Morgunblaðið - 26.08.1982, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. ÁGÚST 1982
33
Lækkar olía um 20%
á næstu fimm árum?
PETER Odell, framkvæmdastjóri al-
þjóólegrar miðstöðvar fyrir orku-
rannsóknir í Rotterdam, heldur því
fram í viðtali við timaritið Internat-
ional Management nýverið, að olía
eigi eftir að falla um 20% í verði á
næstu fimm árum. Odell segir einn-
ig, að enginn hörgull sé á olíu í
heiminum og það séu einungis
stjórnmálamenn og stofnanir, sem
komi í veg fyrir algjört verðhrun á
olíu. í síðasta fréttabréfi Verzlunar-
ráðs er stiklað á stóru í viðtalinu, en
þar segir m.a.:
Skoðanir Odell hafa löngum brot-
ið í bága við viðteknar skoðanir í
þessum efnum. Hann hafði þó rétt
fyrir sér, er hann fyrir áratug spáði
þeim gífurlegu veröhækkunum á
olíu, sem nú hafa komið á daginn,
en ekki var hlustað á hann þá. Nú er
að vita hvort Odell sé eins getspakur
og hann var fyrir tíu árum.
Odell útskýrir verðþróunina á
olíu síðasta áratug þannig, að í
kjölfar olíuverðslækkunar á 6. og
7. áratugnum hafi menn orðið
kærulausir og sóað olíu. Árið 1950
var olíuverðið 4,25 dollarar á
tunnu, en það var komið niður í
1,60 dollara árið 1970, og er þá
miðað við skráningu dollarans ár-
ið 1974. Þetta lága verð hefði einn-
ig komið í veg fyrir eðlilega nýt-
ingu annarra orkugjafa. Menn á
Vesturlöndum litu á aukna olíu-
notkun sem fast og óumbreytan-
legt hlutfall af framleiðslunni.
Talið var að 1% hagvöxtur hefði
óhjákvæmilega í för með sér 1%
aukningu í orkunotkun.
Smám saman jókst þeirri skoð-
un fylgi, að olían væri sérstakt
fágæti. Rómarhópurinn og eitt eða
tvö olíufyrirtæki hefðu séð um að
festa þetta sjónarmið í sessi. Odell
líkir þessari áróðursherferð, sem
OPEC-ríkin tóku að sjálfsögðu
ustu árin en um árabil þar á undan.
Hins vegar hefur dregið úr vexti
atvinnu. Afleiðingin hefur komið
fram í vaxandi atvinnuleysi.
Með stöðnun eftirspurnar tók
ekki síður fyrir vöxt framleiðni en
atvinnu, og því fylgdi kostnaðartil-
efni til aukinnar verðbólgu. At-
vinnuvandinn hefur þó tekið á sig
enn alvarlegri mynd allra síðustu
árin.
Svo langt og alvarlegt stöðnun-
arskeið gerir fyrirtækjum ókleift að
halda mannafla óskertum í von um
bata, heldur eru þau knúin til meiri
háttar hagræðingaraðgerða. Þessa
hefur þegar gætt verulega og þá
einkum í Bretlandi. Hefur fram-
leiðniþróun þar verið örust, um
3—4% í fyrra og í ár, og Frakkland
og Þýzkaland fylgja fast eftir, en
Japan hefur hins vegar haldið jafn-
ari en fremur lækkandi fram-
leiðsluþróun. Á síðari hluta árs
1981 fór atvinnuleysi Evrópuland-
anna fram úr hlutfalli Bandaríkj-
anna, sem hafði haldizt hærra yfir
minnst tvo áratugi.
Verðbólga
Yfir umliðinn áratug hefur verð-
bólgan stöðugt haldizt meiri en
ásættanlegt verði talið. Meðal-
hækkun framfærslukostnaðar
OECD-svæðisins árin 1961—1970
var ekki nema 3,3% á ári, en hafði
magnazt upp í 9,5% 1971—1978, áð-
ur en síðari holskefla olíuverðs reið
yfir.
Megindrættir framvindunnar eru
þeir, að Bandaríkin eru að komast
niður í vægt verðbólgustig Japans,
Þýzkalands og hliðstæðra ríkja. I
Evrópu stefnir hins vegar mjög
hægt til betri vegar. Heildarnið-
urstaðan er sú, að ekki séu horfur á
hjöðnun verðbólgu niður fyrir 7‘/i%
á næsta ári, og mismunur milli
landa verði þá enn verulegur. Jafn-
vel þessi bati er háður því, að verð-
bólgubálið tendrist ekki á ný af
sömu öflum og ætlað er að vekja
endurbata, og veltur mikið á því, að
betur takist að hemja grundvallar-
tilhneigingar til verðþenslu.
einnig þátt í, við heilaþvott. Fólk
hefði litið svo á, að olíulindir
heimsins væru að ganga til þurrð-
ar, ef fram færi sem horfði, og
sjálfsagt væri rétt að greiða
hærra verð fyrir olíuna. Á þetta
lag hefðu OPEC-ríkin gengið og
notað hvert tækifæri, sem bauðst,
svo sem stríð ísraela og Araba og
byltinguna í íran og stríðið milli
íran og Iraks, til þess að hækka
verðið á olíu upp úr öllu valdi.
Olíuverð rauk upp í 30—35 dollara
hver tunna og jafnvel hærra.
Verðið virtist í fyrstu ekki hafa
haft nein áhrif á eftirspurnina,
vegna þess misskilnings, að olíu-
lindir væru takmarkaðar og
kostnaðarsamt væri að finna og
vinna olíu. Odell bendir hins vegar
á, að á tveimur nýjum olíusvæðum
á Norðursjó sé raunverulegur
kostnaður við framleiðslu á tunnu
af olíu aðeins 4 dollara. Kjarninn í
GREIÐSLIJKJÖR i hefðbundnum
rasteignaviðskiptum hafa frá árinu
1977 þróast mjög kaupendum i óhag,
eins og sézt glögglega á línuritinu.
Hlutfad útborgunar af heildarverði
fór mjög hækkandi árin 1977—1979,
kenningu Odells er, að samhengið
á milli framboðs og eftirspurnar
hafi verið rofið með áróðri. Nú sé
á hinn bóginn að komast á betri
tengsl milli framboðs og eftir-
spurnar og því sé verðið að lækka.
1% hagvöxtur krefst nú aðeins
0,4% aukningar á orkunotkun,
sem breytir miklu, þegar menn
ætla að áætla orkunotkun í fram-
tíðinni. Spá Odells um verðlækkun
á olíu byggist aðallega á þrennu:
1. — Olíuframleiðsla utan OPEC
hefur aukizt gífurlega, en sumir
spá því reyndar, að OPEC-olíu
verði ekki þörf eftir árið 1990.
2. —Aukin nýting annarra
orkugjafa, sem nú þegar er farin
að skila sér.
3. —Betri orkunýting, sem tak-
markar eftirspurnina.
Eins og fyrr spáir Odell 20%
lækkun á olíu fyrir lok þessa ára-
en hefur að mestu staðið í stað síð-
an. Lán, sem seljendur veita á eftir-
stöðvum eru greidd á skemmri tíma
en áður þekktist. Árið 1977 var al-
gengt að lánin væru greidd á 8 árum
tugar, undir lok næsta áratugar
verði verðið komið niður í 24—25
dollara á tunnu og í lok aldarinnar
verði olíuverðið 15—20 dollara,
semsé eðlilegt verð til lengri tíma
litið miðað við þær markaðsfor-
sendur, sem fyrirsjáanlegar eru.
og aö þau bæru 12% ársvexti. Árið
1981 var lánstíminn kominn niður í
4 ár og vextir voru almenn 20%.
Nokkur hluti fasteignaviðskipta í
dag fer nú fram með verðtryggðum
Þess má svo geta, að Odell spáir
því, að olíuverð muni ekki hækka
aftur í vetur eins og OPEC-ríkin
gera sér vonir um. Hann telur að
verðið þurfi að lækka allt niður í
15 dollara á tunnu, ef nokkur von
væri til að auka etirspurnina.
kjörum. Þá eru nú allflest lán til
lengri tíma verðtryggð. I>essar upp-
lýsingar koma fram í nýútkominni
ársskýrslu Fasteignamats ríkisins
fyrir árið 1981.
Erlendar stuttfréttir ...
HJÓLIN hjá AEG-Telefunken
eru nú farin að snúast á nýjan
leik, eftir að vestur-þýzkir bank-
ar gáfu út yfirlýsingu í vikunni,
þar sem þeir lofuðu fyrirtækinu
700 milljóna marka fyrir-
greiðslu, með því skilyrði, að rík-
ið gengi í ábyrgð. Síðan kæmu
400 milijónir marka til viðbótar
síðar.
EBE-verndar-
tollar
Efnahagsbandalag Evrópu,
EBE, hefur ákveðið að setja
28,8% verndartolla á innfluttar
efnavörur frá Austur-Þýzka-
landi, þar sem þær séu verulega
niðurgreiddar.
við vestræn ríki eru hins vegar
27 milljarðar dollara.
Olíuskip
Pólland
Skuldir Pólverja við Sovét-
menn nema nú um 4,25 milljörð-
um dollara, en skuldir Pólverja
Fjöldi olíuskipa, sem lagt hef-
ur verið í heiminum, hefur aldrei
verið meiri en í dag. Sérfræð-
ingar telja, að einn fimmti hluti
flotans liggi bundinn og muni
ekki sigla framar.
Peninga-
birgðir
Donald Regan, viðskiptaráð-
herra Bandaríkjanna, hefur lát-
ið í það skína, að peningamagn í
umferð verði aukið á næstunni.
Mexíkó
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
hefur ákveðið að aðstoða ríkis-
stjórn Mexíkó í þeim miklu efna-
hagsörðugleikum, sem landið á
við að stríða, með 4 milljóna
dollara dráttarréttindum.
Frakkland —
verðbólga
Verðbólga jókst aðeins um
0,3% í júlímánuði í Frakklandi,
sem er minnsta hækkun á einum
mánuði um langt árabil. Á einu
ári hefur framfærsluvísitala
hækkað um 11,9% og er þá mið-
að við tímabilið júlí 1981 til júlí
1982. Ef hins vegar tímabilið
júní 1981 til júní 1982 er skoðað
kemur í ljós um 13,5% hækkun.
Bretland —
verðbólga
Verðbólga í Bretlandi hefur
ekki verið minni um langt árabil,
en um þessar mundir er verð-
bólguhraðinn um 7,5%. Brezkir
hagfræðingar telja næsta víst, ef
engin óvænt áföll verða, að verð-
bólgan verði komin niður í 6,5%
í lok ársins.
Bretland —
launahækkanir
Á einu ári hafa laun hækkað
um 9,8% í Bretlandi og er þá
miðað við tímabilið júlí 1981 til
júlí 1982. Launahækkunin á
tímabilinu júní 1981 til júní 1982
var hins vegar um 10,4%.
De Lorene
Hvorki gengur né rekur í mál-
um De Lorean-bíJafyrirtækisins
írska, sem hefur átt í gríðarleg-
um rekstrarerfiðleikum undan-
farin misseri. Viðræður hafa
staðið yfir milli De Lorean og
nokkurra fyrirtækja um hugsan-
lega yfirtöku, en þær fóru út um
þúfur í vikunni.
Breytt greiðslukjör í fasteignaviðskiptum