Morgunblaðið - 08.05.1983, Blaðsíða 24
/
24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1983
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1983
25
fflnripii! Útgetandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 210 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 18 kr. eintakiö.
Falsað fyrir
Hitler
Einn þeirra sagnfræðinga
sem var á báðum áttum
um gildi svokallaðra dagbóka
Hitlers þegar þýska vikuritið
Stern hóf birtingu á köflum
úr þeim var Bretinn H.R.
Trevor-Roper, prófessor. Lýsti
hann þeirri skoðun fyrst að
hann áliti þær líklega ófalsað-
ar en á blaðamannafundi á
vegum Stern dró hann í land
og taldi rétt að fella ekki
neina dóma fyrr en að lokinni
ítarlegri rannsókn. Vestur-
þýska innanríkisráðuneytið
hefur látið framkvæma þessa
rannsókn og niðurstaðan er
sú, að um fölsun sé að ræða,
Hitler hafi ekki getað ritað
þessar dagbækur. Stern mun
ekki birta meira upp úr þeim
og ritstjórinn hefur gefið til
kynna, að blaðið ætli að skýra
frá því hver lét því hin fölsuðu
skjöl í hendur.
Á árinu 1945 voru allar að-
stæður við dauða og hvarf
Hitlers sveipaðar dulúð.
Margs konar frásagnir um
dauða hans eða undankomu
voru á kreiki. Sumir fullyrtu,
að hann hefði fallið í bardaga
í Berlín. Aðrir sögðu, að liðs-
foringjar hefðu myrt hann í
Tiergarten. Enn aðrir gerðu
ráð fyrir, að hann hefði kom-
ist undan með flugvél eða
kafbáti, og töldu, að hann
dveldist á eyju í Eystrasalti
eða virki í Rínarlöndum.
Stundum var sagt, að hann
væri í spænsku klaustri, eða
hann væri á búgarði í Suður-
Ameríku, og jafnvel að hann
feldi sig í fjalllendi Albaníu.
Rússar, sem höfðu besta að-
stöðu til að upplýsa allar stað-
reyndir, kusu að auka á óviss-
una. í eitt skipti lýstu þeir því
yfir, að Hitler væri dauður. í
annað sinn drógu þeir yfirlýs-
ingu sína í efa. Síðar til-
kynntu þeir, að þeir hefðu
fundið lík Hitlers og Evu
Braun. Nokkru síðar sökuðu
þeir Breta um að leyna Evu
Braun og væntanlega Hitler
líka á breska hernámssvæðinu
í Þýskalandi. Þá ákváðu yfir-
menn bresku leyniþjónust-
unnar í Þýskalandi að öllum
fáanlegum upplýsingum
skyldi safnað saman og var
sagnfræðingurinn H.R.
Trevor-Roper ráðinn til að
vinna verkið, sem hann gerði
og ritaði síðan bókina Síðustu
dagar Hitlers, sem komið hef-
ur út hjá Almenna bókafélag-
inu. Þar er sannað, að Hitler
og Eva Braun sviptu sig lífi
30. apríl 1945.
í eftirmála bókarinnar seg-
ir H.R. Trevor-Roper, að til-
gangur rannsóknar sinnar
hafi verið að hindra að goð-
sögn myndaðist um endalok
Hitlers og síðan segir hann
orðrétt: „í goðsögn hrósar
trúgirni sigri yfir því sanna.
Goðsögnin er vissulega háð
staðreyndum í ýmsum ytri
einkennum. Hún verður að
styðjast við einhvern sann-
leiksvott, ef hún á að geta lif-
að. En þegar einu sinni er
byrjað að trúa þessum óvé-
fengjanlega sannleiksvotti, er
mannshuganum frjálst að
spinna óendanlega við hann
með sjálfsblekkingum. Þegar
við hugleiðum, hve smávægi-
leg sannindi hafa oft verið
grundvöllur hrikalegasta átrún-
aðar, jafnvel milljóna manna,
getum við vissulega hikað, áð-
ur en við staðhæfum, að nokk-
uð sé ótrúlegt... Nýr flokkur
gæti skírskotað til goðsagnar
um Hitler. En fari svo, verður
það goðsögn um Hitler dauð-
an, en ekki lifandi. Þetta er ef
til vill lítil huggun. En hún er
eins mikil og sannleikurinn
einn getur veitt. Sagnfræði-
legar rannsóknir hindra ekki,
að upp rísi pólitískar goðsagn-
ir, heldur er það verkefni
raunhæfs stjórnmálastarfs."
Hér skal ekki leitt getum að
því hvað fyrir þeim hefur vak-
að sem lögðu á sig að falsa
dagbækurnar fyrir Hitler. En
fjaðrafokið út af þessum til-
búningi minnir á þá staðreynd
að nú á tímum mestu upplýs-
ingamiðlunar í sögu mann-
kyns er fyllsta ástæða til að
vera vel á verði gegn öllum
falsspámönnum. Það er eitt
helsta einkenni þeirra að leit-
ast við að réttlæta málsstað
einræðisseggja. Enn á hið
sama við og þegar H.R. Trev-
or-Roper varaði við goðsögn-
inni um Hitler, að ábyrgir
stjórnmálamenn og frjálsir
fjölmiðlar hafa ríkum skyld-
um að gegna til að forða sem
flestum frá því að lenda í
kviksyndi lyginnar. Um þess-
ar mundir er það ekki nasism-
inn heldur kommúnisminn
sem þrífst í skjóli lyga og
hálfsannleika.
Kúvending
Verðlagsráð hefur til-
kynnt Davíð Oddssyni,
borgarstjóra, að það sé fall-
ið frá kæru til rannsókna-
lögreglu ríkisins vegna
hækkana á fargjöldum
strætisvagna Reykjavíkur
og ætli ekki í lögbannsmál
vegna 25% hækkunar stræt-
isvagnafargjalda 12. febrúar
síðastliðinn, enda fáist
niðurstaða um valdsvið
ráðsins í lögbannsmáli sem
stofnað var til í janúar.
Jafnframt hefur ráðið til-
kynnt borgaryfirvöldum að
þau geti hækkað strætis-
vagnafargjöld um 20%
strax án þess að farið hafi
verið fram á slíka hækkun.
Miðað við fyrri afstöðu
verðlagsráðs til ákvarðana
Reykjavíkurborgar er hér
um merkilega kúvendingu
að ræða. Hún staðfestir að
verðlagsráðs
ráðið er aðeins að hugsa um
eigin stöðu í málatilbúnaði
sínum og gerir að engu stór
orð um að það sé að „vernda
almenning" gegn kjörnum
fulltrúum hans. Verðlags-
stofnun fékk lagt lögbann á
þá ákvörðun að hækka
strætisvagnafargjöld í
Reykjavík að meðaltali um
46,5% í janúar. Nú lýsir ráð-
ið því hins vegar yfir, að það
geti fellt sig samstals við
25% + 20% hækkun og
væntanlega meiri síðar á ár-
inu í samræmi við verð-
bólguþróun. Væru Reykvík-
ingar ekki betur settir ef hin
upphaflega ákvörðun kjör-
inna fulltrúa þeirra hefði
náð fram að ganga í janúar
og áfram hefði gilt það
fyrirkomulag á afsláttar-
miðum sem afnumið var
vegna óþarfra afskipta verð-
lagsyfirvalda?
— Á ég að segja þér nokkuð.
Þú ert kominn í klípu, sagði
Kanínka kanína við Bangsimon
— bangsann skemmtilega sem
allir krakkar á íslandi þekkja úr
ævintýrinu og taka mark á.
Hann hafði nefnilega komið í
heimsókn til hennar Kanínku í
holuna hennar og troðið sig svo
út af öllu gómsæta hunanginu og
ávaxtamaukinu hennar með
brauðinu, að hann sat fastur. Af
einhverjum furðulegum ástæð-
um rifjuðust vandræði Bangsi-
mons upp fyrir Gáruhöfundi
einn morguninn, eftir lestur
blaðanna með ummælum seðla-
bankastjóra, forstöðumanns
þjóðhagsstofnunar og annarra
vandræðasérfræðinga þjóðar-
innar um aðra klípu, sem þarf nú
að fara að tosa vandræðageml-
inginn úr með einhverjum ráð-
um. Mætti saga Bangsimons
verða að liði:
— Jæja, þá fer ég, sagði
Bangsimon. Svo vertu sæl.
— Ef þú ert viss um að þú
viljir ekki meira.
— Er meira til? spurði Bangs-
imon.
Kanínka tók lokin af krukkun-
um og sagði: — Nei, það er allt
búið.
— Mér datt það í hug, sagði
Bangsimon. — Vertu þá sæl. Ég
verð að fara.
Hann stakk höfðinu í gatið og
reyndi að troða sér út. Hann ýtti
og togaði með höndum og fótum
og brátt var nefið komið út hin-
um megin ... svo komu eyrun
... svo hendurnar ... svo axlirn-
ar .. svo ... Hjálp! kallaði
Bangsimon. — Ég verð víst að
reyna að troða mér inn aftur. En
ég kemst hvorki út né inn.
Úr því Kanínka komst ekki út
um forstofudyrnar, þar sem
Bangsimon sat fastur, þá fór
hún út bakdyramegin. Svo hljóp
hún hring um húsið og að for-
stofudyrunum, þar sem höfuðið
á Bangsimon stóð út úr. — Ertu
fastur?
— Ne ... e i sagði Bangsimon
með uppgerðar kæruleysi. Ég er
bara að hvíla mig og hugsa og
raula.
— Taktu í höndina á mér!
Bangsimon gerði það og Kanínka
togaði allt hvað hún gat. — Á ég
að segja þér nokkuð. Þú ert kom-
inn í klípu, sagði hún.
— Já, sagði Bangsimon gram-
ur. Og hvers vegna er ég kominn
í klípu? Vegna þess að gatið þitt
er ekki nógu stórt.
— Vegna þess að þú borðaðir
allt of mikið, sagði Kanínka. Mér
datt það í hug, en ég kunni ekki
við að segja það við þig, að annað
okkar borðaði of mikið og það
væri ekki ég. En nú fer ég og
sæki Jakob ...
— Heldurðu að ég komist
kannski aldrei út aftur? spurði
Bangsimon Jakob.
— Það er aðeins eitt ráð,
sagði Jakob og kinkaði kolli. Við
verðum að bíða þar til þú ert
orðinn mjórri.
— Hvenær verð ég mjórri?
— Eftir eina viku, hugsa ég.
— En ég get ekki verið hér í
heila viku.
— Þú getur víst verið hér í
eina viku, bangsakjáni. Vandinn
er að koma þér út.
— Við skulum lesa hátt fyrir
þig, sagði Kanínka. En ef ég á að
vera hreinskilin þá tekur þú dá-
lítið mikið pláss inni hjá mér. Ég
vona að þú takir mér það ekki
illa upp, þótt ég noti fæturna á
þér fyrir snaga, Þeir eru þarna
hvort eð er og mér þætti þægi-
legra að hengja á þá handklæðin
mín.
— Heila viku, sagði Bangsi-
mon með grátstafinn í kverkun-
um. — En fæ ég ekkert að
borða? Bangsimon ætlaði að
stynja en komst þá að því að
hann gat það ekki. Hann var
nefnilega kominn í mjög þrönga
klípu. Lítið tár rann niður kinn-
ina á honum.
— Ég er hræddur um að það
dugi ekki, sagði Jakob. Annars
verður þú að vera ennþá lengur
en eina viku, því þá verður þú
ekki mjór. En við skulum lesa
fyrir þig hughreystandi sögur.
Og það gerði hann. Þegar vikan
var liðin, sagði Jakob: — Nú er
tími til að reyna.
Svo tók hann í hendurnar á
Bangsimon og Kanínka tók i
Jakob og frændur og frænkur
tóku í Kanínku og svo toguðu all-
ir og toguðu. Lengi vel sagði
Bangsimon bara: Æ! og aftur æ!
En allt í einu heyrðist í honum
alveg eins og þegar tappi er
dreginn úr flösku. Jakob og Kan-
ínka og frændurnir og frænk-
urnar duttu um koll og ofan á
öllu saman sat Bangsimon.
Hann kinkaði kolli til vina sinna
og labbaði raulandi af stað i
gegnum skóginn. Jakob horfði á
eftir honum og sagði við sjálfan
sig. — Bangsakjáninn minn!
Svona getur vel farið i verstu
klípum, ef rétt er að farið og all-
ir ganga í málið og reyna að gera
sjúklingnum lækninguna sem
léttasta með huggunarorðum.
En hvar skal byrja og hvar skal
standa?
Henni Daniellu Mitterand for-
setafrú í Frakkalandi hefur lík-
lega fundist að ekki ætti sist að
byrja á toppinum, þegar búið
væri að eta yfir sig og megrunin
hæfist hjá þjóð hennar. Dagana
sem Gáruhöfundur var að elta
forseta vorn í þvísa landi, og for-
seti Frakklands að halda til
Sviss í opinbera heimsókn, lét
forsetafrúin boð út ganga úr
höllinni að hún myndi ekki fara
með forsetanum i reisur til ann-
arra landa meðan efnahags-
ástand þjóðar hennar væri svo
bágborið að gjaldeyri þyrfti að
spara til almennra ferðamanna.
Með þessu vildi hún sýna sam-
stöðu. „Þjóðhöfðingi gæti átt
nauðsynleg erindi til annarra
landa vegna menningarlegrar og
efnahagslegrar samvinnu og til
kynningar á sinni þjóð.“ Enda
var ferð Francoise Mitterands til
Sviss sögð mikilvæg vegna -
breytts viðskiptahalla landanna,
þar sem þróunin er Frakklandi í
óhag. Og opinber ferð til Kína
strax á eftir af heimspólitiskum
ástæðum.
Embættismenn sem ég nefndi
þetta við sögðu: Auglýsing!
Eða: „Henni þykir ekkert gaman
að opinberum ferðum!" Og fengu
svarið: „Þeim mun meiri ástæða
til að eyða ekki gjaldeyri í hana.“
En flestum öðrum fannst þetta
fjári gott fordæmi hjá forseta-
frúnni. Aldrei að vita hvernig
mannskapurinn bregst við.
Oscar Wilde orðaði það svo:
„Maðurinn er skynsöm skepna,
sem alltaf missir stjórn á skapi
sínu, þegar hann er kallaður til
þess að hegða sér eins og skyn-
semin býður honum."
Er ekki úr vegi að ljúka þessu
með viðeigandi heilræðavísu
til ungra íslendinga. Grip niður í
erindinu í „Vögguljóði Jökla-
rnæðra" hans Sigurðar Þórarins-
sonar:
Sofðu ungi anginn minn
enn svo hýr og góður.
Næðir svalt um köldukinn
kenna ég vil þér litla skinn
að forðast afglöp föður þíns og
móður.
>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
I Reykjavíkurbréf
MorKunblaöið/Emilía.
♦
♦
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Tölur og
stjórnmál
Tölur eru þeim auðvitað hug-
leiknar sem stjórnmálum sinna og
um þau fjalla. Atkvæðatölur segja
til um styrk flokka, fjöldi þing-
manna ræður því hvaða flokkar
geta myndað ríkisstjórn og tölur
úr þjóðarbúskapnum gefa almenn-
ingi vísbendingu um hvernig
stjórnmálamönnum tekst að
glíma við þau verk sem þeir eru
kjörnir til að vinna. En það er
mikill misskilningur ef menn
halda, að stjórnmál byggist á
talnaröðum, prósentum og árs-
yfirlitum. Enginn dregur í efa að
það sé unnt að reikna sig út úr
100% verðbóigu. Hin þrautin er
þyngri að fá dæmið til að ganga
upp á stjórnmálavettvangi.
I ástandi eins og nú ríkir hér á
landi segja tölur um efnahags-
ástandið mönnum í raun lítið.
Talnaflóðið um það efni er þó
meira en áður vegna þess að mun
meiri upplýsingar liggja fyrir og
fljótlegra er að reikna með aðstoð
rafeindatækja. En þessi tæki skila
ekki upplýsingum um annað en í
þau er sett, þau hugsa hvorki
sjálfstætt né draga réttar álykt-
anir sem er nauðsynleg forsenda
fyrir því að skynsamlega sé á mál-
um tekið.
Nú í vikunni fluttu þeir tveir
menn, sem hvað mesta þekkingu
hafa á gangi efnahagsmála á fs-
landi, ítarlegar ræður um þessi
mál. Dr. Jóhannes Nordal, Seðla-
bankastjóri, talaði á ársfundi
Laugardagur 7. mai
bankans og Jón Sigurðsson, for-
stjóri Þjóðhagsstofnunar, á aðal-
fundi Vinnuveitendasambands fs-
lands. Báðir gáfu þeir tölulegar
upplýsingar um efnahagsstarf-
semina og voru þær ekki glæsi-
legar eins og við var að búast eftir
stjórnleysi undanfarinna ára.
Báðir bentu þeir á, að ákvarðanir
stjórnmálamanna og ábyrgð öfl-
ugra hagsmunasamtaka þyrfti til
að snúa dæminu á betri veg og
báðir reifuðu þeir hugmyndir um
hvað heppilegast væri að gera.
Naudsyn réttra
ákvarðana
Jóhannes Nordal sagði meðal
annars í ræðu sinni: „Þótt íslend-
ingar séu orðnir ýmsu vanir í
verðbólguróti undanfarins áratug-
ar, fer ekki á milli mála, að hér
hefur að undanförnu skapast
háskalegra ástand af völdum
taumlausrar verðbólgu, viðskipta-
halla og erlendrar skuldasöfnunar
en sú kynslóð þekkir, sem nú
byggir þetta land. Stjórnmála-
legar aðstæður hafa valdið því, að
ekki hefur verið unnt að taka á
þessum vanda síðasta misserið, en
nú hljóta allir að vona, að skilyrði
til árangursríkari verka verði
brátt fyrir hendi."
Jón Sigurðsson komst meðal
annars svo að orði: „Víst er um
það, að á undanförnum árum hef-
ur hjöðnun verðbólgu í orði
kveðnu verið margyfirlýst
markmið í efnahagsmálum. Hvað
eftir annað hefur því verið lýst
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
yfir að úr verðbólgu verði að
draga. En því miður er meira djúp
staðfest á milli viljayfirlýsinga og
verka, að ekki sé minnst á árang-
ur, í þessu efni en í nokkrum öðr-
um málaflokki í íslenskum stjórn-
málum.“
Þegar litið er á sáttmála þeirrar
ríkisstjórnar sem enn situr þótt
hún hafi sagt af sér, sést að fyrsta
viðfangsefni hennar var að sigrast
á verðbólgunni. Þetta misheppn-
aðist svo hrapallega að verðbólgu-
horfur hafa aldrei verið jafn
slæmar síðan mæling þessa vá-
gests hófst á íslandi árið 1914. Jón
Sigurðsson sagði raunar, að það
væri örðugt að sjá verðbólgustigið
nákvæmlega fyrir, þegar hún er
komin á flugstig, en þá hætti
henni til að ganga í rykkjum og
skrykkjum. Það hefur verðbólgan
gert undanfarin ár og hegðan
hennar 1981 hefur síðan reynst
svo dýrkeypt, að ekki hefur verið
við neitt ráðið. Orð Jóns Sigurðs-
sonar um erfiðleika á útreikning-
um við þessar aðstæður undir-
strika aðeins þá staðreynd, að töl-
urnar skipta engu máli í saman-
burði við hinar réttu ákvarðanir
sem nauðsynlegt er að taka til að
forða þjóðarskútunni frá því að
fara í kaf.
En hvaða
ákvarðanir?
Bæði Jón Sigurðsson og Jóhann-
es Nordal settu fram hugmyndir
um hvaða ákvarðanir væri nauð-
synlegt að taka. „Þörf er fyrir
samstillta efnahagsstefnu, sem i
senn nýtur þingfylgis og viður-
kenningar og skilnings alls al-
mennings og hagsmunasamtaka.
Markmiðið er að draga úr verð-
bólgu og viðskiptahalla en tryggja
jafnframt viðunandi atvinnu-
ástand og treysta grundvöll at-
vinnulífsins," sagði Jón Sigurðs-
son. „Reynslan undanfarin ár sýn-
ir, að einn meginveikleiki hag-
stjórnar hér á landi hefur verið
skortur á samræmi aðgerða á ein-
stökum sviðum efnahagsmála, þar
sem lögð hefur verið áhersla á að
ná tiltækum markmiðum án tillits
til áhrifa á aðra þætti þjóðar-
búskaparins," sagði Jóhannes
Nordal.
Þeir eru sem sé sammála um
það seðlabankastjórinn og for-
stjóri Þjóðhagsstofnunar, að
mestu skipti að átakið verði sam-
stillt, eða eins og segir í kosn-
ingastefnuskrá Sjálfstæðisflokks-
ins: „Verðbólgunni verði náð niður
með samstilltu átaki allrar þjóð-
arinnar." Jóhannes Nordal varaði
sérstaklega við þeirri aðferð sem
beitt var við niðurtalninguna á ár-
inu 1981 þegar kapp var lagt á að
draga úr verðbólgu með aðgerðum,
sem um leið rýrðu afkomuskilyrði
atvinnuveganna og juku viðskipta-
halla.
Jóhannes Nordal lagði áherslu á
tvo meginþætti: 1) „Að gefa bætt-
um skilyrðum atvinnuveganna
forgang, jafnvel þótt það kosti
tímabundna skerðingu lífskjara
og frestun félagslegra umbóta." 2)
„Hvort það sé ekki að verða fs-
lendingum lífsnauðsyn að brjótast
út úr þessum vítahring með því að
afnema með öllu hið vélgenga
verðbótakerfi launa og verðlags,
sem hér hefur verið við lýði í
meira eða minna mæli um áratuga
skeið."
Jón Sigurðsson kom víðar við í
ræðu sinni, en sé sérstaklega litið
til atvinnuvega og verðbólgu sagði
hann: 1) „Það sem mestu varðar
að mínum dómi er hið almenna
efnahagslega og félagslega um-
hverfi sem einstaklingar og fyrir-
tæki starfa í en ekki sértækar at-
vinnumálaráðstafanir í þágu ein-
stakra atvinnugreina eða fyrir-
tækja. Ríkisvaldið gerir mest gagn
með því að leggja áherslu á al-
mennar efnahagsaðgerðir og al-
menna jafnvægisstefnu og festu
og jafnræði í reglum um kjör at-
vinnurekstrar að því er varðar
skatta og skyldur og aðgang að
fjármagni." 2) Það er viðsjárverð
skoðun að ekki eigi að gera neitt
til að forðast fimmtungs hækkun
innlends kostnaðar 1. júní; það er
„ákaflega brýnt að reyna að skapa
festu í verðlags- og launamálum
eitt til tvö ár fram í tímann"; og:
„Eins og nú er komið, er vandséð
hvernig tryggja má hjöðnun verð-
bólgu og atvinnuöryggi án íhlut-
unar í gildandi kjarasamninga og
lög um kjara- og verðlagsmál. Slík
íhlutun kann að vera óumflýjanleg
til þess að koma í veg fyrir mjög
alvarlega röskun á atvinnulífi og
efnahag landsmanna."
Mikilvægur
áherslumunur
Með því að kynna sér viðhorf
þeirra Jóhannesar Nordals og
Jóns Sigurðssonar til þessara
tveggja meginviðfangsefna stjórn-
málamanna má sjá hvaða kosti
þeir telja um að velja ef móta á
skynsamlega efnahagsstefnu í
þeim stjórnarmyndunarviðræðum
sem nú fara fram. Þeir eru sam-
mála um atvinnustefnuna, ríkið á
að skapa atvinnuvegum almenn
vaxtarskilyrði en ekki gera upp á
milli atvinnugreina. Þeir hafna
báðir skyndiaðgerðum, millifærsl-
um og kosningalántökum fráfar-
andi ríkisstjórnar.
Hins vegar er áherslumunur
þegar kemur að visitölukerfinu.
Jóhannes Nordal veltir því fyrir
sér, hvort ekki sé skynsamlegast
að taka það úr sambandi, eins og
sagt er. Gerð sé ein róttæk aðgerð
og byrjað upp á nýtt. Ræða hans
ber þess merki að nauðsynlegt sé
að hreinsa rækilega til. Jón Sig-
urðsson fer hægar í sakirnar.
Hann segir að til þess að breyta
ógnvænlegum verðbólguhorfum
fyrir 1. júní eigi stjórnvöld aðeins
tveggja kosta völ; annars vegar að
fella verðbótaákvæði laga úr gildi
og losa jafnframt um samninga,
þannig að samningsaðilar yrðu að
takast á við vandann, hins vegar
að ákveða hámarksbreytingar
fyrir laun og aðrar tekjur með lög-
um í stað verðbótahækkunar og þá
miklu lægri hundraðstölur en
gildandi verðbótareglur segja
fyrir um. Ræða Jóns verður varla
skilin á annan veg en þann, að
hann vilji að seinni leiðin sé farin
og hún jafnvel lögbundin til
tveggja ára.
Mat fram-
sóknar
Fyrir ýmsa skiptir það vafa-
laust máli að íhuga hvernig fram-
sóknarmenn tóku þessum tveimur
ræðum, en eins og kunnugt er vill
Framsoknarflokkurinn eigna sér
allt það ssm vel hefur verið gert
undanfarin 12 ár og segist að
minnsta kosti hafa ráðið efna-
hagsstefnunni í 12 vikur 1981.
Jóhannes Nordal dæmdi niður-
talningarstefnu framsóknar 1981
dauða og ómerka. Eftir að Morg-
unblaðið benti á það í leiðara birt-
ust harmakvein á síðum Tímans
úr þingflokki framsóknar. Timinn
gerðist nýjungagjarn og leitaði
öllum á óvart álits Alexanders
Stefánssonar, þingmanns, á leið-
ara Morgunblaðsins um skilgrein-
ingu Jóhannesar Nordals. Alex-
ander sagði: „Það nægir að vísa í
ræðu Jóns Sigurðssonar, forstjóra
Þjóðhagsstofnunar, ef svara á
þessum leiðara Morgunblaðsins."
Bætti framsóknarþingmaðurinn
því við, „að forstjóri Þjóðhags-
stofnunar væri ekki að benda á
lögbindingarúrræðið, lausn okkar
framsóknarmanna, nema að vel
hugsuðu máli. Mér sýnist hann
taka alveg upp þau úrræði sem við
höfum verið að benda á.“
Miðað við dóm Jóhannesar
Nordals yfir niðurtalningarleið
framsóknar verður orðum fram-
sóknarmanna um stefnumörkun
Jóns Sigurðssonar tæplega trúað
fyrirvaralaust.
Ekki án fórna
Hvorki Jóhannes Nordal né Jón
Sigurðsson gefa til kynna, að hug-
myndirnar sem þeir setja fram til
að sigrast á hinum mikla efna-
hagsvanda sé unnt að framkvæma
án einhverra lífskjarafórna. Menn
þurfa auðvitað ekki annað en líta í
eigin barm til að átta sig á því, að
það kostar nokkra sjálfsafneitun
að hætta að lifa um efni fram. En
í ræðum sínum í vikunni bentu
þeir jafnframt báðir á, að hinar
tímabundnu fórnir myndu forða
þjóðarbúinu frá miklu meiri voða
sem aðgerðaleysi hefði í för með
sér.
Jóhannes Nordal sagði: „Þótt
afnám vísitölukerfisins kunni að
hafa í för með sér tímabundnar
fórnir í lífskjörum, er ég sann-
færður um, að þar er ekki um
raunverulega fórn að ræða, a.m.k.
ekki þegar til lengri tíma er litið.
Þegar allt kemur til alls ræðst
hagur almennings og þjóða af
sköpun raunverulegra verðmæta,
en ekki af því þrátefli um skipt-
ingu svikulla fjármuna, sem er
inntak hagsmunabaráttu verð-
bólguþjóðfélagsins."
Jón Sigurðsson sagði: „Ráðstaf-
anir sem þessar hlytu því að
skerða kaupmátt. í þessu sam-
bandi yrði þó jafnframt að meta
mildandi áhrif skattaívilnana,
barnabóta, sem ákveðnar væru
samtímis, svo og vægari greiðslu-
kjör íbúðalána, en hvort tveggja
gæti hlíft kjörum þeirra, sem hafa
þunga framfærslubyrði. Meira
máli kynni þó að skipta sá ávinn-
ingur sem hjöðnun verðbólgu fær-
ir hvað varðar atvinnuöryggi og
afkomu. Hár kaupmáttur kaup-
taxta kemur þeim að litlu haldi,
sem ekki halda vinnunni."
Ræðurnar sem hér hefur verið
vitnað til veita innsýn í þau mál-
efni sem til umræðu eru meðal
stjórnmálamanna þessa dagana,
þegar þeir reyna að fóta sig á
nýrri meirihlutastjórn. En það
skal ítrekað sem áður var sagt, að
þótt tölur skipti stjórnmálamenn
miklu í þessum umræðum ræður
hitt þó úrslitum um útkomuna í
dæminu, hvaða pólitísku aðferð-
um er beitt til að hún verði landi
og þjóð sem hagstæðust.