Morgunblaðið - 23.02.1983, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. FEBRÚAR 1983
29
Úrval býður upp i nýjan gististað i Mallorca, sen er við Akudia-Dóa i norðausturhluta eyjarinnar.
Stjörnuferðir fyrir ungt fólk til Ibiza.
farin ár. „Þessi ferðamöguleiki
verður nú enn endurbættur, sér-
staklega til Luxemborgar og
Bretlands, með nýjum gistimögu-
leikum og leiðarlýsingum. Þús-
undir ánægðra viðskiptavina
okkar hafa notað sér þá mögu-
leika sem flug og bíll veita. Flogið
er út og heim, en á flugvellinum
erlendis biður bílaleigubíll að eig-
in vali, tilbúinn til ótakmarkaðs
aksturs um lönd og borgir, hvert
sem hugurinn stefnir, frá einni og
upp í fjórar vikur.
En annars eru ferðamöguleik-
arnir sem við getum boðið upp á,
bæði innanlands og til útlanda,
jafnt um vetur sem sumar, nær
ótæmandi, og því held ég að bezta
ráðið sé að benda mönnum á ný-
útkominn bækling okkar. Það er
von okkar að þar finni flestir
eitthvað við sitt hæfi,“ sagði
Steinn Lárusson að lokum.
Ohagstæður viðskipta-
jöfnuður íslendinga
við hin Norðurlöndin
Osló, 21. febrúar, frá Sigtryggi Sigtrjfggssyni.
í RÆÐU sinni ræddi Tómas Arnason um vióskipti Norðurlandanna og hvatti
til að þau yrðu aukin. Hann ræddi um fríverzlunarsamstarf og sagði að það
hefði bæði bjartar og dökkar hliðar. Vandi hefði skapast í húsgagnaiðnaði og
beinir fjárhagsstyrkir til sjávarútvegs í hinum Norðurlöndunum, sem væru í
beinni samkeppni við íslendinga, hefðu skapað vandræði.
Að lokum vakti viðskiptaráð-
herra athygli á óhagstæðum vöru-
skiptajöfnuði íslands gagnvart
hinum Norðurlöndunum og skýrði
frá því að innflutningur til íslands
frá þeim hafi numið 28% af heild-
arinnflutningi ársins í fyrra. Hins
vegar hafi útflutningur Islands til
hinna Norðurlandanna verið
hlutfallslega lítill eða aðeins um
6% af heildarútflutningnum.
Kvað ráðherrann það vera mikið
kappsmál og hagsmunamál fyrir
íslendinga að draga úr þessum
óhagstæða vöruskiptajöfnuði og
kvaðst að lokum vænta þess að
stjórnvöld hinna Norðurlandanna
muni greiða fyrir því eftir því sem
hægt væri.
Austur-Skaftafells-
sýsla gæti orðið að
einu sveitarfélagi
— segir framkvæmdastjóri Sambands
sveitarfélaga í Austurlandskjördæmi
„MÍN SKOÐUN er sú, að Austur-
Skaftafellssýsla gæti sameinast í eitt
sveitarfélag. Ég tek svo djúpt í ár-
inni,“ segir Sigurður Hjaltason
framkvæmdastjóri Sambands sveit-
arfélaga í Austurlandskjördæmi í
viðtali við síðasta tölublað tímarits-
ins Sveitarstjórnarmál.
í viðtalinu rekur Sigurður fjöl-
marga þætti er sveitarfélögin í
Austur-Skaftafellssýslu reki sam-
eiginlega, svo sem brunavarnir,
heilsugæslustöð, tónlistarskóla og
byggðasafn, hann bendir á að ráð-
inn hafi verið sameiginlegur bygg-
ingafulltrúi fyrir alla hreppa
sýslunnar, náið samstarf sé í
fræðslumálum og svo framvegis.
Að öllu þessu athuguðu sé ekkert
því til fyrirstöðu, að hrepparnir
sameinist í eitt sveitarfélag. Slíkt
yrði til að styrkja heildina, en
undanfarin ár hafi verið haldnir
reglulegir fundir allra aðalmanna
í hreppsnefndum sýslunnar.
var ráðunautur ríkisstjórnarinnar
um þessar mundir, og var kallaður
á nefndarfund í Alþingi vegna
málsins. Fulltrúi Sósíalistaflokks-
ins vissi um þá skoðun mína, að
ríkið ætti að láta einkaaðilum
verksmiðjuna eftir. En hávær
áróður var hafður uppi, þess efnis,
að ríkisrekin verksmiðja myndi
gefa bændum kost á ódýrari
áburði en einkafyrirtæki. Vegna
hins hatramma áróðurs kommún-
ista, þorðu áttavilltir menn og lýð-
skrumarar í öllum flokkum ekki
annað en fylgja þeim í þessu máli.
Fulltrúinn var fljótur að koma að
efninu og spyrja mig, hvort stjóm
bankans myndi hugsa sér að selja
hlutabréfin, ef bankinn fengi þau.
Ég sagðist álíta að hún gæti vel
gert það, þar sem hlutverk bank-
ans yrði að stuðla að stofnun nýrra
fyrirtækja, ekki að reka gömul.
Með sölu bréfanna fengi hann fé
til þess að gegna hinu eiginlega
hlutverki sínu. En auðvitað gat ég
ekki talað fyrir hönd banka, sem
ekki var einu sinni til á pappírn-
um.
Þessu var síðan slegið stórt upp
í Þjóðviljanum. Ég vildi selja
hlutabréf ríkisins — og þá einka-
aðilum. Þessum „glæpsamlega"
ódulbúna ásetningi var síðan held-
ur betur hampað í blaðinu — og
víst líka í þingræðum. Eitthvað
var þetta samt ekki nógu bragð-
mikið. Það var eins og vantaði
fúttið í það. Ríkið selur eignir sín-
ar alltaf annað veifið, svo sem hús
og jarðir, þessar jarðir raunar
flestar eign kirkjunnar, og svo
þennan fræga varning, sem til
fellur frá varnarliðinu. Þegar
„glæpurinn“ hafði verið auglýstur
um hríð, gerði Einar Olgeirsson —
eins og venjulega buldi .nest í hon-
um — þýðingarmikla endurbót.
Hann bætti tveimur orðum við
boðskapinn: Benjamín Eiríksson
vildi selja hlutabréf ríkisins á
nafnverði. Síðan var þetta marg-
endurtekið. Á þeim árum fannst
mér ekki taka því að vera að hafa
orð á þessu — hvað eru tvö orð,
ekki einu sinni sönn, á milli ...
(sleppum þessu) — miðað við það
Dr. Benjamín Eiríksson
stórafljót lyginnar, sem Einar og
félagar hans veittu yfir þjóðina,
og hafa veitt í meira en hálfa öld?
Þegar verið var að undirbúa
stofnun verksmiðjunnar, spurði ég
einn af sérfræðingum Álþjóða-
bankans á hve mörgum árum
þyrfti að afskrifa vélar verksmiðj-
unnar. Hann sagði að erlendis
væru vélar af þessu tagi, sem hér
ætti að nota, afskrifaðar á sex ár-
um. Það hvarflaði ekki að mér, að
slíkt fengist gert hér — hjá
ríkisfyrirtæki. Mörgum árum,
sennilega tveimur áratugum,
seinna, las ég í blöðunum um
endurnýjun á vélakosti verksmiðj-
unnar. Úm leið var verksmiðjan
stækkuð á ýmsan hátt og breytt.
Sjöttu grein er víða að finna. En
af frásögnum af lántökum erlend-
is í því sambandi, réði ég það, að
lítið fé væri í afskriftasjóði verk-
smiðjunnar. Enn hafði þjóðin ekki
eignast mikið í verksmiðjunni,
nema á pappírnum. Þar átti ríkið
orðið verksmiðjuna alla. Sennilega
hefir hinum þingkjörna meiri-
hluta verksmiðjustjórnarinnar
fundizt þægilegra að utanaðkom-
andi menn væru ekki með nefið
niðri í rekstrinum á fyrirtæki
þeirra.
Ég vil ekki dylja lesandann
þess, að ég hefi hugboð um það, að
verksmiðjan sé að nokkru rekin
með gróðanum af innflutta áburð-
inum, en án alls glæsibrags. Fyrir
allmörgum árum var verksmiðju-
stjórninni veitt einkaleyfi á inn-
flutningi tilbúins áburðar, til hag-
ræðis.
Vondar fréttir
Með ræðu Egils finnst mér stað-
fest, að eign þjóðarinnar í verk-
smiðjunni sé enn harla lítil, hún
sé að mestu skuldsett, útlendingar
að talsverðu leyti hinir raunveru-
legu eigendur, og nú verður enn að
finna það verksmiðjustjórninni til
þæginda, að láta Seðlabankann
hlaupa undir bagga, með því að
greiða í framtíðinni gengistap af
erlendum skuldum verksmiðjunn-
ar, þessum hundrað milljónum,
jafnvirði áburðarkaupa bænda.
mikið er það vel skiljanlegt, að
ríkisstjórnin óski ef hjarta eftir
þögn. Fleiri munu óska eftir henni,
sumir með sæti á Alþingi. Myrkrið
í kringum þennan verknað heitir
6. grein.
Úttekt
Ég endurtek það sem ég sagði í
nýlegri blaðagrein: það er nauð-
synlegt að gera úttekt á iðjuverum
þeim, sem eru í ríkiseign og eru í
opinberum rekstri, fyrst og fremst
þeim sem framleiða áburð og sem-
ent. í upphafi þessarar greinar
reyndi ég að sýna fram á, hvernig
skuldabagginn, sem tapreksturinn
skapar, eyðileggur samkeppnis-
aðstöðu fyrirtækisins. Það er
nauðsynlegt, að þjóðin fái að vita
hvort hún hafi í raun og veru hag
af þeim, eða hvort þau séu í raun
og veru byrði, hvítir fílar. Þetta er
hörð ræða, en það er fyllilega
ástæða til að spyrja. Hefir þjóðin
raunverulega hag af framleiðslu
sements á tvöföldu verði? Er þrátt
fyrir ailt þjóðhagslega hagur af
áburðarframleiðslu, þar sem
reiknast kostnaður af gífurlegri
skuldabyrði frá óreiðuárunum? Á
óreiðan að halda áfram? Hafi
þjóðin þrátt fyrir allt hag af þess-
um fyrirtækjum, hvað þarf þá að
gera til þess að bæta algjörlega
óviðunandi rekstur? Meðal þess
sem rannsaka þarf eru allir að-
drættir. Það er fleira súrt en súr-
ál. Úttektin verður ekki gerð svo
gagn sé að, án aðstoðar erlendra
sérfræðinga.
Verri fréttir
Svo mjög sem mér þykir þetta
mál eiga erindi til þjóðarinnar, þá
víkur Egill að máli, sem mér
finnst langtum merkilegra, já,
merkilegra en þessar skitnu 100
milljónir hinna þingkjörnu
Áburðarframleiðslusérfræðinga,
sem stjórna áburðarverksmiðj-
unni á ábyrgð lágtvirtra skatt-
greiðenda, neytenda og bænda.
Egill bendir á það, að verðlagning
raforkunnar sé að gera ísland að
landi hinnar dýru orku. Þetta eru
mikið vondar fréttir, þeim sem
þetta er nýjung. Sú verðlagning er
nefnilega í stíl við verðlagningu
áburðar, sements, heits vatns í
Reykjavík, og fleiri afurða og
greina þjónusta, sem allt yrði að
teljast með á lista yfir fyrirtæki,
sem rekin eru samkvæmt kenn-
ingunni um hið saklausa bók-
haldstap. Raunverulega hleðst
tapið á framleiðslukostnaðinn og
grefur undan samkeppnisaðstöðu
fyrirtækisins. Á skömmum tíma
eyðileggur tapið fyrirtækið.
Nú er þróuninni svo langt kom-
ið, að innflutt olía er orðin ódýrari
en rafmagn til húshitunar. Þetta
finnst Agli að vonum yfirgengi-
legt. En það er önnur langtum
alvarlegri hlið á málinu. Með
sama áframhaldi er sérstaða ís-
lands, að geta boðið fram ódýra
orku, jafnhliða ódýrum fiski, á
sama hátt og Danir geta boðið
fram ódýrar landbúnaðarafurðir
og Svíar ódýrar tæknivörur og
málmgrýti, brátt úr sögunni.
Hvernig getur slíkt gerzt? Jú, með
óstjórn. Áratuga tap á framleiðslu
og dreifingu rafmagns um landið
hefir hlaðið upp gífurlegum fjár-
magnskostnaði, á þann hátt sem
ég lýsti í upphafi þessarar greinar.
Hann er að verða óviðráðanlegur
og hækkar stöðugt framleiðslu-
kostnaðinn, eins og hann verður
að reikna fyrir hinn aimenna mark-
að. Við útreikning framleiðslu-
kostnaðar raforku „til útflutn-
ings“ eiga þjóðhagslegu sjónar-
miðin ein að ráða. Ég endurtek:
Þetta ástand í orkumálunum, sem
Egill víkur að, er óhjákvæmileg
afleiðing ótrúlegs fyrirhyggjuleys-
is og óstjórnar í pólskum stíl. Eigi
ekki að eyðileggja aðstöðu íslands
sem lands ódýrrar orku, eins og
það er frá náttúrunnar hendi — og
ódýrs fisks — þá er varla um ann-
að að ræða en að skattgreiðendur
greiði loksins reikninginn. Ríkið
verður að yfirtaka skuldirnar og
láta skattgreiðendurna borga
beint. Sumt er nú þegar greitt í
gegnum styrki, sem myndu falla
niður. Hugsanlega mætti reyna að
gera þennan hrossakúr lystilegri,
með því að reyna að fá erlendu
lánunum framlengt sem mest.
Pólitíska uppgjörið verður svo að
vera verk háttvirtra kjósenda.
Nýja raforkuverðlagsnefndin er
ekki bara sett til höfuðs Hjörleifi.
Stjórnmálamennirnir ætla að
hætta að setja upp hundshaus,
þegar þetta alvarlega mál ber á
góma — ef treysta má einlægn-
inni.
Uppgjörið
Þessi skuldahali er einn þáttur
hinna uppskrúfuðu ráðstöfunar-
tekna, sem Alþýðubandalagið er
alltaf að hæla sér af. Neyzlunni er
haldið uppi með erlendum lánum.
Með lýðskrumi er þjóðin lokkuð
ofan í skuldafenið. Falskenning
kommaforingjanna um sakleysi
tapsins á eftir að reynast þjóðinni
dýr, því að erlendu lánin verður að
borga.
Kreppuástand heimsins hefir
afhjúpað stefnu íslenzkra yfir-
valda í fjármálum, knúið fram í
dagsljósið það sem sjöttu grein-
arnar oftast hylja, en það er
sjálfsmorðseðli stefnunnar, efna-
hagslegt sjálfsmorð þjóðarinnar.
Það er ekkert skrök, þetta sem ég
hefi sagt um eitrunina, sem stafar
af Alþýðubandalaginu.