Morgunblaðið - 31.03.1983, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
Valli var ekki á því að upplýsa kynferði sitt og hélt hreifunum fast að, þegar fréttaritari Mbl. á Hellissandi, Ólafur Rögnvaldsson, tók þessa mynd á hafnargarðinum við Rifshöfn.
VALLI
VÍÐFÖRLI
— Rostungurinn sem var heiðursgestur Gunnars Thoroddsen og Flugleiða. Ríkisstjórnir fjögurra landa höfðu
afskipti af honum. Hverju hafði hann afskipti af? — Af hverju kom hann aftur?
Valli vídförli er fyrir margra hluta sakir merkilegastur
allra rostunga, þó ekki sé nema fyrir þaö að hafa verið
heiðursgestur forsætisráðherra og stærsta flugfélags lýð-
veldisins íslands; verið tilefni sérstakrar ferðar flagg-
skips Landhelgisgæzlunnar, auk þess að njóta athygli
ríkisstjórna fjögurra landa og kitla taugar yfirmanna
NATO og bandaríska sjóhersins, svo að við lá að þeir
leituðu ráða í Hvíta húsinu í Washington. Afskipti ís-
lenzkra stjórnvalda af Valla eru, þegar vel er að gáð,
hápólitísks eðlis og tengjast stöðu okkar á alþjóðavett-
vangi. Valli komst fyrst á útsíður brezku pressunnar á
haustmánuðum 1981, þegar hann álpaðist upp að austur-
strönd Bretlands. I>arlendir náttúruverndarmenn töldu
hann vegvilltan og fundu sig knúna til að koma honum
norður á bóginn. Forsætisráðherra, sem á sama tíma var
staddur í erindagjörðum í Bretaveldi, og yfirmenn Flug-
leiða í London, sáu sér leik á borði, þegar Valli var
kominn í heimspressuna, til að milda álit umheimsins á
hvalveiðiþjóðinni íslandi og buðu því Valla, sem er ná-
frændi hvalanna, sem heiðursgesti með næsta flugi til
Keflavíkur. Valli var því, hvort sem honum líkaði betur
eða verr, orðinn miðpunktur hápólitískra atburða og
ekki talið örgrannt að hann hafi fengið nokkurn áhuga á
framvindu íslenzkra stjórnmála. Þannig skýra a.m.k.
margir endurkomu hans til landsins nýverið, en Valla
varð vart í Rifshöfn rétt áður en ríkisstjórnin ákvað, 28.
janúar sl., að mótmæla hvalveiðibanni Alþjóðahvalveiði-
ráðsins. Alþingi hnekkti skömmu síðar þeirri ákvörðun
með eftirminniiegum hætti og Valli hélt að því búnu á
brott. Enn aðrir tengja endurkomu hans við prófkjörs-
baráttu samráðherra forsætisráðherra í Vesturlandskjör-
dæmi og segja Valla hafa viljað launa greiðann forðum.
l>egar þessar línur eru ritaöar, hálfum mánuði fyrir
páska, hefur ekkert frétzt af Valla frá því hann fór frá
Rifi. Hér á eftir verður hin sérstæða saga hans rakin í
máli og myndum, og ýmsum getgátum, hérlendum og
erlendum, leyft að fljóta með.
Hvfld railli matmálsferda í Rifshöfn.
Texti: Fríða Proppé
Valli víðförli, eða Wally the
Walrus, eins og Bretar
kölluðu hann, var aðeins
rúmlega tveggja ára er hans varð
fyrst vart við Skegness á miðaust-
urströnd Bretlands um miðjan
septembermánuð 1981. Fullorðin
karldýr verða um 1,2 tonn og allt
að 1,5 tonn að þyngd og þrír og
hálfur metri að lengd. Rostungs-
mæður hugsa vel um afkvæmi sín
fyrstu tvö árin, hafa þau á spena
og undir öruggu eftirliti allan
þann tíma. Uppáhaldsdvalarstaðir
þeirra eru í nánd Norðurheim-
skautsins á grunnsævi í fjörðum
og fylgja þeir ísalögum. Rostungar
eru félagslyndust allra spendýra
og mynda hjarðir nokkur þúsunda
dýra, og eru þeir taldir vera um
250 þúsund í heiminum i dag.
Fjórir fimmtu hlutar stofnsins
eru staðsettir í Kyrrahafinu, en
Kyrrahafsrostungar halda sig að
mestu leyti á Suðaustur-Berings-
hafi mánuðina desember-marz,
ferðast norður á bóginn gegnum
Beringsund á vorin og eyða sumr-
inu meðfram ísbrúninni í Chuk-
chi-hafi og halda suður í Ber-
ingshaf á ný á haustin. Þessi hóp-
ur ferðast allt að 3 þúsund kíló-
metra á ári, en nokkur þúsund
karldýr taka lífinu rólega og halda
til í Beringshafi allt árið. Um
flökkueðli annarra hópa, svo sem
þeirra 25 þúsund dýra sem lifa í
Norður-Atlantshafi er lítið vitað,
en dæmi er eru um að rostungar
af þeim slóðum og öðrum hafi
ruglast illilega í ríminu og flækst
langt suður á bóginn.
Því verður seint svarað hver til-
drög voru að komu Valla til Bret-
lands. Samkvæmt lögmáli náttúr-
unnar hefur hann skömmu áður
þurft að sjá af móður sinni og því
verndaða umhverfi sem hún veitti.
í þjóðfélagi rostunga halda kven-
dýrin sig í aðskildum hópum dags
daglega með ungu dýrunum, en
karldýrin verða að samlagast
kynbræðrahópum þegar móðirin
yfirgefur þá. í karldýrahópnum
byggist þjóðfélgsstaða einstakl-
ingsins á líkamsburðum, stærð
vígtanna og bardagagleði. Daglegt
endurmat fer fram og ber að hafa
í huga að Valli hafði aðeins eina
heila vígtönn við komuna til
Bretaveldis og hefur kannski af
þeim sökum verið útskúfaður. Þá
getur einnig komið til að Valli eða
móðir hans hafi lent í klónum á
veiðimönnum sem stunda veiðar
fyrir dýragarða. Kaupandi hafi
síðan verið vandfundinn og Valla
því sleppt í sjóinn þar sem hann
var kominn.
Hvernig sem því viðvék rak
Valla á fjörur Bretadrottningar og
komst undir hendur fulltrúa
sterkustu dýraverndunarsamtaka
heims, þ.e. „World Wildlife Fund“
og „The Royal Society for the
Prevention of Cruelty to Ani-
mals“, þeirra sömu samtaka sem
barist hafa hatrammri baráttu
Súrefnis aflað og ný köfun undirbúin.