Morgunblaðið - 29.08.1982, Blaðsíða 10

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. ÁGÚST 1982
Listiðnaðarverkstæði Oidtmans í Linnich er á þessu ári 125 ára. Það hefur í fímm ættliði
skrifað sögu steindra glugga og mosaikmynda í Þýzkalandi, eins og þýzkur gagnrýnandi
komst að orði. Og það teygir anga sína víðar um heim. Þegar blaðamaður Mbl. var þar á ferð
í sumar, var t.d. verið að vinna þar 50 ferm. stóran steindan glugga með íbrenndri platínu og
koparhúð fyrir járnbrautarstöð í Japan, steindan giugga í Achen og stórverk í Seattle í
Bandaríkjunum, auk þess sem Oidtmansbræður voru nýbúnir að selja af sýningu í London
tvo steinda glugga eftir þýzka listamenn í Albert og Vjctoriusafnið og voru um sama leyti
stærstu aðilamir í stórri þýzkri farandsýningu á listum í Ástralíu, svo eitthvað sé nefnt Og þar
var þá þegar allt í fullum gangi við að undirbúa afmælið með útgáfu mikillar listaverkabókar,
sem í verður m.a. stór litmynd af Tollstöðvarbyggingunni í Reykjavík, svo og umfangsmikla
listasýningu, sem standa á í 3 mánuði í vetur. Voru í framleiðslu í vinnustofunum allt að 7
metra háir steindir gluggar á sýninguna, og þar verða einnig litlir gluggar eftir íslenzka
listamenn.
Eftir
EUnu Pálmadóttur
Listiðnaðarverkstæði Oidtmans
hefur í rúm tuttugu ár annazt
framkvæmdir verka íslenzkra
listamanna bæði hér og erlendis.
Flest eru þar verk Gerðar Helga-
dóttur í Þýzkalandi og á Islandi
t.d. mosaikmyndin á Tollstöðinni,
steindu gluggarnir í Skálholts-
kirkju, Kópavogskirkju, Saurbæj-
arkirkju, Ólafsvíkurkirkju og
bronsskúlptúrarnir í Menntaskól-
anum í Hamrahlíð. En einnig hafa
þeir unnið hér önnur verk, svo sem
mosaikaltaristöflu Nínu Tryggva-
dóttur í Skálholtskirkju og glugga
hennar í Þjóðminjasafni, steinda
glugga Benedikts Gunnarssonar í
Keflavíkurkirkju og Þykkvabæj-
arkirkju og ótal önnur verk. Þetta
listiðnaðarfyrirtæki og Oidtmans-
bræður hafa því í raun verið stór
þátttakandi í upphafi steindrar
gluggagerðar og mosaikskreytinga
á opinberum byggingum á íslandi.
Hafa eigendur þess, Fritz og
Ludovikus Oidtman, í tvo áratugi
komið ótal ferðir til Islands með
sína menn til að setja upp þessi
listaverk og tekið miklu ástfóstri
við land og þjóð. Hafa raunar,
þegar að er gáð, stundum látið þau
hafa forgang, þar sem við iðulega
höfum ekki sömu forsjálni og
fyrirvara og annarra þjóða fólk.
Vnnið í vinnustotum Oidtmans að mosaikmynd ettir Gerði Helgadóttur,
sem er nú í banka í Þýzkalandi.
Einn skúlptúrinn í Menntaskólanum í HamrahHð í vinnslu hjá Oidtmans.
Hafa skapað sögu
steindra glugga
og mosaikmynda 1125 ár
En viljum fá allt gert í hvelli.
Það var langafi þeirra bræðra,
dr. Heinrich Oidtman, sem eftir
nám í efnafræði og síðar listnám
stofnaði fyrirtækið árið 1858 í litla
bænum Linnich. Sonur hans,
Heinrich Oidtman II, tók svo við
og gaf m.a. út heilmikið af ritum
um rannsóknir á steindu gleri og
kirkjugluggum og lagði þarmeð
mikið til nútímatækni í þessari
listgrein. Við fráfall hans 1912 tók
við sonur hans, Heinrich III, sem
var arkitekt að mennt og lauk við
útgáfu á „Sögu steindra glugga í
Rínarlöndum", en listamenn þar
og kring um Linnich urðu einmitt
á þessum tíma þekktir fyrir þetta
listform. Hann féll frá ungur að
aldri árið 1929, er synir hans þrír
voru kornungir. Fritz fjögurra ára
og Ludovikus ársgamall. Lista-
mennirnir og listiðnaðarmennirn-
ir, sem unnið höfðu á vinnu-
stofunum og bjuggu yfir reynslu
og þekkingu, þjöppuðu sér saman
um Ludoviku móður þeirra, sem
þá var aðeins þrítug að aldri og
rak hún verkstæðin þar til hún
var myrt á leið eftir skógarstíg á
reiðhjóli sínu í stríðslok, fáum
dögum áður en synir hennar tveir
komu heim úr fangabúðum og til-
kynningin kom um að sá elsti
hefði fallið á vígstöðvunum á ár-
inu áður. Ludovikus var 17 ára og
hafði verið tekinn í herinn síðasta
stríðsárið og lent í fangabúðum
Rússa, en Fritz, sem var 21 árs,
kom úr fangabúðum Breta á ít-
alíu. Verkstæðisbyggingin sjálf
var í rúst, er þeir bræður tóku við.
En nú eru synir þeirra að búa sig
undir sitt hlutverk, Heinrich
Fritzson starfar við listiðnað í
Heidelberg og Stefán Ludovikus-
arson er í arkitektúrnámi og vinn-
ur á milli í Linnich.
Unnið með sjálf-
stæðum listamönnum
í þessu virta listiðnaðarfyrir-
tæki í Linnich, sem oftar en einu
sinni hefur hlotið listiðnaðarverð-
laun í Þýzkalandi og erlendis, hef-
ur frá upphafi verið unnið með
sjálfstæðum listamönnum víðs
vegar að. Listamennirnir eru ekki
á launum hjá fyrirtækinu og því
ekki í samkeppni við frjálsa skap-
andi listamenn. Leggja þeir bræð-
ur mikla áherslu á að halda því.
„Þetta er eins og hljómsveit með
mörgum hljóðfærum og hér vinn-
um við partiturana og gefum þeim
fyllingu, eins og blaðamaður einn
orðaði það,“ sagði Ludovicus. Og ef
dvalið er nokkra daga í vinnustof-
unum, kemur vel fram, að staðn-
um má líkja við rómverkst forum,
þar sem tengjast og komast í
snertingu víðs vegar að listamenn,
arkitektar, framkvæmdaaðilar og
kirkjunefndir, sem eru að leita
eftir listaverkum á opinbera staði,
svo og þeir sem þurfa viðgerðar
við á fornum verkum. Þeir sjá þar
gjarnan verk listamannanna ým-
ist í vinnslu eða fullunnin og setja
sig í samband við þá, sem þeim líst
á, eða þeir hittast þegar báðir að-
ilar eiga erindi á staðinn vegna
vinnslu á verkum.
Linnich er fallegur lítill bær,
friðsæll og tandurhreinn. Ekki svo
stór að stutt er út í náttúruna með
skógum og högum og í bænum
kirkja með fallega steindum
gluggum og listaverk, svo sem stór
mosaikmynd eftir íslenzku lista-
konuna Gerði í bankanum. En
skammt frá eru stórborgirnar
Köln, Achen og Dússeldorf.
Verkstæðið er heilt listaverk.
Báðir bræðurnir búa þar, hvor í
sínum væng byggingarinnar, með
fjölskyldum sínum. Þessi gamla
bygging er stílhrein með hvítum
veggjum, og bæði heimilin og
vinnustofurnar, sem eru rúmgóðar
og hljóðlátar, eru þaktar lista-
verkum. Þar er víða horft út um
fallegan steindan glugga. Þarna
má sjá verk eftir ýmsa fræga
listamenn, svo sem Soulage, sér-
kennilegan hvítan glugga með rós
eftir Cocteau, fallega glugga eftir
Saffrath, Jean Marais, Buchulte,
Katzgrau og þar má sjá gul- og
grænleitan steindan glugga eftir
Nínu og fyrsta tilraunagluggann
vegna Skálholtsglugganna eftir
Gerði. Það hlýtur að vera uppörf-
andi og hafa áhrif að vera alinn
upp í svo listrænu umhverfi.
Þegar þeir bræður Fritz og
Fritz Oidtman lengst til hægri og franski leikarinn Jean Marais, sem i
seinni árum teiknar og milar og lætur framleiða steinda glugga eftir sig
hji Oidtmans. Konan er Marie Christine Treiner.
Vinnustofurnar í Linnich eru í gamalli fallegri bygg- / einum glugganum í verkstæði Oidtmans er þessi
ingu, þar sem gamalt tré prýðir húsagarðinn. steinda mynd af rauðu blómi í hvítleitum fleti eftir
franska listamanninn Jean Cocteau.