Morgunblaðið - 29.08.1982, Blaðsíða 6

50
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1982
l\
á fjölunum
MorgunhlaÁiÁ Gudjón.
Haraldsson
Rúrik kom sjálfur til
dyra og bauð okkur
inn og upp í stofu.
Húsið stendur við
hornið á Bakkavör og
Suðurströnd á Seltjarnarnesi,
tvílyft umkringt stórum garði.
Þeir eru stórir gluggarnir, sem
snúa á móti suðri og sól, enda er
útsýnið í suður úr stofunni mjög
fallegt. Sérstaklega þennan sól-
ríka ágústdag, sem við litum inn
til Rúriks Haraldssonar, leikara.
— En fyrir alla muni ekki að
hafa þetta of hátíðiegt strákar,
sagði hann og bauð okkur að
setjast. Og þó hann sé ekki mik-
ill kaffimaður, fór hann fram og
náði í kaffikönnu og bolla með
þeim orðum, að það væri alltaf
gott að hafa eitthvað til að sötra.
Rúrik er sjaldgæft nafn, er
það ekki?
— Jú, það er það. Lengi vel
held ég að það hafi ekki verið
nema ég og svo Rúrik Jónsson í
símaskránni. Ég hef bara ekkert
athugað þetta lengi. Hrærekur
er hin norræna útgáfa á Rúrik
og þeir kalla mig það oft niðri í
leikhúsi, mínir gömlu vinir.
Nafnið er rússneskt að uppruna.
Einhverntíma las ég í blaði að
flaggskip rússakeisara í fyrri
heimsstyrjöldinni hafi heitið
Rúrik. Þannig notaði Nikulás
keisari það. Annars er sá Rúrik,
sem ég er skírður eftir, sögu-
persóna í bók. Það er bókin
Valdimar munkur, en aðalpers-
ónan var þessi Rúrik. Hann var
hetjan í sögunni, byssusmiður,
indæll og mikill, og góður mað-
ur. Þessi bók, Valdimar munkur,
var lesin upp til agna á árunum
’20 til ’30, meðal annars af móð-
ur minni, sem var svo hrifin af
Rúrik byssusmið, að hún skírði
mig eftir honum. Hún féll alveg
fyrir manninum.
Þú ert fæddur í Vestmanna-
eyjum.
— Já, þar er ég fæddur, en
foreldrar mínir koma úr Land-
eyjum og úr Fljótshlíð. Frá eyj-
um flutti ég 16 eða 17 ára til
Reykjavíkur, og vann ýmis
skrifstofustörf þangað til ég fór
að læra leiklist hjá Lárusi Páls-
syni. Svo var ég í hljómsveit. Já
já, hjá honum Bjarna gamla Bö,
pabba Ragga Bjarna. Það var
danshljómsveit Bjarna Bö og ég
spilaði á trompet. Ég á hann
reyndar ennþá, en hef ekki spil-
að á hann í ein 30 ár held ég. Svo
var ég líka í hljómsveit Óskars
Cortes, frænda Garðars Cortes.
Þá voru alltaf böll í Iðnó á laug-
ardagskvöldum. Ég spilaði í eitt
eða tvö ár með hljómsveit
Óskars. Þannig safnaði ég sotl-
um aurum til utanfarar. Ég var
nú aldrei neitt sérstakur á
trompetinn. Lærði á hljóðfærið
þegar ég var í Lúðrahljómsveit
Vestmannaeyja. Þá var Oddgeir
Kristjánsson, tónskáld, stjórn-
andi. Hann Bjarni Bö sagði einu
sinni við mig þegar ég hafði spil-
að með hljómsveitinni hans í
nokkurn tíma: „Ég hef ágætt álit
á þér Rúrik minn, en ég held þú
ættir að skella þér frekar í leik-
listina." Skömmu eftir það fór ég
út til Englands að læra leiklist.
Það hefur verið 1947, þegar þú
varst búinn að vera hjá Lárusi í
eitt ár. En hvað kom til, að þú
fórst út í leiklistarnám?
— Ég hugsaði lengi um, hvort
ég ætti að leggja út í þetta. Ja —
þá var Þjóðleikhúsið í uppbygg-
ingu — Bretarnir nýfarnir úr
byggingunni, sem þeir notuðu
fyrir geymslu á stríðsárunum —
og það var geysilegur áhugi fyrir
væntanlegri starfsemi hússins,
allt var í bígerð og maður vildi
kannski leggja sinn skerf til
þessa alls, og svo var auðvitað
spennandi að læra leiklist. Ég
hafði reyndar mjög lítið fengist
við það áður en ég fór til Lárus-
ar. Úti í Englandi lærði ég í
Central School of Speech Train-
ing and Dramatic Art. Skólinn
var til húsa í þeirri frægu söng-
leikahöll, Albert Hall. Þar vor-
um við uppi á lofti. Ég var eini
Islendingurinn, og sá fyrsti
reyndar, sem lærði í þessum
skóla. Það voru nokkrir á sama
tíma í öðrum leiklistarskólum.
Menn eins og Ævar, Herdís og
Baldvin, Gunnar og Klemenz.
Það voru öll leikaraefni að
mennta sig áður en Þjóðleikhús-
ið væri opnað. Þetta var stórk-
ostlegur tími, afskaplega spenn-
andi og gaman að standa í þessu.
Skólinn byrjaði klukkan níu á
morgnana og ekki hætt fyrr en
fjögur, fimm, sex á kvöldin.
Stanslaust allan daginn. Námið
var mjög viðamikið og marg-
þætt. Það voru raddæfingar og
leikfimi, spuni, einbeitingaræf-
ingar, Ijóðalestur, búningafræði
og leiklistarsaga og svo auðvitað
„leikurinn" sjálfur. Svo voru
skylmingar og ...
Skylmingar?
— Já. Og áflog.
Áflog?
— Skylmingarnar eru mjög
góðar fyrir skrokkinn. Þær örva
snerpu huga og handa. Líka
áflogin eða fjölbragðaglímu,
ætti kannski heldur að kalla það.
Við flugumst á og létum illa og
reyndum að hafa andstæðinginn
undir. Þetta voru náttúrulega
engin alvöru slagsmál og ekki
minnist ég þess, að neinn hafi
meiðst á þessu. Mætti gjarna
innleiða þetta í leiklistarskóla
hérna. Þetta var mjög góður
skóli og þangað áttu eftir að fara
fleiri íslendingar. Ég man í svip-
inn eftir Guðrúnu Ásmundsdótt-
ur og Benedikt Árnasyni.
Þú hefur svo komið heim á
sumrin, eða hvað?
— Já. Þá fékk maður ódýrt
far með togurunum í Fleetwood
eða Hull og svo aftur frá íslandi
í ágústlok.
1951 færð þú svo þitt fyrsta
meiriháttar hlutverk í Þjóð-
leikhúsinu.
— Það var Dunois í leikritinu
„Heilög Jóhanna" eftir Bernard
Shaw. Þar lék ég á móti önnu
Borg. Hún kom sérstaklega frá
Konunglega leikhúsinu í Dan-
mörku til að taka þátt í þessari
sýningu. Haraldur okkar
Björnsson setti verkið upp.
Feikna merkileg sýning það. Og
geysidýrmætt fyrir ungan leik-
ara að fá svo stórt hlutverk á
móti svo stórum leikara, sem
Anna Borg var. Það var alveg
stórkostlegt upplifelsi. Þá var ég
25 ára.
Þú hefur verið nervus frum-
sýningarkvöldið.
— Já, maður er alltaf nervus.
Sumir segja það aukist með
aldrinum, aðrir segja það venjist
af manni með tímanum, en það
er einstaklingsbundið. Ég er sen-
nilega einhversstaðar mitt á
milli. Ég er alltaf jafnnervus á
meðan á sýningu stendur. Ef
maður væri það ekki, myndi sýn-
ingin held ég, fletjast út og verða
leiðinleg. Nervusinn verður að
vera með.
Það fylgir því viss tilfinning,
heldur Rúrik áfram og reisir sig
við í sætinu — að strunsa inn á
svið. Það er nokkurs konar
„challenge" eða ja, það er eins og
að fara í einskonar bardaga,
orustu eða eitthvað, þú ert að
opinbera þig sjálfan svo mikið,
þú opnar þig fullkomlega fyrir
þessu stóra dularfulla skrímsli
— eins og sagt er á leikhúsmáli
— sem eru áhorfendur, og nú er
Rúrik staðinn upp og gengur um
gólf.
Svo gleymast setningar, er það
ekki?
— Jú. Stöku sinnum kemur
það fyrir. Og við því hef ég að-
eins eitt ráð. Það er að labba
hægt og rólega út í horn þar sem
hvíslarinn er og fá hjá honum
setninguna. Annars er þetta
mismunandi. Það eru líka til
leikarar, sem ekki geta notað
suffleurinn eða hvíslarann. En
það er hryllileg tilfinning þegar
það allt í einu gerist, að maður
man ekki fyrir sitt litla líf setn-
inguna, sem maður á að segja.
Og þessar sekúndur, sem maður
er „blankur" eða minnislaus,
verða að heilli eiiífð. Og Rúrik er
sestur.
Er nokkurt hlutverk þér minn-
isstæðara en annað?
— Nei, ég held ég geti ekki
verið að rifja það upp, þau eru
mörg. Mér þótti stórkostlegt til
dæmis að leika í leikriti Arthur
Millers, I deiglunni. Það verkaði
mjög sterkt á mig. Ég hef leikið í
fjöldanum öllum af leikritum
eftir hann og lesið flest hans
verk. Ég las mikið leikrit í skól-
anum í Englandi og hélt því
áfram þegar ég kom heim, þang-
að til ég hafði svo mikið að gera
að enginn tími var til annars en
að leika. Eiginlega voru það mín-
ar tómstundir.
Og hverjar eru þær núna?
— Núna er ég að byggja mér
bílskúr í tómstundum mínum.
Dunda svona við það.
Einhverjir ismar eða stefnur,
sem þú aðhyllist í leiklist?
— Allskyns „ismar" hafa
skotið upp kollum hingað og
þangað, en flestir hafa þeir guf-
að upp, þegar á þá hefur reynt,
en það sem „blífur" er klassikin
úr Shakespeare gamla í Hamlet,
þar sem hann tekur leikarana í
bakaríið:
„Engan leikaraskap og láta-
læti ... verið eðlilegir, trúir
móður Náttúru."
Hverjir verða leikarar? Eru
það einhverjar sérstakar mann-
gerðir?
— Er það ekki bara eins og
með hvert annað fag? Sumir eru
til dæmis góðir smiðir, aðrir
kunna ekki að reka nagla. Eins
með leikara og aðra menn. Sum-
ir eru góðir, aðrir eru klaufar í
því, sem þeir eru að fást við, seg-
ir Rúrik.
Og það er kominn tími til að
kveðja. Kaffið er búið og það er
orðið framorðið. Rúrik fylgir
okkur til dyra. Eftir sumarfrí
Þjóðleikhússins, mun hann leika
í verki Eugene O’Neills, Long
Day’s Journey into the Night.
— Það er feiknarlegt stykki.
Sorglega ömurlegt, en frábært
leikrit, segir hann.
Það er stutt í sjóinn frá húsi
Rúriks. — Ég hef sterka löngun
til að gerast trillukarl, segir
hann. — Ég hef skýli hér í garð-
inum undir bátinn og svo get ég
rennt honum hér yfir götuna og
beint í sjóinn.
Einhverntíma í náinni fram-
tíð.
— ai.
/
Húsgagnasýning í dag
frá kl. 1.30—6.
H.P. húsgögn
Ármúla 33, símar 32035 — 85153.