur auðvitað fyrst og fremst að
miöast við að sjá öllum íslending-
um fyrir nægilegum mat. Önnur
markmið verða að sitja á hakanum
á meðan.
Öll stefnumörkun á stríðstím-
um þarf að sjálfsögðu að tengj-
ast stefnu í almannavörnum og
öryggismálum. Jafnframt þarf
að samræma stefnu á sviði at-
vinnu- og heilbrigðismála.
Fyrsti hornsteinn manneldis-
stefnu á striðstímum er að til séu í
landinu nægar birgðir af fóðri,
fræjum og áburði amk. til eins árs,
en helst eitthvað lengur.
Annað höfuðskilyrði er að til séu
í landinu nægar birgðir af olíu til
þess að hægt sé að afía fískjar fyrir
landsmenn í amk. heilt ár eftir að
landið lokast svo og til heyskapar.
í þriðja lagi þurfa að liggja fyrir
innlendar rannsóknir á fæðuöflun-
arvandamálinu í heild svo og með
upplýsingum um með hvaða hætti
best sé unnt að framleiða kjarn-
fóður úr innlendum hráefnum.
Ef öllum þessum skilyrðum er
fullnægt og þau samræmd inn-
byrðis ætti í sjálfu sér að vera
óþarfi að halda úti verulegum
matarbirgðum í landinu.
Stefna á friðartímum
Hvað sem stríðssjónarmiðum
líður verður manneldisstefna
fyrst og fremst að taka mið af
aðstæðum á friðartímum. Eru
sjónarmið þá talsvert önnur en
að ofan greindi.
Mestu skiptir að sú fæða sem í
boði er hverju sinni fullnægi öll-
um heilbrigðis- og hollustukröf-
um, þ.e. samsetning fæðunnar sé
í samræmi við þarfir líkamans.
Við mótum manneldisstefnu eru
stuðst við svokölluð manneldis-
markmið. Kveða þau á um hversu
mikið eigi að auka eða minnka
neyslu á hinum ýmsu efnaflokkum
fæðunnar.
Miðað við mataræði íslendinga í
dag þyrfti þjóðin að auka til muna
neyslu á sterkju- og trefjarikum
mat, en draga að sama skapi úr
neyslu á fítu, sykri og salti.
I reynd merlcir þetta að við
ættum að auka neyslu á grófu
kornmeti og kartöflum, græn-
meti og ávöxtum og mörgum
Nú getur þú fengið nýja
Sinclair Pínutölvu
fyrir aðeins
20QQ.- krónur!
Sinclair tölvan er á stærð við tvö súkkulaðistykki,
16,7 cm x 17,5 cm x 4 cm, og aðeins 350 gr. á þyngd.
Ótrúleg örtölvutækni gerir nú hverjum sem er kleift að
kaupa sér pínutölvu og nota hana bæði í gamni og ahröru.
Heimilisbókhaldið, bankareikningurinn, innkaupalistinn
og jafnvel símaskráin em leikur einn í pínutölvunni!
Sinclair Pínutölvan hefur vakið heimsathygli. Á siðast
liðnu ári seldust rösklega 50,000 pínutölvur í Bret-
landi, en í ár hefur framleiðsla og sala Sinclair margfaldast
enda er eftirspumin gífurlega mikil. Skólar, heimili,
námsfólk og félagasamtök notfæra sér möguleika
Sinclair Pínutölvunnar til margvfelegra hluta. Ódýrara
tölvutæki er varla til!
Hvað gerir Pínutölvan?
Mæstum því hvað sem er. Hún aðstoðar þig við:
Heimilisbókhaldið
Bankareikninginn
Fjárhagsáætlun heimilisins
Víxia og skuldabréfalistann
Afmælisdagabókina
Sfmaskrána
Jólakortalistann
Plötu, bóka og blaðasafnið
Birgðabókhald eldhússins
Stærðfræðinámiðog skólann
Stigatöflu knattspymunnar
og aðstoð vegna getrauna o.fl. o.fl. o.fl. o.fl.
Beint í sjónvarp
Sinclair Pínutölvuna má nota hvar sem er. Nota má hvaða
sjónvarp sem er fyrir skerm. Þú stingur henni bara í
samband í loftnetstengilinn, og keyrir af stað!
heimilistæki hf
Sætúni 8.
Pínuminni
Ef þú villt auka getu Sinclair pínutölvunnar er hægt að
kaupa viðbótarminni, sem eykur afköstin.
Pínuprentari
Sinclair pínutölvan er alvörutölva. Þú getur keypt við
hana prentara, sem prentar úrlausnir tölvunnar á strimil.
Pínuleikir
Þú notar Pínutölvuna til að kenna þér og fjölskyldunni
að notfæra sér tölvur - mikilvægt uppeldisatriði. En svo
er líka hægt að leika sér við pínutölvuna með sér-
stökum tölvuleikjum.
Leiðbeiningar
Með hverri tölvu fýlgir 212 síðna leiðbeiningabók, sem
útskýrir möguleika Sinclair pínutölvunnar á einfaldan
hátt.
sinczl aii“zx8i
Pínutölva fyrir þá» sem aldrei hafa
kynnst tölvum áður — og hina líka!