Morgunblaðið - 31.03.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
65
Staöið á japönsku brúnni, sem svo þekkt er af mál-
verkum Claude Monet, þar sem hann málaði grát-
viðartréð í baksýn eöa vatnaliljurnar á tjörninni.
Liljutjörnin heitir þessi mynd, sem er hér til vinstri.
Claude Monet málaöi hana árið 1899 í garöinum við
heimili sitt. Þar sést japanska brúin. Myndin er í
National Gallery í London.
100
ára ártíð og sýning á
öllum málverkum
Monets frá Giverny
meira né minna en fimmtfu mynd-
ir af Dómkirkjunni í Rouen eða
Rúðuborg, þar sem hann í hvert
skipti dró fram nýtt blæbrigða-
samspil á framhlið kirkjunnar,
eftir birtunni þá stundina.
Málaði í garð-
inum sínum
egar frægðin hafði svo
sótt hann heim, og
myndirnar hans seld-
ust eins og heitar
lummur, þá gat hann
veitt sér að búa til fyrir sjálfan sig
þarna framan við húsið, þennan
stóra garð með tjörnum og jap-
anskri göngubrú. Og það var þar
sem hann málaði vatnaliijurnar,
síðustu fyrirmyndina sem heillaði
hann til að mála ótal málverk f 30
ár.
„Ég kann ekki neitt nema að
mála og yrkja garðinn minn,“ er
haft eftir Monet. Og þetta hvort
tveggja gerði hann líka af sömu
Á Signubökkum. Monet og
Renoir vinur hans stóðu hlið
við hlið og máluöu útsýnið af
sama bakkanum 1872.
alúð og með stórkostlegum
árangri, sem varla á sinn líka.
Hann fór á fætur kl. 5 á morgnana
og tók sér langa göngu eftir stígn-
um milli stóru aspanna, klæddur
gömlu gráu tweedfötunum sfnum
og með mikla hvíta skeggið, og
barðastóran hatt. I vinnustofun-
um biðu alltaf mörg málverk, sem
hann hafði f takinu í einu vegna
þess hve birtan breytist fljótt.
Hann valdi til ræktunar i görðun-
um blómin, sem hann kaus að
mála, og þannig, að hann hefur
þar fyrirmyndir allt árið, jafnt f
sól sem regni. Á vorin blómstra
páskaliljurnar snemma og síðan
fljótlega túlipanarnir, „bláregnið",
og frisarnir, sem Monet plantaði
meðfram blómabeðunum. Þegar
kemur fram í júní ilma sumar-
blómin, klukkublóm, rósir og „cap-
usinurnar". Komið fram í sept-
ember og dalíurnar og stjörnu-
blómin hans Monets eru viðfangs-
efnið. Stundum er hann ekki sátt-
ur við árangurinn og eyðileggur
myndirnar. En 1888—91 byrjar
hann þessa frægu myndaröð af
brúnni og vatnaliljunum. Um það
leyti skrifaði hann: „Ég er að berj-
ast við að mála með mismunandi
blæ, en á þessum árstíma gengur
sólin svo hratt niður að ég get ekki
fylgt henni eftir ... Þessi árátta
að lýsa því sem ég upplifi verður
sífellt sterkari, ég vona að mér
endist líf til, því mér finnst mér
alltaf vera að fara fram í því.“ Og
það gerði hann svo sannarlega.
Eftir að hann hafði málað mynd-
ina sem hann Kallaði „Að festa
sensasjónina", varð Cézanne að
orði, þegar hann kom við í Giv-
erny: „Þú ert í rauninni ekki ann-
að en eitt auga, en guð minn góð-
ur, hvílíkt auga.“
Garðarnir eru eitt blómahaf og
trjáa, enda má sjá það af mörgum
málverkum Monets að hann hafði
fleiri fyrirmyndir við hendina en
vatnaliljurnar og brúna. Þegar
gengið er um garðana, stanzar
maður kannski allt í einu: Nei,
þarna er grátviðurinn á myndinni
sem ... Eða þarna eru eplatrén,
sem eru í blóma í málverkinu
hans. Þegar vegur var lagður neð-
an við húsið, og á milli þess og
Signu, þótti Monet sem hann yrði
einangraður frá hluta þeirrar
náttúru sem hann vildi búa við. Og
hann fékk að gera jarðgöng undir
veginn, sem enn er farið um, því
garðurinn er beggja megin vegar-
ins. Þar gekk hann með málara-
grindina sína að tjörninni, þar
sem hann byrjaði að mála vatna-
liljur 1899 og málaði þær án afláts
til 1926. Maður verður alveg heill-
aður af að ganga þarna um á fögr-
um sólskinsdegi.
í Giverny er gamla húsið eins og
það var á dögum Monets til sýn-
ins. Eftir að hann efnaðist byggði
hann þrjár stórar vinnustofur á
staðnum. 1 þeim eru nú til sýnis
stórar myndir eftir hann — þ.e.
a.s. góðar eftirmyndir, þar sem
málverkin sjálf eru of dýrmæt til
að vera annars staðar en undir
eftirliti og vel geymd á stórum
söfnum. Éin af myndum hans,
„Myllan við sólarlag", var nýlega
seld safni fyrir milljón dollara.
Málaði Rúðuborgar-
kirkju 50 sinnum
Og þegar maður er far-
inn að heillast af
verkum þessa málara
augnabliksins, vors í
lofti, gárandi vatnsins
og litbrigðaríkra skugga og bera
saman við fyrirmyndirnar hans,
þá vaknar löngunin til þess að fá
meira að sjá. Og því þá ekki að
halda áfram til Rouen eða Rúðu-
borgar, eins og við köllum hana,
og líta í síðdegisbirtunni á fram-
hliðina á dómkirkjunni sem Monet
málaði 50 sinnum.
Rouen er ekki svo miklu norðar
við Signu. Dagurinn er líka sólrík-
ur og fallegur. Nú undir apríllok
er gróðurinn fagurgrænn, svo dá-
samlega ferskur og ljósgrænn, áð-
ur en sumarið kemur með hita og
þurrk. Öll ávaxtatrén standa í
blóma. Kirsuberjatrén alsett
bleikum blómum og eplatrén, sem