Morgunblaðið - 30.12.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 1982
fHwgtntÞIiifrifr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstrætí 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 12 kr. eintakiö.
Sólskinsblettir
í þjóðlífinu
að eru víða sólskins-
blettir í þjóðlífinu, þrátt
fyrir allt, árstíma, árferði og
stjórnarfar.
Svo að segja í hverju hér-
aði landsins er margvíslegt
menningarstarf í blóma:
leikfélög, kórar, bókasöfn og
félagastarf er sinnir menn-
ingar- og mannúðarmálum.
Fyrrverandi þingmaður,
sem jafnframt er rithöfund-
ur, lét fyrir nokkrum árum í
ljós efasemdir um, að nokk-
ur þjóð gæti státað af hlut-
fallslega fleira áhugafólki í
leiklist en íslendingar. Þessi
leikhúsáhugi hefur ekki
dofnað — nema að síður
væri.
í Reykjavík eru starfandi
þjóðleikhús og borgarleik-
hús, auk smærri leikhópa,
sinfóníuhljómsveitir, óperu,
kóra, hljómsveita og mynd-
listarfólks, sem skipa höfuð-
borginni á bekk með menn-
ingarmiðstöðvum Evrópu.
Það er vissulega að mörgu
að hyggja fyrir listunnendur
hérlendis.
Bókaflóðið, sem títt er tal-
að um, ber að vísu á öldu-
földum fleira en flokkast
undir tæra list, og gildir það
raunar um fleiri listgreinar
— hér sem erlendis. En það
áréttar engu að síður sann-
leiksgildi þeirra fleygu orða
Bólu-Hjálmars, að „Guð á
margann gimstein þann sem
glóir í mannsorpinu".
Já, það er víða gróska í
menningarlífi þjóðarinnar.
Þar er og þjóðarauðurinn,
ekkert síður en í því sem
orðið þjóðarbúskapur, í
þröngri merkingu, spannar.
Verðmætasköpun í fram-
leiðsluatvinnugreinum er að
vísu kostnaðarleg undir-
staða skólakerfis og hvers-
konar menningarstarfs, það
má aldrei gleymast, en
menning þjóðar og lífsfyll-
ing fólks felst í fleiru en í
aska verður látið. Og ungt,
vel menntað og framsækið
fólk mun ótvírætt flytja og
þróa íslenzka menningararf-
leifð til óborinna viðtak-
enda, svo fremi sem við
fáum áfram búið við frelsi
hins lýðræðislega þjóðskipu-
lags.
Sumum þykja að vísu
mýrarljósin mörg, sem „týra
á tíkarskottum" samtímans,
bæði í listum og pólitískri
stjórnsýslu þjóðfélagsins, og
lítið fara fyrir aldamóta-
hugsjónum, svokölluðum,
núorðið. Ekki skal hér dreg-
ið úr þeim varnaðarorðum,
sem töluð eru af góðum hug
og einlægum vilja til að færa
misfellur til betri vegar. En
svo víða er að finna vaxtar-
brodda og merkisbera
menningar og heilbrigðra
viðhorfa í samfélagi okkar,
að þjóðin mun, þrátt fyrir
allt, ganga til góðs götuna
fram eftir veg. Sú er a.m.k.
von okkar, og raunar vissa,
þegar horft er til framtíðar
nú um áramótin.
Sú vissa á ekki sízt rætur í
jarðvegi þar sem gætir yls
frá þeim sólskinsblettum í
þjóðlífi okkar, sem verða til
úr því bezta í menningu
okkar og listum.
Fallnir for-
göngumenn
Tveir forgöngumenn í ís-
lenzku þjóðlífi verða til
grafar bornir í dag: Sigurjón
Olafsson myndhöggvari og
Agnar Kofoed Hansen
flugmálastjóri.
Sigurjón braut ís fyrir
nýja strauma og ný viðhorf í
listgrein sinni og var í
fremstu röð þeirra sem sam-
hæfðu evróspska og íslenzka
listhefð í verkum sínum.
Agnar var frumkvöðull í
flugmálum okkar, aðal-
hvatamaður að stofnun
Flugfélags Islands og fyrsti
flugmaður og framkvæmda-
stjóri þess. Hann var flug-
vallastjóri 1947 og flugmála-
stjóri frá 1951 til dauðadags.
Fremstu listamenn okkar,
sem unnið hafa sér fjölþjóð-
lega viðurkenningu, eru
menningarlegir sendiherrar
og merkisberar þjóðarinnar
gagnvart umheiminum.
Forvígismenn í flugmál-
um okkar færðu byggðir
landsins saman, með nýrri
samgöngutækni, og landið
nær umheiminum, en hvor
tveggja hafði mikil áhrif á
framvindu mála í þjóðar-
búskap og þjóðfélagi — og
efldi hverskonar samskipti,
atvinnuleg, menningarleg og
félagsleg.
Báðir þessir gegnu ein-
staklingar skiluðu upp-
byggjandi ævistarfi, hver á
sínu sviði. Þeir auðguðu
samtíð sína í þess orð beztu
merkingu og lögðu verðmæti
í sjóð framtíðarinnar.
Hafi þeir þökk fyrir og
fararheill.
Fridur á jörðu
eftir Birgi Isl.
Gunnarsson
Fyrir jólin sendi kirkjan þá
hvatningu út til landsmanna að
tendruð yrðu friðarljós á að-
fangadagskvöld og þeim þannig
komið fyrir að þau bæru vel
fyrir sjónir nágrannanna. Frétt-
ir herma að þúsundir íslendinga
hafi orðið við þessari áskorun og
þar með sýnt að hugsjónin um
frið á jörðu á mikinn hljóm-
grunn í hugum fólks.
Á stjórnmálasviðinu hefur
friðarbarátta verið mjög áber-
andi á þessu ári, sem nú er að
líða. Víða um heim hefur þessi
barátta haft mikil áhrif á
stjórnmálalíf og ráðið miklu um
stefnu og ákvarðanir stjórn-
málaflokka og ríkisstjórna.
Sterkasta persónulega endur-
minningin, sem ég á frá árinu er
einmitt tengd friðarbaráttu, en
það var hin mikla friðarganga og
eftirfylgjandi fundur, sem fram
fór í New York í júní sl., þar sem
talið er að allt að ein milljón
manna hafi verið þátttakendur.
Það var mjög áhrifamikið að
verða vitni að þessum viðburðum
og sjá þann mikla kraft, sem bjó
í þessu fólki — hinum almenna
borgara — sem þátt tók í þessum
aðgerðum.
Hugsjónin um frið á jörðu á
mjög greiðan aðgang að hjörtum
fólks. Á fáum sviðum stjórnmál-
anna er eins auðvelt að höfða til
tilfinninganna. Sú dægurbar-
átta, sem víðast er háð á stjórn-
málasviðinu myndi á augnabliki
verða hjóm eitt, ef hörmungar
styrjaldar ættu yfir okkur að
ganga. Styrjaldarógnin er flest-
um meðvituð og auðvelt að fá
fólk til þátttöku í ýmis konar að-
gerðum, sem hafa frið að yfir-
varpi, en hafa stundum í sér
fólgna andstæðu sína, ef grannt
er skoðað.
I hinum opnu þjóðfélögum
Vesturlanda, er friðarbaráttan
mjög vandmeðfarin. í allt of
Birgir ísl. Gunnarsson
mörgum tilvikum hefur þessi
barátta beinst að því að Vestur-
veldin leggi einhliða niður vopn.
Ymist er það opinbert baráttu-
mál eða friðarbaráttunni er með
óbeinum hætti ætlað að skapa
þrýsting á stjórnvöld Vestur-
landa, sem síðan leiði til einhliða
afvopnunar. Slík barátta er lík-
leg til að bjóða hættunni heim —
að auka hættu á styrjöld frekar
en að minnka hana.
Friðarbarátta, sem ætlað er
að skapa þrýsting á stjórnvöld,
væri líkleg til að hafa tilætluð
áhrif, ef skilyrði hennar væru
allsstaðar hin sömu. Það var til
dæmis mjög athyglisvert, en þó
sjálfsagður hlutur í augum
okkar flestra, að sjá hlutverk
lögreglunnar í friðargöngunni í
New York. Hlutverk hennar var
að greiða fyrir göngu- og fundar-
mönnum, að bægja annarri um-
ferð frá og sjá til þess að friðar-
fólkið yrði fyrir sem minnstri
truflun. Var þó ýmislegt sagt í
ræðum manna eða ritað á kröfu-
spjöld, sem var mjög fjaldsam-
legt ríkjandi stjórnvöldum. Allt
sem þarna var sagt og gert var
og rækilega tíundað í fjölmiðl-
um, jafnóðum í hljóðvarpi og
sjónvarpi og strax á eftir í blöð-
um. Sömu aðgerðir þekkjum við
frá öðrum lýðræðisríkjum Vest-
urlanda. Hin opna barátta og
hin opna umræða er okkur svo
sjálfsögð að við hugsum sjaldn-
ast um hana.
Þessu er hinsvegar því miður
öðruvísi farið í Sovétríkjunum
og í löndum Austur-Evrópu. Það
er nú alveg ljóst að allar tilraun-
ir til að koma friðarhreyfingum
þar á fót hafa mistekist. Slík
starfsemi er valdhöfunum ekki
þóknanleg. Þar hefur lögreglan
það hlutverk að bæla fólk niður,
koma í veg fyrir göngur og fundi
og í versta tilfelli að handtaka
þá, sem ekki halda sig innan
þröngra ramma yfirvaldanna.
Almenningur í þessum löndum
er örugglega jafn friðelskandi og
við á Vesturlöndum. Þar fær
fólkið hinsvegar ekki að láta til-
finningar sínar og skoðanir í ljós
— auk þess sem allt mat þess á
umhverfinu er brenglað með
strangri ritskoðun í fréttaflutn-
ingi. Jafnvel þótt einhverjum
friðarsinnum tækist nú að halda
friðarfund í Moskvu, sem vekti
athygli og yrði fréttaefni á Vest-
urlöndum, er allt eins víst að
fjölmiðlar í Sovétríkjunum
myndu þegja þá frétt í hel og
fáir þar myndu af því vita.
I friðarbaráttunni liggur
hætta okkar Vesturlandabúa í
því að við skynjum ekki þann
grundvallarmun sem er á þjóð-
félagsgerðum Austurs og Vest-
urs. Við viljum fá að njóta lýð-
ræðis og frelsis — viljum fá að
berjast fyrir friði — eins og
okkur lystir og með þeim aðferð-
um, sem okkar opna lýðræði
býður upp á. Sú barátta er
hinsvegar vandmeðfarin, ef hún
á ekki að snúast upp í andhverfu
sína.
Islenska kirkjan hefur tekið
skynsamlega og hóflega stefnu í
sinni friðarbaráttu. Vonandi
tekst gott samstarf með henni og
stjórnmálaflokkunum á næsta
ári í þessu mikilvæga máli, sem
varðar framtíð og heill alls
mannkyns um ókomnar aldir.
Egilsstaðir:
Friðsæl og gleðileg jól
I gil.vsioóum, 2K. denember.
ÞAÐ SEM af er jólum hafa þau verið friðsæl hér um slóðir og gleðileg
Desturn eftir því sem næst verður komist. Hollar vættir hafa verið hér á
sveimi auk nokkurra sauðmeinlausra jólasveina.
Á heilögum Þorláki varð frétta-
ritari var við nokkra jólasveina á
ferli — en þeir virtust fremur
ótrúverðugir og játuðu uppruna
sinn fúslega þegar eftir var gengið
— enda ögn mannlegir í framan
og smáir vexti.
Hins vegar varð vart trúverð-
ugra jólasveina á aðfangadag —
sem gengu hús úr húsi og útdeildu
gjöfum til stilltra jólabarna og
styttu bið þeirra eftir jólunum. Að
vísu hvísluðu ósiðlegar tungur að
þar færi hópur JC-félaga — sem
náð hefði ákveðnu þroskastigi inn-
an félags síns — en hvað um það
— ósviknir jólasveinar virtust
þetta vera.
Egilsstaðir eru ljósum prýddir,
jólaljós loga hvarvetna — og veð-
urfar gott og jólalegt. Það sem
helst virðist hafa angrað menn
hér um slóðir er óveðrið sem gekk
yfir landið skömmu fyrir jól og
varð þess valdandi að flugáætlanir
riðluðust — og þess vegna fengu
ekki allir jólapakka sína á réttum
tíma né heldur jólablöðin og póst-
inn.
Að sögn lögregluvarðstjóra,
Björns Halldórssonar, var ekkert
að gera hjá lögreglu yfir jólahelg-
ina.
Á aðfangadagskvöld kl. 18.00
var aftansöngur í Egilsstaða-
kirkju og náttsöngur kl. 23.00.
Sóknarpresturinn, sr. Vigfús Ingv-
ar Ingvarsson, messaði og kirkju-
kórinn söng undir stjórn Jóns
Ólafs Sigurðssonar. Ennfremur
var guðsþjónusta á annan dag
jóla. Kirkjan var samkvæmt venju
þéttsetin í öll skiptin.
í gær efndi JC-Hérað, Slysa-
varnadeildin Gró og Iþróttafélagið
Höttur til jólatrésfagnaðar í Vala-
skjálf fyrir þriggja ára fólk og
eldra.
Á gamlárskvöld verður vænt-
anlega kveikt í bálkesti, flugeldum
skotið upp í himinhvolfið og stig-
inn dans í Valaskjálf fram undir
morgun.
Á nýársdag verður svo guðs-
þjónusta í Egilsstaðakirkju kl.
14.00. — Ólafur.
Smekkleysa í ís-
lenzka sjónvarpinu
TCHAIKOWSKY er vinsælt tón-
skáld og uppfærsla Konunglegu
óperunnar í London á ballettinum
„Svanavatnið" við tónlist hans af-
bragðsgott sjónvarpsefni á jóladag.
En tvggja stunda flutningur Svana-
vatnsins reynist flestum hlustend-
um nægur dagsskammtur afTchai-
kowsky, þótt vinsæll sé. Þvi sætir
furðu að ekki sé meira sagt, að
heyra tónlist hans við myndasýn-
ingu af auðnum og öræfum ís-
lands, rétt eins og engin íslenzk
tónlist væri til að fella að þeirri
náttúrufegurð, sem birtist í mynd-
um Björns Rúrikssonar af hálendi
Islands.
Þetta er fáránleg smekkleysa
og gróf móðgun við íslenzka tón-
menningu. Svo vill til að við eig-
um okkar eigin tónskáld og tón-
list, sprottna upp af hrjóstrum
þessa lands með tón landsins í
sjálfri sér.
Tekur hið alvitra útvarpsráð
svona ákvarðanir, eða hver?
Myndþættirnir munu eiga að
halda áfram og er það vel, en
megum við fá tónlist sem hæfir
þeim með hljóm landsins í stað
sætrar síðrómantíkur Rúss-
lands.
Virðingarfyllst,
Ingólfur Guðbrandsson.