Morgunblaðið - 08.01.1983, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JANÚAR 1983
9
ífcösEeM obIÐ
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 177. þáttur
Mætur nemandi minn og nú-
verandi íslenskukennari, sá
sem ekki vill láta nafns síns
getið um sinn, sendir mér svo-
fellt bréf (að slepptum kveðj-
um og eftirskrift): „Ég sendi
þér úrklippu úr Morgunblað-
inu í dag (9. desember) vegna
þess að ég get með engu móti
fellt mig við þessa fyrirsögn
(„Notkun unglinga á vélhjólum
verði takmörkuð"). Um leið og
ég spyr þig álits á málinu lang-
ar mig að varpa fram þessari
spurningu til höfundar blaða-
greinarinnar: Hver notar ungl-
inga á vélhjólum? Ég álít að
betra hefði verið að orða fyrir-
sögnina svo: „Vélhjólanotkun
unglinga verði takmörkuð."
Eflaust mætti þó orða klaus-
una enn betur á einhvern hátt.
Þá vil ég minnast á nokkuð
sem veldur mér talsverðum
áhyggjum. í ritgerðum nem-
enda minna hef ég tekið eftir
tilhneigingu til að sleppa síð-
ara nafnháttarmerkinu í tvö-
földum nafnhætti. Tvöfaldan
nafnhátt verður reyndar að
nota í miklu hófi og oft má
hann missa sín. En nemendur
eru teknir að segja: „Hann
ætlar að fara sofa“ í stað
„Hann ætlar að fara að sofa“.
Langbest væri líklega að segja
einungis: „Hann ætlar að
sofna.“
Þessi úrfelling tvöfalds
nafnháttar er, að því er mér
virðist, að verða nokkuð algeng
og er sennilega afleiðing þess
að í talmáli renna sagnir í tvö-
földum nafnhætti oft saman
svo að nafnháttarmerkið heyr-
ist vart. Einkum gerist þetta
ef hratt er talað.
Ég hef áhuga á (reyndar
væri nægilegt að ég hefði hug
á) að heyra álit þitt á þessum
málum."
Nú skal reynt að verða við
þessu eftir föngum.
Fyrst er það þá fyrirsögn
blaðagreinarinnar. Ég hef oft
haldið því fram að í fyrirsögn-
um væri tíðara gallað málfar
en inni i greinunum, og á það
sér augljósar skýringar vegna
umbrots sem sjálfsagt þarf að
hagræða oft, og það þá stund-
um í miklum flýti. Ég er bréf-
ritara alveg sammála. Eins og
fyrirsögnin er orðuð, er fylli-
lega leyfilegt að spyrja: Hverj-
ir ætla að nota unglinga á
vélhjólum? Kjarni málsins er
sá að orðið notkun á þarna að
taka með sér eignarfall (notk-
un einhvers), en ekki forsetn-
ingarlið (notkun á einhverju).
Hér er um erlend máláhrif að
ræða. Notkun forsetninga
eykst á kostnað fallendinga til
þess að tákna mismunandi
merkingu. Það fyrirbæri að
unglingar noti vélhjól er mjög
óeðlilegt að orða eins og gert
var í títtnefndri fyrirsögn.
Erfitt verður að orða þetta
betur en bréfritari gerir í betr-
unartilraun sinni.
Ég hef fyrir nokkru skrifað
um ýmsar breytingar, sem ég
hef tekið eftir í máli nemenda
minna, svo sem brottfall t-
hljóðs úr miðmyndarendingu
og breytingu orðsins að í á, og
ég hef örsjaldan orðið var við
það sem bréfritari nefnir,
brottfall síðara nafnháttar-
merkis, þegar tveir nafnhættir
fara hvor á eftir öðrum. En
þetta á sér vafalaust þá megin-
skýringu sem hann stingur
upp á. Hinu er ekki að leyna að
einnig gæti verið um að ræða
áhrif frá sögnum sem að réttri
reglu málsins taka ekki með
sér nafnhátt með nafnháttar-
merki á undan. Dæmi eru
sagnirnar mega, munu og
skulu. Við höfum sagt og segj-
um: Hann vildi mega fara,
ekki: Hann viidi mega að fara.
Sagnirnar að munu og skulu
eru svo afbrigðilegar að venju-
legur nafnháttur af þeim kem-
ur ekki fyrir en við getum sagt:
Hann sagðist mundu fara, hann
sagðist skyldu fara, og augljóst
er að nafnháttarmerki á ekki
við þarna á milli.
Svo er það vandamálið með
tvítekningar, eins og að hafa
áhuga á, tilhneigingu, til, úr-
klippa úr, umræður um o.s.frv.
Ég reyni eftir mætti að forðast
endurtekningar af þessu tagi,
en það er stundum hægara
sagt en gert. Ég tala um að
einhver hafi sent mér klippu
úr blaði, frekar en úrklippu, ég
tala um að einhver hneigist til
einhvers, fremur en hann hafi
tilhneigingu til einhvers, og er
það þó hæpið og kannski til-
gerðarlegt. Ég reyni að segja
að miklar ræður hafi orðið um
eitthvað fremur en miklar um-
ræður, en guð má vita nema
það merki annað, og ég er efins
um að sama merking sé í orða-
samböndunum að hafa áhuga
á og hafa hug á. Að minnsta
kosti er það ekki alltaf. Hér
þarf því að fara með mikilli
gát, en jafnframt að forðast
endurtekningar og stagl eftir
því sem hægt er. Ljóst er að
ekki megum við segja: Um
þetta töluðu menn mikið um,
en miklar umræður urðu um
þetta get ég með engu móti tal-
ið rangmæli.
Spurður hef ég verið um
uppruna orðsins róða í sam-
setningunni róðukross. I minni
málvitund merkir róðukross
krossmark með líkneski Krists
á, en eftir orðabókum að dæma
þarf það ekki að merkja annað
en krossmark eða jafnvel
galdrastafur.
Orð, sem samsvara róða,
koma fyrir í velflestum skyld-
um málum íslensku og merkja
yfirleitt stöng, kross, gálgi eða
eitthvað þess háttar. Mér
skilst að samsvarandi orð í lat-
ínu merki tré. Fjöldi orða í
sambandi við kristnitökuna
kom úr gamalli ensku, en þar
er samsvarandi orð ród og
merkir kross eða gálgi. Ein-
hvern veginn verður niður-
staða mín af þessum bollalegg-
ingum sú að róðukross merki
upphaflega trékross, en taki
síðan að merkja sérstaklega
þess konar krossmark, þar sem
eftirlíking líkama Krists var
höfð.
Á slíkum róðukrossum er
jafnan yfirskriftin INRI og
fyrir þá, sem gaman hafa af
því að lesa úr skammstöfun-
um, er frá því að segja að þetta
er latínumál skammstafað,
stendur fyrir Jesus Nasareus
Rex Judeorum, en það er að
skilja: Jesús frá Nasaret, kon-
ungur Gyðinga (Júða). Stund-
um má sjá skammstöfunina:
IHS, en hún stendur fyrir Jes-
us Hominum Salvator, þ.e.
Jesús frelsari mannanna.
Að lokum er frá því að segja
að ég hef verið beðinn að koma
á framfæri skýringartilraun á
karphús í orðasambandinu að
taka einhvern í karphúsið. Skýr-
ingin er á þá leið að karphús sé
hljóðlíkingarummyndun úr
latneska orðinu corpus sama
sem líkami. Það orð er hvor-
ugkyns í latínu. Að taka ein-
hvern „í corpusið“ væri þá
gamalt skólasveinatal = taka í
lurginn á einhverjum. Sel ég
þessa skýringu ekki dýrari en
ég keypti.
Nokkur
ný minka-
bú stofn-
uð í vor
í APRÍL verða fluttar til landsins
um 2.000 hvolpafylltar minkalæður
frá Jótlandi..
Um helmingur þeirra fer til
Loðfelds á Sauðárkróki og koma
þær í stað 1.500 eldisminka sem
þar var slátrað í vetur vegna
sjúkdóms. Hinar minkalæðurnar
fara á nokkra staði þar sem verið
er að stofna ný minkabú. Þau
stærstu verða nýtt minkabú á
Höfn í Hornafirði og skólabú á
Hólum í Hjaltadal, en það er ætl-
að til kennslu í loðdýrarækt.
^^^skriftar-
síminn er 830 33
29555 29558
Sérhæð óskast
Höfum veriö beönir aö útvega fyrir fjársterkan kaup-
anda sérhæö í Reykjavík. Mjög góöar greiðslur í boöi
fyrir rétta eign.
Eignanaust
N Skipholti 5.
Símar 29555 og 29558.
Þorvaldur Lúðvíksson hrl.
FASTEIGNAMIÐLUN
Opiö 1—4 í dag
Bollagarðar — Raðhús
Sérlega glæsllegt raöhús á tveimur hæðum ca. 260 fm meö inn-
byggöum bílskúr ca. 30 fm. Innréttingar í sér flokki. Skipti á minni
eign koma til greina. Uppl. á skrifstofunni.
Unufell — Raöhús
Glæsilegt raöhús á einni hæð, ca. 145 fm. Vandaöar innréttingar.
Bílskúrsplata. Ákv. sala. Verö 1800 þús.
Klausturhvammur — Raðhús
Gott raöhús, tilb. undir tréverk en íbúöarhæft, ca. 250 fm meö
bílskúr. Hugsanleg skipti á sérhæö í Hafnarfiröi. Verö 2,4 millj. Ákv.
sala.
Skógahverfi — Glæsilegt einbýli
Glæsilegt einbýlishús á tveimur hæöum ásamt innb. bílskúr, ca.
280 fm. Möguleiki á tveim íbúöum með sér inng. Ákv. sala.
Vesturbær — Sórhæö — Bílskúrsréttur
Glæsileg neöri sérhæð ca. 130 fm. íbúðin er öll nýendurnýjuð.
Bilskúrsréttur. Verö 1800 þús.
Kópavogur — Austurbær
Glæsileg sérhæö, efsta hæö, í þríbýlishúsi, ca. 170 fm ásamt bíl-
skúr. Ákv. sala. Skipti hugsanleg á 4ra herb. íbúö. Verö 1950 þús.
Vesturbær — Hagar — Sérhæö
Falleg 5—6 herb. sérhæö á 1. hæð, ca. 125 fm. Nýtt, tvöfalt
verksmiöjugler. Bílskúrsréttur. Ákveöin sala. Verö 1750—1800
þús.
Miðtún — 3ja herb. sérhæð
Góö 3ja herb. aöalhæö í tvíbýlishúsi, ca. 90 fm. Geymsluris yfir allri
íbúöinni. Byggingarréttur ofan á húsið fylgir. Ákveöin sala. Verö
1100 þús.
Espigerði — 5—6 herb.
Glæsileg 5—6 herb. íbúð á 3. hæð í lyftuhúsi, ca. 125 fm. Tvennar
svalir. Þvottahús í íbúöinni. Vandaðar innréttingar. Ný teppi. Ákv-
eðin sala. Verð 1800—1850 þús.
Norðurbær Hf. — 5—6 herb.
Glæsileg 5—6 herb. íbúð á 2. hæö. Endaíbúð ca. 140 fm 4 svefn-
herb. Þvottahús og búr inn af eldhúsi. Suöursvalir. Ákveöin sala.
Verð 1500—1550 þús.
Hraunbær — 4ra herb.
Glæsileg 4ra herb. íbúö á 1. hæö, ca. 110 fm. Eldhús meö nýjum
innréttingum. Suöursvalir. Verð 1,2 millj.
Lundarbrekka — 4ra herb.
Glæsileg 4ra herb. íbúö á 1. hæö, ca. 115 fm. Suöursvalir. Ákv.
sala. Verö 1300 þús.
Kleppsvegur — 4ra herb.
Góö 4ra herb. íbúö á 8. hæö í lyftuhúsi, ca. 110 fm. Frábært útsýni.
Ákveöin sala. Verö 1250 þús.
Álftahólar — 4ra—5 herb.
Falleg 4ra—5 herb. íbúð á 5. hæö í lyftuhúsi, ca. 117 fm. Suöursval-
ir. Ákv. sala. Verð 1250 þús.
Smiðjustígur — 4ra herb.
Glæsileg 4ra herb. íbúö í þríbýlishúsi, steinhúsi, ca. 100 fm. íbúðin
er öll sem ný. Mjög vandaöar innréttingar. Nýir gluggar og gler.
Ákv. sala. Verð 1,3—1,4 millj.
Jörfabakki — 4ra herb.
Glæsileg 4ra herb. íbúö á 1. hæö í 3ja hæöa blokk ca. 100 fm.
Suður svalir. Verö 1250 þús.
Uröarstígur — 3ja herb.
Góö 3ja herb. ibúö sér hæö ca. 80 fm ásamt geymslurisi yfir allri
íbúöinni. Parket á gólfum. Ákveðin sala. Verö 900 til 950 þús.
Laugarnesvegur — 3ja herb.
Snotur 3ja herb. íbúð í fjölbýlishúsi ca. 80 til 90 fm. Suöur svalir.
Lagt fyrir þvottavél á baöi. Verö 900 til 920 þús.
Suöurgata Hafnarf. — 3ja herb.
Falleg 3ja herb. íbúö í fjórbýli, ca. 90 fm. Ákv. sala. Veró 980 þús.
Furugrund — 3ja til 4ra herb.
Falleg 3ja til 4ra herb. íbúö á 1. hæö. Endaíbúö, ca. 90 fm, ásamt
herb. í kjallara. Verö 1100 þús.
Framnesvegur — 3ja herb.
Góö 3ja herb. íbúð á 1. hæð, ca. 65 fm. Ákveðin sala. Verö 800 þús.
Goðheimar — 3ja herb.
Góö 3ja herb. íbúö, ca. 96 fm á jaröhæö meö sér inngangi. Ákveðin
sala. Laus 1. febr. Verð 1100 þús.
Vesturbær — 2ja herb.
Falleg 2ja herb. íbúö á 1. hæö í þríbýlishúsi, ca. 40 fm. Ibúöin er öll
sen ný. Góð lóð. Ákveðin sala. Verð 670 þús.
Hjaröarhagi — 2ja—3ja herb.
Glæsileg 2ja—3ja herb. íbúö á 2. hæö, ca. 75 fm. Nýjar innrétt-
ingar. Suöursvalir. Ákveöin sala. Verð 950 þús.
Við miðborgina — 2ja herb.
Glæsileg 2ja herb. ibúö á jaröhæö, ca. 75 fm í fallegu húsi á
eftirsóttum staö. Sér inngangur og hiti. Allar innréttingar nýjar.
Laus fljótlega. Uppl. aöeins á skrifstofu.
Hraunbær — 2ja herb.
Snotur 2ja herb. íbúö á jaröhæö ca. 60 fm. Ákveöin sala. Laus í
janúar. Verð 750 þús.
Mikið úrval annarra eigna á söluskrá
TEMPLARASUNDI 3 (EFRI HÆÐ)
(Gegnt Dómkirkjunni)
SÍMAR: 25722 & 15522
Solum Svanberg Guðmundsson 81 Magnús Hilmarsson
Óskar Mikaelsson, löggiltur fasteignasali
OPIÐ KL. 9-6 VIRKA DAGA