Morgunblaðið - 22.05.1982, Blaðsíða 10

50
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. MAÍ 1982
Vonandi vinnur næsta bæjarstjórn í
sama anda og sú, sem lætur af störfum
Rætt við Hörð Þórhallsson,
bæjarfulltrúa á Húsavík
— Við sjálfstæðismenn leggj-
um höfuðáherzlu á atvinnumálin
fyrir þessar kosningar. Við viljum
hvetja einstaklinga og samtök
þeirra til þess að takast á við ný
verkefni og veita athafnaþrá sinni
útrás í traustum og arðbærum
fyrirtækjum. Á næsta kjörtíma-
bili er nauðsynlegt, að leitað verði
allra hugsanlegra leiða til að létta
undir með stofnun nýrra fyrir-
tækja og haldið ötullega áfram að
vinna að frekari athugunum á
trjákvoðuiðnaði hér á Húsavík,
sagði Hörður Þórhallsson bæjar-
fulltrúi þegar Mbl. spurði um hvað
bæjarstjórnarkosningarnar á
Húsavík snerust um, en hann
skipar þar 2. sætið á lista Sjálf-
stæðisflokksins.
Hvað viltu segja um hafnar-
aðstöðuna hér á Húsavík?
— Hún hefur stórbatnað á sl.
áratug og alltaf er unnið mark-
visst að frekari endurbótum og
uppbyggingu. Aðstaða smábáta
má teljast viðunandi, þó svo að
þörf sé á aukinni viðlegu fyrir
svokallaða sportbáta eða helgar-
sjómenn og þá náttúrlega með
frekari gjaldtöku, en þeir eru
orðnir staðreynd í höfninni og
þörfum þeirra verður að mæta.
í sumar verður grafið í suður-
höfninni, þannig að togararnir
eiga að komast því sem næst að
dyrum frystihússins, þegar nýtt
stálþil verður komið þar sem
trébryggjan er núna. Þá leggjum
við sjálfstæðismenn áherzlu á, að
fjárveitingar verði auknar til
endurnýjunar og endurbóta á eldri
hafnarmannvirkjum og að hið
báðasta verði tekið á mengunar-
málum hafnarinnar.
Hafnarmálastofnunin hefur
gert líkan að höfninni og veita
þær tilraunir, sem gerðar hafa
verið, okkar mjög góðar upplýs-
ingar um, hvernig bezt verði stað-
ið að frekari framkvæmdum. En
þetta gæti að sjálfsögðu breytzt,
ef úr stóriðju yrði hér á Húsavík.
Þá er nauðsynlegt að taka málið
til nýrrar athugunar frá grunni,
því að góð hafnaraðstaða er að
sjálfsögðu forsenda mikils út-
flutningsiðnaðar.
Bátaútgerð er óvíða meiri en
hér á Húsavík. Hvernig er staða
hennar núna?
— Ég álít stöðu trilluútgerðar-
innar nokkuð góða. Þó er hún árs-
tíðabundin og byggist á ákveðnum
kjarna manna, sem hafa haft
hana að aðalatvinnu. Ýmsir hafa
reynt að koma til Húsavíkur og
gerast trillukarlar, en fljótlega
gefizt upp, því að vinna þessara
manna á álagstímum er óskapleg.
Bátar af miðlungsgerð eiga í
mismunandi miklum rekstrarörð-
ugleikum, eftir því hvenær þeir
hafa verið keyptir. Nýrri bátar eru
með erfið lán og nú í vetur hefur
fiskgengd á þeirra mið gjörsam-
lega brugðizt, svo að sumir þeirra
gripu til þess örþrifaráðs að leita
suður fyrir land á vertíð.
Ég reikna með, að staða togar-
anna sé svipuð hér og annars stað-
ar þar sem ný skip eru. Togararnir
hafa áþreifanlega sannað tilveru-
rétt sinn hér og mitt álit er, að
útgerðarmáti okkar Húsvíkinga,
þ.e. blönduð útgerð, hafi gefizt vel
undanfarið.
Mikil þörf er á fleiri verbúðum
og nauðsyn að bæta aðstöðu allrar
útgerðar, bæði stórrar og smárrar,
á hafnarsvæðinu. Við förum nú að
sjá fram á, að slippurinn hér fari
að þjóna flotanum og allir, sem að
þessum störfum vinna, fagna því
framtaki.
Sum árin hefur Húsavíkurhöfn
verið með fleiri skipakomur en
nokkur önnur höfn utan Reykja-
víkursvæðisins eða er ekki svo?
— Jú, og þetta hefur ekki
breytzt. Ég hef verið hafnarvörður
í tvo og hálfan mánuð. Á þessum
tíma hafa 60 flutningaskip komið
hingað og stanzað í lengri eða
skemmri tíma. Mjög brýnt er að
bæta aðstöðu þeirra í norðurhöfn-
inni bæði með frekari dýpkun,
breikkun norðurgarðs og nýjum
hafskipabakka framan við svo-
kallaða kísiluppfyllingu.
Hvernig leggjast kosningarnar í
þ‘g?
— Vel. Upp á síðkastið höfum
við orðið varir við töluverðan með-
byr. Þegar kosið er eftir lýðræðis-
legum leikreglum verða frambjóð-
endur þó ávallt að vera minnugir
þess, sem Herbert Hoover Banda-
ríkjaforseti sagði á sínum tíma
eftir ósigur í kosningum: Það er
kosið á milli þess bezta og næst-
bezta en ekki milli þess bezta og
versta. Að lokum vil ég aðeins
segja það, að ég vona, að næsta
bæjarstjórn vinni í sama anda og
sú sem nú hverfur frá störfum.
Stórmarkaður
Fóstbræðra-
kvenna
VEGNA væntanlegrar Bandaríkja-
ferðar Karlakórsins Fóstbreðra á
sýningarnar Scandinavia Today i
haust, efna Fóstbreðrakonur til
stórmarkaðar laugardaginn 22. maí,
frá kl. 14.00, í félagsheimili sínu við
Langholtsveg.
Á boðstólum verða m.a. mat-
væli, heimilistæki, notaður og nýr
fatnaður, skór, blóm og skraut-
munir, húsgögn, gardínur, mynd-
ir, að ógleymdum bókum og
hljómplötum.
Móttaka ferða-
manna í Steins-
staðaskóla
EINS og á sl. sumri verður tekið á
móti ferðamönnum, einstakling-
um, fjölskyldum og hópum til gist-
ingar í Steinsstaðaskóla í Skaga:
firði frá 20. júní til 20. ágúst. í
skólanum er svefnpokapláss fyrir
40—50 manns í herbergjum og
kennslustofum, en ágæt tjaldstæði
á skólalóðinni fyrir þá, sem það
kjósa. Eldunaraðstaða er í skóla-
eldhúsinu fyrir þá, sem staðinn
gista, en einnig er unnt að fá
morgunverð, ef pantað er. Á
staðnum er félagsheimilið Ár-
garður, sem bent er á til funda-
halda. Þar er og nú sundlaug með
setlaug (heitum potti) opin eftir
þörfum. Unnt er að fá leigða
hesta, en þá þarf að láta vita með
fyrirvara. Bent skal á, að verzlun
er á Varmalæk, í aðeins 2 km fjar-
lægð, benzín og olía.
Steinsstaðaskóll er 10 km sunn-
an Varmahlíðar við þjóðveginr.
um Tungusveit á leið á Sprengi-
sand. Þar er friðsælt umhverfi og
hentugur áningarstaður. Húsráð-
andi, sem gestir skulu snúa sér til,
er Sigríður Jónsdóttir, Lækjar-
bakka 9, Steinsstaðabyggð, hið
næsta skólahúsinu.
(Fréttatilkynning)
Elli um aldur fram
Eftir dr. Jón Óttar
Ragnarsson dósent
„Ungir menn reyna að vera trúir,
en geta það ekki. Gamlir menn
reyna að vera ótrúir, en geta það
ekki heldur.“
Á ári aldraðra og það í miðju
kvennaframboði þykir það sjálf-
sagt goðgá að vera að rifja upp
léttmeti eftir 19. aldar mann sem
lýsir afstöðu hans til konunnar og
ellinnar.
Svona léttúð kann að stinga í
stúf við uppskrúfaðan hátíðleika
sem oft einkennir umræður um
mál aldraðra, en orð Óskars Wilde
ættu þó að minna okkur á að það
sem margt gamalt fólk þráir
kannski fyrst og fremst, er, að líf
þess væri ofurlítið ánægjulegra en
það er í dag.
Eili og umhverfí
Það er sagt, að meistari Kjarval
hafi málað sumar af sínum bestu
myndum eftir að hann varð 75
ára. Þannig eru margir að eflast
að reynslu, þroska og þekkingu
fram undir það síðasta.
Og þótt tækniþekking úreltist
fljótt nú á tímum örra þjóðfé-
lagsbreytinga, er gamla fólkið eitt
mikilvægasta afl hvers þjóðfélags,
ef það er nýtt á réttan hátt.
Én meðan sumir eru að færa út
kvíarnar allt sitt líf, hrynja jafn-
aldrar þeirra niður úr elli, vesöld
og sjúkdómum. Hvað er það sem
veldur þessum mikla mismun?
Það getur verið fróðlegt að
hlýða á umræður fólks um þetta
fyrirbæri. Nær undantekninga-
laust, og að því er virðist ómeðvit-
að, er skýringanna leitað í um-
hverfi viðkomandi.
„Hann hafði ekkert til að lifa
fyrir. Hann missti trúna. Hann
fór illa með sig. Þetta var ekkert
mataræði á manninum. Hann
drakk. Hann var of feitur. Hann
reykti svo mikið."
Allar eiga þessar skýringar rétt
á sér. Eftir því sem við eldumst,
hefur umhverfið djúpstæðari áhrif
á okkur. Afleiðingar mismunandi
lífsstíls koma æ betur í Ijós, m.a. á
heilsufarinu.
En hvað með erfðirnar? Auðvit-
að er fjölbreytni í erfðaeiginleikum
mannsins ótrúlega mikil. Samt
kemst hún ekki í hálfkvisti við
margbreytileika umhverfisins.
Því eldri sem við verðum, þeim
mun sérstæðari og persónubundnari
verður lífsreynsla okkar. Þannig er
aldrað fólk sá þjóðfélagshópur, sem
er ósamstæðastur og býr við mis-
jöfnust kjör.
Aldraðir á íslandi
íslendingar ná nú hæstum meðal-
aldri á heimsbyggðinni. Hér verða
konur áttræðar að jafnaði og karl-
ar 74 ára. Er þá ekki allt gott að
segja um stöðu aldraðra á íslandi?
Fyrst er rétt að geta hins já-
kvæða. íslenskt samfélag er smá-
vaxið og því eðlilegt að firring og
sambandsleysi einstaklingsins við
þjóðfélagið sé í lágmarki.
Af þessum sökum m.a. er á ýms-
an hátt skárra að verða gamall
hér en í stærri samfélögum. Auk
þéss er þjóðfélagsgerðin að ýmsu
leyti notaleg og lýðræði sæmilega
virkt.
Á móti er ýmislegt sem eyði-
leggur glansmyndina. Þjóðin hef-
ur nú í ríkum mæli tileinkað sér
einn hvimleiðasta þátt vestrænn-
ar og amerískrar menningar:
Ilýrkun æskunnar og afneitun ell-
innar.
Ef ekki hefði komið til frum-
kvæði fáeinna dugmikilla einstakl-
inga, væru málefni aldraðra í enn
meiri ólestri en raun ber vitni. Er
af sem áður var þegar gamla fólk-
ið naut oft mestrar virðingar.
í reynd er alls ekki á vandræði
gamla fólksins bætandi. Líf margs
gamals fólks er gleðisnautt og ein-
kennist öðru fremur af ástvinamissi,
einmanakennd og slæmu heilsufari.
Samt er það staðreynd, að við
þurfum eins mikið á þessu fólki að
halda og það okkur (ef ekki meira).
Það er okkar besti tengiliður við for-
tíðina og okkar títtnefnda menning-
ararf.
Það er ekki nóg að byggja ný
elliheimili, því oft verða slíkar
stofnanir aðeins geymslupláss
fyrir fólk sem þjóðfélagið telur
heppilegt að losa sig við.
Mestu skiptir, að hver og einn
geti búið sem lengst á eigin heim-
ili, a.m.k. eins lengi og hann hefur
áhuga á og heilsu til. Þjóðfélagið á
að hjálpa honum til þess.
Næring og öldrun
Rannsóknir sýna glöggt, að það er
náið samband á milli næringar og
öldrunar. Lélegt fæði ryður ellinni
braut og hrörnunin stuðlar aftur að
lélegu mataræði.
Hins vegar er ekkert sérstakt
fæði sem hentar aðeins fyrir aldr-
aða. Gamalt fólk þarf fyrst og
fremst að borða kjarngott fæði,
það besta sem völ er á.
Kannsóknir benda til þess, að þeir
sem ávallt gæta hófs í mat, geti lifað
mun lengur en hinir sem ekki halda
í við sig. Sérstaklega virðist óheppi-
legt að borða mjög feiUn mat.
Þegar aldurinn færist yfir, þarf
fólk í vaxandi mæli að gæta þess
að borða hollan mat og fjölbreytt-
an, úr öllum grunnflokkum fæð-
Jón Ottar Ragnarsson
unnar. Einnig verður hreyfing æ
mikilvægari.
En hvers vegna eiga aldraðir að
borða betra fæði en aðrir? Aðal-
ástæðan er sú, að það hreyfir sig
minna en við hin og getur því borðað
minna en ella.
Nú er næringarþörf aldraðra síst
minni en annarra þjóðfélagshópa.
Verða þeir þvi að fá öll næringarefni
úr minni matarskömmtum. Því þarf
hollustugildi fæðunnar að vera hátt.
Ekki bætir úr skák, að gamalt
fólk þarf oft að bæta sér upp lang-
varandi næringarefnaskort. Þá
geta sjúkdómar og afleiðingar
þeirra (t.d. tannleysi) takmarkað
fæðuvalið.
Loks á gamalt fólk oft erfitt
með hreyfingu. Það kemst þvi oft
ekki greiðlega í verslanir. Auk
þess býr það oft eitt síns liðs og
vill þá lítið fyrir matseld hafa.
Kitt atriði enn: Oft býr gamalt fólk
við þröngan kost. Fjárráð eru það
naum að það hefur oft ekki efni á að
kaupa þær afurðir sem eru hollastar,
t.d. grænmeti og ávexti.
Það er sorgleg staðreynd, að þrátt
fyrir hina miklu þýðingu sem góð
FÆDA
OG_______
HEILBRIGÐI
næring hefur fyrir aldraða, eru það
einmitt þeir sem lifa á lélegasta fæð-
inu.
En það er ekki nóg að borða
hollan mat. Enginn þjóðfélags-
hópur þarf eins mikið á því að
halda að hreyfa sig, halda sér við í
lengstu lög og leggja stund á lík-
amsrækt.
Öldrun og hrörn-
unarsjúkdómar
Aðalástæðan fyrir hækkandi
meðalaldri er sú, að mannskæðustu
smitsjúkdómum hefur verið rutt úr
vegi. Eru það einkum hrörnunar-
sjúkdómar sem verða nútím-
amanninum að aldurtila.
Mannskæðastir þessara sjúk-
dóma eru hjarta- og æðasjúkdómar
og krabbamein. Hafa margvísleg
tengsl þessara sjúkdóma við mat-
aræði verið rakin fyrr í þessum
þáttum.
En það eru ekki síður ýmsir aðrir
hrörnunarsjúkdómar sem herja á
aldraða er jafnframt tengjast
mataræði. Má þar nefna beinþynn-
ingu, tannsjúkdóma og meltingar-
sjúkdóma.
Beinþynning eða úrkölkun bein-
vefja er sjúkdómur sem mjög hrjá-
ir konur eftir breytingaskeiðið.
Vex þá hættan á beinbroti til
muna og gróa slík brot seint.
Rannsóknir hafa sýnt, að
kalkskortur í fæði getur átt mikinn
þátt í þessum sjúkdómi. Er full-
orðnum nú ráðlagt að drekka 2—3
glös af undanrennu eða léttmjólk
daglega ævilangt.
Tannáta (tannskemmdir) stafar
einkum af sykurneyslu eins og
kunnugt er. Hins vegar er tann-
holdsbólga mun algengari ástæða
fyrir tannmissi á efri árum.