Morgunblaðið - 08.09.1982, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 1982
5
Erró með sýningu í Norræna húsinu:
Kominn með málverkasýningu
og til að skreppa í réttirnar
Erró er staddur bér í landi þessa dagana, og 11. september verður opnuð sýning á
verkum hans í Norræna húsinu, og stendur hún til 26. september. Erró hefur sem
kunnugt er verið búsettur í Frakklandi mörg undanfarin ár, og hann er tvímælalaust
sá íslenskur myndlistarmaður, sem kunnastur er í heiminum nú á timum, í fremstu
röð alþjóðlegrar myndlistar. Sýningin nú er hin fyrsta hér á landi síðan 1978, er
haidin var yfirlitssýning á verkum hans á Listahátíð í Reykjavík, en það er ekki síst
fyrir tilstilli Hrafns Gunnlaugssonar kvikmyndagerðarmanns sem sýningin nú er að
verða að veruleika.
Erró við eitt verkanna á sýningnnni, Póstlestin, þar sem sjá má Krist í nýstár-
legu umhverfi: Á brautarpallinum.
„Það er aðeins eðlilegt að ég haldi
þessa sýningu hér heima núna, ég
vona það minnsta kosti, það má nú
varla minna vera en að maður hafi
hér sýningu á fjögurra til fimm ára
fresti,“ sagði Erró í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins í gær, þar sem
unnið var að uppsetningu sýningar-
innar í Norræna húsinu. „Aður var
miklu lengra milli sýninga minna hér
heima,“ sagði hann ennfremur, „en nú
er þetta allt orðið svo miklu auðveld-
ara, minna verk að fara á milli landa
og svo eru svo margir salir hér núorð-
ið og mikið um að vera í myndlistinni.
Nú í sumar hef ég mestmegnis ver-
ið á Spáni — við vinnu, ekki í fríi —
þar sem ég hef verið að vinna að seríu
eða myndröð um klassísku tónskáld-
in, hef gert einar áttatíu myndir og
sumar mjög stórar, svona tveggja
metra myndir. Ég hef víða leitað mér
fanga í þessa syrpu, úr nánasta um-
hverfi tónskáldanna, frá heimili
þeirra, vinir þeirra koma við sögu og
persónulegir hlutir og svo framvegis,
og svo hef ég mikið hlustað á tónlist
þeirra á meðan ég hef verið að vinna.
— Það geri ég svona til að fá tilfinn-
ingu fyrir litunum, hvort þeir eigi að
vera heitir eða kaldir. — Syrpu af
þessu tagi gerði ég einnig á sínum
tíma um kunna franska rithöfunda.
— Það sem aftur er á þessari sýningu
hér, er úr tveimur myndröðum, 1001
nótt og Geimfarar. Geimfararöðin
tekur til allra áhafna bandarísku
geimfaranna, Mercury, Gemini og
Apollo, en þeirri röð hef ég nú alveg
lokað, nema þá eitthvað alveg sér-
stakt gerist á þeim vettvangi.
Myndröðin 1001 nótt er aftur miklu
stærra verk, sem ég veit ekki hvort
mér tekst nokkru sinni að ljúka, en
hugmyndin var sú að gera 1001 mynd,
sem síðan yrði gefin út í bók, þar sem
skrifaðar væru sögur við eða útfrá
hverri einni mynd.“
Erró var spurður hvort hann nýtti
eitthvaö íslenskt í myndir sínar, til
dæmis í myndraðirnar, en hann sagði
það ekki vera, nema ef brygði fyrir
landslagi. „Ég hef hins vegar mikinn
áhuga á að koma hingað og afla mér
efnis,“ sagði hann, „til dæmis á Þjóð-
minjasafninu, þar sem mig langar til
að taka mannamyndir og nota, taka
þessa gömlu karaktera sem þar er að
finna og nota í svart/hvítar myndir.
En ég hef mikið fengist við þannig
myndir nú upp á síðkastið. Málaði til
dæmis Khomeni fyrir skömmu i
svart/hvítu. — Nei, ég ætla ekki að
mála neitt hérna núna, ég hef svo
mikið að gera við að ferðast um land-
ið, og ætla svo í réttirnar austur á
Kirkjubæjarklaustri. — Já, það væri
ekki svo vitlaust að nota það í mynd,
gera rolluseríu eða réttaseríu!"
— Vinnurðu langan vinnudag að
list þinni, ertu alltaf að?
„Já, ég vinn alltof mikið, satt að
segja, tíu, tólf tíma á dag, frá sjö til
sjö, og það er of mikið. Mig langar
dálítið til að fara að taka því aðeins
rólegar. En það er erfitt, þegar mikið
af hugmyndum bíða úrlausnar! —
Nei, ég vinn ekki með aðstoðar-
mönnum. Ég gerði það aðeins er ég
var að vinna að skreytingu á 200
metra stóran vegg í Suður-Frakk-
landi. Þá var ég með tvo aðstoðar-
menn, leiktjaldamálara frá
Parísaróperunni. Þegar ég vinn á
vinnustofunni, finnst mér það hins
vegar erfitt að hafa aðstoðarmenn,
það tekur svo langan tíma að fá þá til
að skynja hvað maður er að fara, og
svo miklar útskýringar hverju sinni.
— En ef það getur gengið, þá er ekk-
ert að því að vinna með aðstoðar-
mönnum, og það gera margir listmál-
arar er ég þekki. — Einn var til dæm-
is með fimm Japani í einu, en svo fara
þeir eftir dálítinn tíma og byrja að
vinna alveg sjálfstætt.
Ég þarf helst að hafa næði þegar ég
vinn, nema hvað ég hlusta mikið á
hljómplötur, og útvarp á meðan ég
mála. Ég hlusta til dæmis mikið á
BBC World Service, og svo næ ég
Þýskalandi, Sovétríkjunum, Kanada
og fleiri löndum. Það er mjög gott að
fá að heyra hvernig menn sjá hina
ýmsu atburði á mismunandi hátt !
heiminum. — Ég hef mikinn áhuga á
að mála pólitík og heimsviðburði,
Falklandseyjastríðið, Líbanon, og er
farinn að huga að því. Nú gerist þetta
allt svo hratt, að það gleymist jafn
harðan, en með málverki má ef til vill
forða því frá gleymsku! — Hvenær
mér finnst best að vinna? Ætli það sé
ekki í ljósaskiptunum á kvöldin og
þegar morguninn er að taka við af
nóttunni. Svona á sama tíma og best
er að veiða lax, maöur er eins og dá-
litið ruglaður og í öðrum heimi á
þessum tíma sólarhringsins! — En
annars vinn ég allan daginn, finnst
best að nota dagsbirtuna.“
— Og verkin, hvert fara þau eink-
um?
„Mest á svæðið milli Ítalíu og
Frakklands, og svo núna í seinni tíð
hef ég mikið selt í Danmörku. —
Bandaríkin, nei, ekki mikið þangað,
þeir hafa ekki kynnst mér neitt þar,
eða ég ekki reynt að kynna mig hjá
þeim. Geimfaramyndirnar sem ég
nota og allt það fæ ég sent, eða þá ég
næ í efni þegar ég er þar á ferð. Ég
nota blöð og tímarit afar mikið í efn-
isleit, ég tel mig vera hálfgerðan
blaðamann, því að svo mikið af efni
mínu sæki ég í blöðin. — Nú er slíkt
orðið svo miklu léttara, áður fyrr
urðu menn að ferðast um allan heim
til að gera skissur, er þeir svo notuðu
stundum allt lífið. Menn ferðuðust
um Ítalíu til að ná í verk gömlu
meistaranna, en nú er hægt að ná sér
í eina bók. — Kannski, ég er þó ekki
viss, getum við haft meiri tíma til að
hugsa af þessum sökum!“
Guðmundur Guðmundsson, „Erró“,
er fæddur í Ólafsvík 19. júlí árið 1932.
Hann hóf ungur myndlistarnám hér
heima, en hélt síðan til Oslóar og ít-
alíu. Eftir 1958 hefur hann lengstum
verið búsettur í París.
Á Ítalíuárunum tók hann sér lista-
mannsnafnið Ferró, en stytti það síð-
ar í Erró, eftir stutta búsetu í París.
Ástæðuna fyrir styttingunni segir
hann vera, að í París hitti hann mál-
ara sem hét Ferró að skírnarnafni,
svo honum þótti hann eiga meira til-
kall til nafnsins.
Árið 1965 hélt Erró sína síðustu
sjálfstæðu sýningu hér heima. Á ár-
unum sem liðu á eftir, eða allt fram
að Listahátíð í Reykjavík 1978, voru
opnaðar um fimmtíu sjálfstæðar sýn-
ingar á verkum hans víða um veröld.
Á Listahátíð gaf að líta yfirlitssýn-
ingu á verkum Erró; myndir fengnar
að láni hjá listasöfnum og einstakl-
ingum í ótal löndum. Síöan hefur
hróður og frægð Erró vaxið með
hverju ári og nýlega var stór sýning á
verkum hans á ferð um Japan og önn-
ur lönd í Asíu.
í tilefni sýningar Errós hér nú hef-
ur verið gefin út vegleg sýningarskrá,
og þar ritar Hrafn Gunnlaugsson
„nokkur örfáein upphafsorð" eða inn-
gang. Hrafn segir:
„Ég fletti dagblaðinu, hlusta með
öðru eyranu á útvarpsfréttirnar, hef
auga með geimförum á skjánum, — á
gólfinu situr dóttir mín og flettir
ævintýrabók, í næsta herbergi glym-
ur pönkrokkið af kassettutæki, á
hæðinni fyrir ofan er einhver að æfa
sig á píanó, og síminn hringir ...
Allar þessar andstæður togast á
um athygli mína og mynda þann heim
sem ég lifi í og skynja. Þennan heim
þekki ég aftur í málverkum Erró.
Heim sem steypir stömpum. And-
stæður sem togast á og renna í eitt.
Heim þar sem ævintýrið getur orðið
að raunveruleika. Nýjar fréttir,
hversu lygilegar sem þær virtust í
gær eru sjálfsagðar í dag, jafnvel
gleymdar. Þannig birtast myndir
Erró mér. Þær eru hluti af því lífi
sem ég lifi; ekki naflaskoðun heldur
stórkostleg útvíkkun á skynjun minni
á þeirri tilveru sem tíminn hefur búið
mér. Þær vekja spurningar og láta
mig ekki í friði. Mynd eftir Erró
breytist aldrei í veggfóður. Hún æpir
frá veggnum og sérhver nýr fundur
með henni er opinberun.
Þú getur ferðast um víða veröld og
litið við á listasöfnum heimsborg-
anna, og víðast hvar gefur að líta
málverk eftir íslenska málarann Guð-
mund Guðmundsson, sem valið hefur
sér listamannsnafnið Erró. En eigir
þú leið um sali íslenskra safna, þá
heyrir það til undantekningar, að til
sé verk eftir þennan sama málara.
Kannski fáein frá þeim tíma þegar'
hann var ungur en naumast nokkurt
síðan hann öðlaðist alþjóðlega viður-
kenningu og náði valdi meistarans yf-
ir list sinni.
Það er því mikið fagnaðarundur, að
Erró kemur nú heim með heila sýn-
ingu sem íslendingum gefst tækifæri
til að eignast. Hér er um að ræða verk
úr tveim seríum; Geimfarar og Þús-
und og ein nótt. Báðar eru þessar
seríur lýsandi fyrir yrkisefni Erró.
Maðurinn úti í geimnum, þar sem álf-
kona vikublaðanna hefur tekið við af
fljúgandi englakroppum miðaldamál-
verksins, og Þúsund og ein nótt, þar
sem raunveruleiki nútímans slær
hugarflug ævintýrisins út; fljúgandi
töfrateppi eru ekki lengur draumur,
mannsandinn hefur gert loftsýnir
ímyndunaraflsins að veruleika.
Áð baki hverju verki býr ákveðin
saga, hugsun sem tengir hina ólíku
þætti myndarinnar saman. Þessir
þættir eru sóttir í þær brellur sem
myndmálið notar til að grípa augað:
auglýsingar, fréttamyndir, teikni-
myndasögur, veggspjöld o.s.frv., og
síðan er gjarnan teflt gegn þeim sí-
gildu sjónminjum myndlistarsögunn-
ar. Snilli Erró liggur ekki síst í því að
magna upp andstæðurnar, og gera úr
þeim eina myndræna heild, sem á
stundum verður svo kraftmikil að
engu er líkara en myndirnar ætli að
sprengja utan af sér rammann og
myndefnið ryðjist út á veggina; þess á
milli skapar hann algera kyrrstöðu,
þar sem spennan milli öfganna er sá
kraftur, sem heldur öllu i járngreip
sinni; atburðir líðandi stundar á
leiksviði liðins tíma, auglýsingin sem
framlenging ævintýrsins. Ævintýrið
sem auglýsingin býr til, plastkonur
sem að fegurð og kynþokka, hafa
löngu lagt svífandi guði á skýjum að
velli, þar fljúga nú geimskip sem
halda áfram siglingu sinni í þúsund
og eina nótt. Enginn íslenskur málari
hefur tekist á við hraða og öfga nú-
tímans af meiri dirfsku en Erró, og
enginn íslenskur málari hefur þorað
að brjóta af sér hlekki heimóttar og
átthagafjötra af meira hugrekki en
hann. Samt er hann trúr uppruna sín-
um í hverju verki.
Þess vegna bjóðum við hann vel-
kominn heim með þessa einstæðu
sýningu."
Sýningin er sölusýning, og hún
mun sem áður segir standa dagana
11. til 26. september í Norræna hús-
inu. — AH
Pétur Pétursson
Antwerpen,
kemur og leikur
meö sínum gömlu
félögum
í landsliðinu.
Trabant
Vinnum við
Þjóðverjana í kvöld?
ISLAND — ÞYZKA
ALÞÝÐULÝÐVELDIÐ
í hörku viöureign á Laugardalsvelli í kvöld kl. 18.15.
Wartburg Ingvar Helgason
Melavelli v/Rauðagerði KSÍ