Morgunblaðið - 04.05.1982, Blaðsíða 10

50
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1982

Pottarím
Umsjón: SIGRÚN
DAVÍÐSDÓTTIR
Um daginn voru gúrkur aug-
lýstar á niðursettu verði. Is-
lenzku gúrkurnar eru kær-
komnar á vorborðið, því enn sést
ekki mikið af nýju grænmeti
eins og eðlilegt er. Gúrkur eru
undragóðar, þó þær séu ekki
bragðmiklar, og þær bjóða upp á
marga möguleika í matseld, ef
glöggt er að gáð. Grípið gúrkuna
meðan hún gefst.
En mannkynið hefur vísast
ekki uppgötvað gúrkur og gæði
þeirra alveg nýlega. í Burma,
rétt við thailenzku landamærin,
hafa fornleifafræðingar fundið
merki um skipulagða akuryrkju
þegar í kringum 9750 fyrir Krist.
Þetta er um tvö þúsund árum
áður en menn þykjast geta sann-
að slíkt meðal gömlu menning-
arþjóðanna í Austurlöndum nær
og í Mið-Ameríku. Og þarna í
Burma hafa fundizt gúrkufræ.
Því miður vitum við ekki hvern-
ig þessir vítmenn hafa matreitt
gúrkur sínar þarna fyrir um ell-
efu þúsund árum, en vafalaust
hefur þeim dottið eitthvað gott í
hug. Ætli við getum ekki slegið
því föstu að þeir hafi allavega
borðað gúrkurnar hráar ... En
líklega hafa þessar gúrkur átt
fátt sameiginlegt með gúrkunum
sem við kaupum nú frá Sölufé-
laginu.
Eg hef oft áður verið með
gúrkuuppskriftir, og ætla að
rifja upp nokkra góða möguleika
við matreiðslu á gúrkum. Það
liggur nokkuð í augum uppi, að
gúrkur eru góðar hráar, rétt eins
og þær koma fyrir af plöntunni.
Þær eru auðugar af C-vítamíni
og innihalda einnig nokkurt
A-vítamín. Ef þið hyggist ná af
ykkur einhverjum vetrarkílóum,
er fyrirtak að narta í gúrkubita,
þegar hungrið sverfur að milli
mála, þó hraustlegra átak þurfi
kannski til að sjá verulegan mun
á vigtinni. Og gleymið ekki að
bjóða börnum gúrku, þegar þau
svengir milli mála, og brauð með
gúrku er ljómandi uppistaða í
léttri máltíð. Hrökkbrauð með
kotasælu, gúrku og nýmöluðum
pipar, ó, bragðlaukarnir gráta af
hrifningu ... Það er góð og göfug
list að útbúa gott, smurt brauð.
Auk þess að hafa aðeins gúrku á
brauðinu, sem auðvitað á að vera
gróft og gott, þá er kalt kjöt
ljómandi undir gúrkusneiðarn-
ar, ofan á brauðið. Og vonandi
hvarflar ekki að neinum að olíu-
sósa eða majonessalat sé nauð-
synlegt með þessu hnossgæti...
Ef þið viljið útbúa sumarleg-
an forrétt, er einfalt að skera
gúrku niður í um 4 cm bita, hola
þá úr líkt og bolla og fylla með
einhverju góðgæti. Kotasæla,
krydduð með kryddjurtum,
nýmöluðum pipar og hvítlauk, er
alveg kjörin. Einnig rækjur,
e.t.v. með sósu úr sýrðum rjóma
á toppinum. Og því sem þið sker-
ið úr gúrkunni blandið þið auð-
vitað saman við fyllinguna. Og
hvers kyns gúrkusalöt geta verið
fyrirtak, t.d. með sósu úr hreinni
jógúrt, bragðbættri með krydd-
jurtum og hvítlauk.
En gúrkur eru einnig góðar í
heita rétti, gúrkubitar, soðnir
Gúrku-
tími
örstutta stund, og síðan velt upp
úr smjöri eru fyrirtaks meðlæti
með fiski, t.d. laxi og silungi, og
einnig glóðarsteiktu kjöti. Þetta
hef ég nefnt áður. Hér á eftir
fylgir afbrigði af þessari hug-
mynd. Soðnir gúrkubitar bakað-
ir undir kryddaðri brauðmylsnu
og osti er fyrirtak. Gúrkur soðn-
ar í góðu soði og síðan marðar
gegnum sigti eða settar í kvörn
verða að góðri súpu, fallega
fölgrænni á lit. Rjómi í súpuna,
eða egg, gerir súpuna matar-
meiri. Rækjubitar, eða bitar af
reyktum laxi bæta enn við og
gefa gott bragð. Einnig krydd-
jurtir, ekki sízt nýjar. Gúrkubit-
ar í ostasósu eru ljúffeng fylling
í pönnukökur, sem eru svo bak-
aðar í ofni.
Þarna hafið þið úr einhverju
að moða. Það er víst alveg ör-
uggt, að það er lengi hægt að
matreiða úr gúrkum og breyta
þó stöðugt til. Hér á eftir fylgja
uppskriftir, sem væntanlega
gleðja gúrkuvini...
Góða skemmtun!
Gúrkuræmur í jurtasmjöri
(handa fjórum)
Þessi réttur er hugsaður sem
meðlæti með fiski eða kjöti. Ég
nefndi áðan að heitar gúrkur eru
ljómandi meðlæti með silungi og
laxi. Og þær fara einnig vel með
glóðarsteiktu kjöti, t.d. lamba-
kjöti, kálfakjöti eða kjúklingum.
En rétturinn hentar einnig
ljómandi vel sem léttur forrétt-
ur á undan matarmikilli máltíð.
t.d. ef aðalrétturinn er fremi'
þungur.
2 gúrkur
30 gr smjör
1 fínsaxað hvítlauksrif
1 knippi steinselja, söxuð
nýmalaður pipar
1. Afhýðið gúrkurnar. Það geng-
ur fljótt og vel með ostahníf.
Skerið þær nú í þunnar ræmur
að endilöngu með ostahnífnum.
Skerið ræmurnar í tvennt svo
þær styttist. Setjið ræmurnar út
í sjóðandi vatnið og látið þær
sjóða í um 1 mín. Hellið gúrkun-
um í sigti og látið vatnið renna
vel af þeim.
2. Bræðið smjörið og látið hvít-
laukinn malla þar í. Hann má
alls ekki brúnast, því þá kemur
af honum rammt og hvimleitt
bragð. Dembið gúrkunum í
smjörið, veltið þeim í því, svo
þær hitni, stráið steinseljunni
yfir og berið réttinn fram.
Ef gúrkurnar þurfa að bíða,
látið þær þá bíða soðnar í sigt-
inu. Blandið þeim ekki saman
við smjörið, fyrr en rétt áður en
þær eru bornar fram. Annars
soðna þær um of í smjörinu og
safi rennur úr þeim.
Steinselju er þægilegt að saxa
með því að setja hana í glas og
klippa hana þar í. Ef þið hafið
rafmagnskvörn við höndina,
saxar hún væntanlega steinselj-
una fyrir ykkur, að vísu með
ykkar hjálp ...
Lifur með gúrkum í soja-
sósu (handa fjórum)
Hugmyndin að þessari upp-
skrift er ættuð úr ekki ómerkari
stað en Kínaveldi. Þar er væn-
legt að leita matarhugmynda,
því þarlenzkir hafa verið mjög-
eldandi langa lengi. í haust var
ég með uppskrift að steiktum
fiski með selleríi í sojasósu. Eft-
irfarandi uppskrift er afbrigði
af henni, eða öllu heldur er hug-
myndin komin úr þeirri upp-
skrift.
Lambalifur og kálfalifur
henta vel í uppskriftina. Galdur-
inn við matreiðslu á lifur liggur
í að hafa lifrina hæfilega bakaða
eða steikta, svo hún sé enn safa-
rík eftir matseldina, en ekki
þurr og skorpin. Fylgist vel með
henni í ofninum, því bökunar-
tíminn fer eftir því hve sneið-
arnar eru þykkar.
Ég hef góða reynslu af því, að
þeir sem sækjast venjulega lítt
eftir lifur eru býsna hrifnir af
þessari uppskrift. Ef þið hafið
lítið lagt ykkur eftir lifur hingað
til er vænlegt að byrja á þessari
uppskrift til að kynnast hvað
góður lifrarréttur er girnilegur
matur. Og gleymum ekki að lifur
er íðilholl, t.d. auðug af járni.
800 gr lifur
2 msk. vatn eða þurrt sérrí
nýmalaður pipar
rifin engiferrót eða tilbúið engi-
ferduft
1. Setjið ofninn á 200°.
2. Skerið lifrina í þunnar sneið-
ar. Raðið þeim í þurrt form, og
reynið helzt að koma þeim þann-
ig fyrir að engin sneið liggi ofan
á annarri. Dreypið vökva á lifr-
ina og stráið svolitlu kryddi yfir.
Ef ykkur sýnist svo, er ekki úr
vegi að láta lifrina standa svona
tilreidda í um 30 mín. og sjúga í
sig kryddið.
3. Setjið fatið inn í heitan ofninn
og látið hana bakast í um 20—30
mín. eða þar til hún er bökuð í
gegn, en ennþá mjúk og safarík.
1 'Æ gúrka
2 msk sólblómaolía, eða maís-
eða vínberjasteinaolía
4 msk sojasósa, þ.e. ekta kín-
versk sojasósa en ekki matarlit-
pr (örlítið af chilisósu eða
tabascosósu ef vill).
4. Afhýðið gúrkurnar og skerið
þær í um 3 cm þykka bita. Skerið
hvern bita í tvennt að endilöngu
og þá síðan í mjóar ræmur. Hitið
vatn og látið gúrkustrimlana út
í sjóðandi vatnið. Látið þá sjóða
í um 2 mín. Hellið vatninu af.
Blandið sósuna og hellið henni
yfir gúrkustrimlana. Gætið ykk-
ur á chilisósu eða tabasco. Hvor
tveggja er sterk og brennandi á
bragðið og ekki að allra smekk.
5. Þegar lifrin er bökuð takið þá
fatið úr ofninum og hellið heit-
um gúrkustrimlunum og sósunni
yfir og berið fram.
í stað 'h gúrku getið þið haft
um '/2 blaðselleríhöfuð. Skerið
stönglana í um 3 cm langa bita
og hvern bita í mjóar ræmur.
Látið þá í sjóðandi vatn. Þegar
þær hafa soðið í um 2 mín. bætið
þá gúrkuræmunum í og sjóðið
áfram í um 2 mín. Hellið þá
vatninu af og blandið sósunni
saman við. Haldið áfram eins og
áður er lýst.
Góð og vel soðin hrísgrjón eru
ómissandi með þessum rétti.
Sjóðið brún hýðishrísgrjón. Það
er hæfilegt að sjóða um 5—6 dl
af hrísgrjónum handa fjórum.
Hellið þeim í pott ásamt um
6—7 dl af vatni. Setjið á góðan
hita, látið suðuna koma upp,
lækkið þá hitann og látið grjón-
in rétt malla þar til vatnið er
soðið niður. Það getur verið gott
að slökkva undir, þegar vatnið er
um það bil að gufa upp. Hrærið
ekki í grjónunum á meðan þau
eru að sjóða. Ef grjónin festast
við botninn er auðvelt að losa
þau með því að setja um 1 msk
af vatni í pottinn og láta hrís-
grjónin standa í nokkrar mínút-
ur á borði, þ.e. ekki í hita. Þá
losna þau léttilega úr pottinum.
Þetta á auðvitað ekki við ef
grjónin brenna við. Það er önnur
og sorglegri saga... En með
þessari aðferð fáið þið hæfilega
soðin grjón, sem eru þurr, en
hvorki of hörð né vatnsósa. Ef
þið eruð ekki ánægð með fyrstu
tilraun, haldið þá áfram ótrauð.
Það þarf e.t.v. einhverja æfingu,
en hún ber líka ríkulegan ávöxt.
Það er allur munur á hæfilega
soðnum og illa soðnum hrís-
grjónum. Þau síðarnefndu eru
ómeti. Og ekki má gleyma að
þessi aðferð á við hýðishrís-
grjón, enda sjálfsagt að hafa
þau á borðum þar sem þau eru
langhollust. Hafa skal það sem
hollara reynist...
Ekkert
kynslóðabil
Fiðluleikarinn ungi heitir Heið-
rún Heiðarsdóttir og er 12 ára
en undirleikarinn er Hólmfríður
Árnadóttir, rúmum 60 árum
eldri. Þær léku á samkomu í
safnaöarheimili Hallgríms-
kirkju, sem haldin var sl.
fimmtudag, en þar var margt til
gamans gert. Samkomur þessar
eru fyrir eldra fólkið í nágrenni
Hallgrímskirkju og eru þær
haldnar með reglulegu millibili
og eru allir velkomnir á þær.
MorgunblaAiA/Kmilía.
Lístasafn ASÍ:
Sýning Arnar
Þorsteinssonar
í LISTASAFNI Alþýðusambands
Islands stendur nú yfir sýning
Arnar Þorsteinssonar. Á sýning-
unni eru rúmlega 70 verk, teikn-
ingar, skúlptúrar o.fl.
Þá er og sérstök skyggnusýn-
ing í skyggnukassa sem til stað-
ar er í safninu og gefst fólki þar
kostur á að sjá myndir er Orn
teiknaði í ljóðabók Thors Vil-
hjálmssonar, Ljóðmynd, og
hlýða jafnframt á upplestur
Thors á ljóðunum af segulbandi.
Sýningin er opin frá kl. 14 til 22
en henni lýkur hinn 9. maí.