Morgunblaðið - 30.12.1982, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 1982
Með þessum fátæklegu orðum
vildi ég fyrst og fremst þakka
Agnari Kofoed-Hansen kynnin.
Þau verða mér ætíð ómetanleg.
Þau ná allt til minna föðurhúsa.
Faðir minn mat Agnar mjög
mikils. Hann taldi hann að mörgu
leyti öðrum mönnum fremri og
ákaflega traustan drengskapar-
mann. Síðar kynntist ég Agnari
vel sjálfur, ekki síst undanfarin
ár, sem ég hef haft með flugmálin
að gera í ríkisstjórn. Agnar var
mér ómetanlegur ráðgjafi, maður,
sem ætíð mátti treysta.
Síðastliðið sumar heimsóttu þau
Agnar og Björg, kona hans, okkur
hjónin upp í Borgarfjörð á dá-
samlega fallegum degi. Við þá
heimsókn er lítil saga tengd.
Þau hjónin komu fljúgandi og
lentu á Stóra-Kroppi. Annar endi
flugbrautarinnar var mjög laus.
Framhjól flugvélarinnar sökk í
sandinn við sérhverja tilraun til
flugtaks. Það reyndist okkur
tveimur ásamt flugmanninum
töluvert erfiði að losa vélina. Agn-
ar hafði þá tekið þann sjúkdóm
sem dró hann til dauða. Engu að
síður hlífði hann sér hvergi. Hann
gekk fram af fullum krafti við að
ýta og lyfta vélinni og draga hana
út úr sandinum. Mér þótti nóg um,
því ég vissi um sjúkdóm hans.
Við áttum síðan saman ánægju-
lega dagstund. Agnar var glaður
og reifur. Ég fór þá að trúa því að
hann mundi einnig sigra þessa
sína þyngstu þraut.
Það ár, sem Agnar barðist við
sjúkdóm sinn sá ég aldrei á honum
merki uppgjafar. Hann hlífði sér
hvergi. Um landið fór hann þvert
og endilangt til eftirlits með
flugvöllum og erlendis ferðaðist
Agnar Kofoed Hansen
flugmálastjóri - Minning
flugvélar var brotið blað í flug-
sögu íslands, því frá þeim tíma
hefst samfellt atvinnu- og áætlun-
arflug.
Á næsta ári, 1939, hvarf Agnar
til annarra starfa um nokkurra
ára skeið, ástæðum fyrir því gerir
hann grein fyrir í æviminningum
sínum. Á erfiðustu tímum sem yf-
ir ísland hafa gengið, þ.e. heims-
styrjaldarárin, gegndi hann emb-
ætti lögreglustjóra í Reykjavík,
líklega þá einu vandasamasta
embætti hér á landi. Ég hygg, að
samdóma álit manna verði, ef
málið er skoðað af fyllstu sann-
girni, að það starf hafi hann leyst
af hendi af stakri prýði og hafi þar
verið „réttur maður á réttum
stað“.
Skömmu eftir lok heimsstyrj-
aldarinnar tekur Agnar við emb-
ætti flugvallarstjóra ríkisins, er
þá var stofnað, og við embætti
flugmálastjóra í ársbyrjun 1951/
Jafnframt var hann skipaður
formaður Flugráðs við stofnun
þess 1947 og jafnan síðan, eða til
ársloka 1979.
Eitt af þeim málum sem Agnar
beitti sér sérstaklega fyrir alla tíð
sem flugmálastjóri voru örygg-
ismál flugsins, og því hóf hann
uppbyggingu þeirra mála skömmu
eftir 1950. Flugvitakerfi var komið
upp um landið og fengnir til þess
erlendir sérfræðingar, en búnaður
fékkst til þess með vægum kjörum
frá Bandaríkjunum fyrir forgöngu
Agnars.
Á þessum árum var flugvalla-
kerfi landsmanna stórbætt, m.a.
má nefna nýja, „stóra" flugvelli
eins og Akureyri, Egilsstaði, ísa-
fjörð, Sauðárkrók, auk fjölda
smærri flugvalla og sjúkraflug-
valla. Ég hygg að flestir séu mér
sammála um að fjárveitingar til
flugmálaframkvæmda hafi að
jafnaði verið af skornum
skammti, en það fé sem fengist
hefur, hefur nýst vel og tiltölulega
miklu komið í verk, en Agnar
hafði slíkt jafnan að leiðarljósi. Sá
þáttur í starfi flugmálastjóra sem
hefur haft hve mesta þýðingu
fyrir flugmál íslands, beint og
óbeint, er dugnaður hans að koma
málum fram á vettvangi alþjóða-
flugmála, á ég þar sérstaklega við
samskipti okkar við Alþjóðaflug-
málastofnunina ICAO og gerð
loftferðasamninga við aðrar þjóð-
ir. Ég vil geta um tvennt í þessu
sambandi.
í nóvember 1944 var haldin í
Chicago undirbúningsráðstefna að
stofnun Alþjóðaflugmálastofnun-
arinnar, en Agnar var þar einn af
þátttakendum í sendinefnd ís-
lands. Undirritaður var þá við
nám í Bandaríkjunum og hafði þvf
gott tækifæri til að fylgjast með
skrifum þar vestra um ráðstefn-
una, m.a. skrif hins þekkta flug-
málatímarits „American Aviat-
ion“, en þar var farið miklum við-
urkenningarorðum um Agnar og
birt af honum mynd, og var hann
einn af þremur þátttakendum sem
fengu þá „meðferð" af líklega um
Fæddur 3. ágúst 1915
Dáinn 23. desember 1982
Agnar Kofoed-Hansen, flug-
málastjóri andaðist að morgni
fimmtudagsins 23. þ.m. Við andlát
hans er stórt skarð fyrir skildi.
Agnar Kofoed var sérstakur hæfi-
leikamaður. Hann átti sér fáa eða
enga líka.
Agnar Kofoed-Hansen fæddist í
Reykjavík 3. ágúst 1915. Foreldrar
hans voru Agner F. Kofoed-
Hansen, skógræktarstjóri og Em-
ilía Benediktsdóttir.
í fáum orðum sagt var ævi Agn-
ars ævintýri líkust. Agnar Kofoed
braust af fádæma dugnaði til þess
náms sem hugur hans stóð til og
af sama dugnaði var hann einn
fyrsti brautryðjandi flugs á Is-
landi. Það var við aðstæður sem
við, sem ekki kynntumst þeim af
eigin raun, fáum vart skilið. Ég
leyfi mér jafnframt að fullyrða, að
enginn á stærri þátt en Agnar
Kofoed-Hansen í þróun flugs hér á
landi.
Skráin yfir þau fjölmörgu trún-
aðarstörf, sem Agnar Kofoed-
Hansen gegndi á sviði flugsins er
löng, og margs konar viðurkenn-
ing var honum sýnd, m.a. erlendis,
þar sem hann naut einnig mikils
álits. Allt var það verðskuldað.
Agnar hvarf um sjö ára skeið
frá flugmálum og tók við starfi
lögreglustjórans í Reykjavík. Það
var á erfiðum tímum, stríðsárun-
um, og honum var falið það ung-
um, aðeins 24 ára. Sú skipun var
umdeild, en Agnar Kofoed-Han-
sen leysti einnig það starf af hendi
af miklum dugnaði. Það er óum-
deilt nú.
Agnar Kofoed-Hansen var
íþróttamaður góður. Hann unni
útivist og var þekktur fjallgöngu-
maður. Agnar Kofoed lifði heil-
brigðu lífi, svo til fyrirmyndar
var. Hann var heimsborgari og
fróður nm menn og málefni.
í þessari stuttu grein er ekki
ætlun mín að rekja umfangsmik-
inn æviferil Agnars Kofoed-
Hansen. Það gera vafalaust ýmsir.
Sem betur fer eru æviminningar
Agnars jafnframt skráðar í tveim
bókum sem út komu 1979 og 1981.
Þar er mikinn fróðleik og lærdóm
að finna.
Þegar við Eyjapeyjar vorum að
dudda eitt og annað fyrir mörgum
árum, klífa björg, sigla sæ og ferð-
ast til sérstæðra staða, þá fylgdist
Agnar með gjörðum okkar, spurð-
ist fyrir um okkur og sýndi ævin-
týrum okkar áhuga. Það var hlý-
legt og traust að finna handtak
hans, finna áhuga þessa þekkta
manns á tilburðum óþekktra
stráka. Þá spratt vinátta milli
okkar sem var eins örugg og vor
eftir vetri.
Einhverju sinni, þegar hinn sí-
ungi eldhugi, Agnar Kofoed-
Hansen, varð að hægja á ferðinni
á sínum yngri árum, í baráttu til
náms, þá afhenti faðir hans hon-
um ljóð sem fjallaði um vilja
mannsins, áræði, skynsemi, þrótt
og reisn. í þessu ljóði var falinn
mikill fjársjóður, sem hinn ungi
maður ávaxtaði vel, og nokkrum
mánuðum fyrir kallið, sem enginn
fær staðist gegn, ræddi hann við
mig um þetta ljóð, þennan fjársjóð
sem drýgst hafði reynst honum í
gegn um ævina. Þá var Agnar orð-
inn sjúkur maður og vissi við hvað
hann glímdi, vissi að það var ójafn
leikur, en var samt staðráðinn í að
berjast þar til yfir lyki.
Það var auðvelt að hrífast með
þessum stórbrotna manni, og það
var eftirminnileg reynsla að
Með Agnari Kofoed-Hansen er
fallinn í valinn einn helsti braut-
ryðjandi íslenskra flugmála á
þessari öld, en störf hans á þessu
sviði stóðu í nærri hálfa öld, eða
frá því hann er skipaður flugmála-
ráðunautur ríkisins árið 1936.
Strax við heimkomu það ár hóf
hann að vinna að framgangi þess-
ara mála, m.a. með stofnun Svif-
flugfélags íslands, Flugmálafélags
íslands og fleiri félaga. Á bratt-
ann var að sækja um alla flug-
málastarfsemi á þessum árum,
enda kreppan þá enn viðvarandi,
en með einstökum dugnaði tókst
Agnari að vekja áhuga nokkurra
atorkumanna á Akureyri á stofn-
un flugfélags þar, þ.e. Flugfélags
Akureyrar, vorið 1937.
Aldrei mun ég gleyma þeim sól-
bjarta vordegi árið 1938, þegar hin
nýja flugvél TF-Örn renndi sér
innvfír „Pollinn" með Agnar við
stjórnvölinn. Með komu þessarar
hann mikið, m.a. í erfiða fyrir-
lestraferð.
Agnar Kofoed-Hansen kom á
skrifstofu mína í hinsta sinn tæp-
um tveimur mánuðum áður en
hann lést. Hann átti þá erfitt með
að standa upp úr stólnum en sagði
um leið „Nú er maðurinn með ljá-
inn kominn upp að hliðinni á mér,
en sigri skal hann ekki fá að
hrósa“.
Ég þakka vini mínum mér
dýrmæt kynni og þær minningar,
sem hann skilur eftir.
Eftirlifandi eiginkona Agnars
er Björg Axelsdóttir. Þau eignuð-
ust sex mannvænleg börn, fimm
dætur og einn son.
Björgu, börnunum og aðstand-
endum öllum sendum við einlægar
samúðarkveðjur.
Steingrímur Hermannsson
Sjaldgæfur maður var Agnar
Kofoed-Hansen, hann bjó yfir fasi
arnarins og ótrúlegri tillitssemi í
senn. Agnar Kofoed-Hansen bjó
yfir þeirri reisn sem brýtur niður
landamæri manna á milli, enda
átti hann greiðan aðgang hvar
sem hann fór um lönd vegna
glæsileika, greindar, lífsgleði og
góðvildar. Hann gat verið fastur
fyrir ef því var að skipta og snöggt
töluðu augu hans þá, en dreng-
lyndi hans stóð óhagganlegt þótt á
byldi.
fljúga með honum fyrir nokkrum
vikum í listflugvélinni, sem hann
átti með félögum sínum í fluginu.
Til allra átta flaug hann vél
sinni, upp og niður, en sérstæðast
var að fljúga á hvolfi. Ég hafði þá
á orði að nú fyrst sæi ég heiminn í
réttu ljósi. „Ég skil,“ sagði Agnar
þá, „við höfum líklega báðir komið
á hvofli í þennan heim.“ Og svo
flaug hann vél sinni, frjáls eins og
fuglinn fljúgandi, frjáls frá stað
og stund, sjálfstæður maður með
trú sinni.
Við fórum nokkrir með honum
norður til Akureyrar í haust í
sambandi við sjónvarpsþátt um
þrjá fyrstu íslenzku flugmennina.
Hann talaði hispurslaust um
sjúkdóm sinn og hugsanleg ráð, en
það var engan bilbug að finna á
reisn hans og stíl, þótt líkaminn
segði sitt. Andi hans og hugsun
var óbilandi, hugprýði hans með
ólíkindum yfirveguð.
Það stormaði í kring um Agnar
eins og alla, sem gnæfa upp úr
meðalmennskunni, en jafnvel þeir,
sem kölluðu sig andstæðinga hans,
gátu ekki annað en borið virðingu
fyrir honum, lotið rökum mann-
gildisins sem bjó í brjósti hans.
Við fráfall Agnars Kofoed-
Hansen flugmálastjóra, brestur
sterkur strengur, sem hljómaði
hátt og snjallt, en minningin um
hann heldur áfram að setja svip á
líf þeirra, sem lifðu með honum.
stækka það land sem hann lagði
til krafta sína í merkilegu og mik-
ilvægu uppbyggingarstarfi.
Guð leiði hann til þess frelsis
sem hann unni, líkni þeim sem eft-
ir lifa. Genginn er sjaldgæfur yfir-
burðamaður.
Árni Johnsen
þrjú hundruð frá 52 þjóðlöndum,
og hann þá aðeins 29 ára. Þetta
sýnir hve áhrifaríkur Agnar var
snemma á sviði alþjóðaflugmála
og persónuleg kynni hans af mikl-
um fjölda áhrifamanna á því sviði
„opnuðu íslandi margar dyr“.
Síðara atriðið sem ég vil nefna,
er upphaf samvinnu Islands við
Luxemborg á sviði flugmála. Ég
hygg að ekki sé hallað á neinn
mann, þó fullyrt sé að Agnar átti
mestan þátt í að koma þessari
samvinnu á.
Fyrir störf sín á sviði alþjóða-
flugmála fékk Agnar verðskuld-
aða viðurkenningu árið 1977, sem
var heiðursmerki, kennt við
Edward Warner, fyrsta forseta
Alþjóðaflugmálastofnunarinnar,
er ICAO veitir, og jafnframt
æðsta heiðursmerki á þessu sviði.
Agnar lauk flugliðsforingja-
prófi við flugskóla danska sjóhers-
ins í Kaupmannahöfn í árslok
1935. Eftir það starfaði hann um
skeið hjá danska flugfélaginu
DDL, síðan hjá þýska flugfélaginu
Lufthansa og einnig norska flug-
félaginu Widerö Flyveselskap, og
aflaði sér reynslu í áætlunarflugi
og hlaut að því loknu alþjóða-
flugskírteini. Eins og fyrr er getið,
var hann flugmaður og fram-
kvæmdastjóri Flugfélags Akur-
eyrar 1938—39, en enda þótt hann
starfaði ekki eftir það sem
atvinnuflugmaður, flaug hann
alltaf mikið, oft daglega, þegar
önnur störf leyfðu. Jafnvel nú síð-
ast í haust, er hann var orðinn
sjúkur, flaug hann elstu flugvél Is-
lendinga, „Gamla Klemminum“,
er kom hingað fyrir 44 árum og
mun það hafa verið eitt hans síð-
asta flug.
Að leiðarlokuni er margs að
minnast og eftir 45 ára viðkynn-
ingu og 35 ára náið samstarf, fer
ekki hjá að slík samvinna skilji
'eftir ærin sjóð minninga. Ég kveð
Agnar, minn gamla, góða vin, og
óska honum góðrar „lendingar"
hinum megin.
Ég votta Björgu og börnunum
dýpstu samúð mína.
Gunnar Sigurðsson
Mér brá ónotalega seint á liðnu
sumri þegar Agnar Kofoed-
Hansen trúði mér fyrir því, að
hann væri haldinn alvarlegum
sjúkdómi. En bjartsýnn eins og
hann var, gerði hann sem minnst
úr því, og bað mig þess lengstra
orða að nefna þetta ekki við neinn.
En svo fór, þrátt fyrir líkamsþrótt
og hreysti, að meinið varð honum
að aldurtila á Þorláksmessu-
morgni.
Ég man fyrst eftir Agnari sem
ungum og frískum dreng á ferð
með föður sínum. Síðar högðuð at-
vikin því svo, að ég tók við starfi
af föður hans, Kofoed- Hansen
skógræktarstjóra, og upp frá því
urðu kynni okkar nánari er við
vorum komnir til vits og ára.
Agnar naut mikils ástríkis af
föður sínum og af honum mótaðist
hann mjög. En faðirinn réðst
hingað sem skógræktarstjóri árið
1907 rösklega hálffertugur að
aldri, en hafið þá um skeið dvalist
bæði í Rússlandi og Svíþjóð við
skógstjórn. Hann var af dönskum
ættum en varð mikill og góður ís-
lendingur. Hann var skarpvitur
maður og skyldurækinn, háttvís,
fáskiptinn en hjartahlýr og ein-
staklega barngóður. Móðirin, Em-
ilía Benediktsdóttir, var væn kona
og dugleg og hlúði vel að syninum.
Það þótti mikið í ráðist og ekki
hættulaust þegar Agnar vildi
stunda flugnám. Til þess réðst
hann með því að ganga í sjóliðs-
foringjaskóla Dana, en sá skóli
hefur um fjölda ára verið talinn
mjög framarlega meðal slíkra,
sakir hinnar alhliða og góðu
menntunar, sem nemendur hans
öðlast. Agnar sótti námið af kappi
og einbeitni og lauk því með góð-
um árangri. Að því loknu átti
hann kost á að afla sér reynslu i
flugi um tveggja ára skeið. Árið
1937 kemur hann heim með al-
þjóðlegt flugstjóraskírteini upp á
vasann.
Hér höfðu tvær tilraunir til inn-
anlandsflugs lítinn árangur borið
fram að þessum tima, en Agnari
tekst að koma á fót félagi fyrir