Morgunblaðið - 15.06.1983, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. JÚNÍ 1983
37
Að vísu er þetta ekki sagt. En
hefur það nokkurn tíma verið
sagt? Og þekkist nokkurt „sósíal-
ískt“ samfélag annarrar tegund-
ar?
Flestir munu skilja Dante, en ekki
óska ég mönnum flugferðar til svo
heitra stranda.
Eitthvað mættu þeir þó skreppa
— til dæmis austur fyrir tjald.
Umbunin
Hvað skyldi nú hafa verið gert
við þann háskólakennara, sem
lýsti því yfir — „vonandi í nógu
margra votta viðurvist" — að
hann mundi ekki virða skyldur
sínar við háskólann? Hann var að
sjálfsögðu hækkaður í tign, gerður
að prófessor. Og síðan? „Forseti
heimspekideildar". Það var sem
slíkur að hann vann afrek sitt í
útvarpi 6. júní 1982. En hvað var
hann þá að verja — fyrst Háskóli
íslands var úrelt stofnun i hans
augum? Jú, hann var að verja
FRELSIÐ. Frelsi hins þrönga
hóps til að afgreiða að eigin geð-
þótta þá sem stunda fræði-
mennsku og senda frá sér bækur,
sem þeir í heimspekideild — að
eigin sögn — ráða ekki við. Þegar
öllu er á botninn hvolft er FRELSI
helzta hnoss háskóla. íslendingur-
inn á engan rétt. Háskólakennar-
inn á hann einn. Það er hans
FRELSI.
Þögn hinna
Nú skal skýrt tekið fram, að
baráttan gegn rannsóknum þess
er þetta ritar er ekki bundin við
byltingarsinna. Þar hafa ýmsir
lagt gjörva hönd að verki, ólíkleg-
asta fólk. íslenzk flokkapólitík á
ekki heima í því dæmi. En „lýð-
ræðissinnarnir" létu sér gott
þykja bann við frjálsri hugsun,
bann við tjáningarfrelsi. Þeir léku
hinn fræga leik hugsjónadrengs-
ins. Og nú er það að koma yfir
þetta fólk sem það kallaði yfir sig
— kenningar háskólans í elztu
menningarfræðum íslendinga eru
ein rjúkandi rúst. Eina vörnin er
sú að kveðast ekki hafa lesið rit er
að þessu lúta. Og sú vörn er hvergi
tekin gild.
Efnisatriði menningarsögunnar
verða þó ætíð utan þessa máls.
Það er manndómur háskólafólks
sem lengst verður spurt eftir í
framtíðinni. Um efnisatriði tiltek-
inna bóka stendur engin deila
lengur — aðeins um hitt, hversu
langt skal gengið í því að bæla
niður tjáningarfrelsi og brjóta
hugsjón háskóla. Þar eigum við
margt vantalað.
Dante fyrirleit þá mest sem
vissu betur — en þögðu þó. Slíkir
fengu ómjúka meðferð í neðra.
Kvarði háskólans
Háskóli undir forystu manna
sem lýsa því yfir, að tilgangur
þeirra sé ekki að stunda vísinda-
rannsóknir heldur að fella tiltekið
þjóðfélag, er enginn háskóli.
Breytti þar að sjálfsögðu engu,
þótt um annars konar hóp manna
og annars konar þjóðfélag væri að
ræða, til dæmis hugsjón einhvers
konar frjálshyggjumanna um að
innleiða ákveðna verzlunarstefnu í
stað þess að dunda við verkefni
háskóla. Slík stefna skapar and-
háskóla. Mælikvarðinn verður allt
annar, háskóla óviðkomandi. Há-
skólum hlotnast ýmis fríðindi
fyrir að vera „universitas" af
þeirri einföldu ástæðu, að þar er
reiknað með þeim siðferðisgrund-
velli er aldrei má bresta. Univers-
itas merkir opinn hug, drengskap,
fullkominn heiðarleika í rann-
sóknum. Universitas leitar sann-
leikans undanbragðalaust, eins og
þeir Björn M. ólsen og félagar
orðuðu þetta á sinni tíð. Það er
meðal annars í trausti þessa, að
háskólamönnum er treyst til þess
að úthluta fé til listamanna, rit-
höfunda og rannsókna, það er í
trausti þessa að þeim er veitt um-
boð til að dreifa heiðri og fríðind-
um margskonar. Það er hinn af-
dráttarlausi trúnaður við hlut-
leysi og réttlæti, sem veitir há-
skóla áhrifavald. Þegar trúnaðar-
brestur verður — hrynur fleira en
ein staða innan stofnunarinnar.
Því má líkja við það, að dómstóll
þiggi mútur.
Þegar háskóli er orðinn yfirlýst
víghreiður — ekki til hlutlausrar
sannleiksleitar — heldur til bar-
áttu fyrir einni ofstækisfullri
stjórnmálastefnu — brotnar hinn
akademíski kvarði í spón. Háskól-
inn verður einmitt það sem hann
má aldrei verða — HLUTDRÆG-
UR. Kvarðinn sem lagður er á
menn og málefni verður þá fyrst
og fremst sá, hvort til framdrátt-
ar verði valdatöku ákveðinna
stjórnmálaafla. Sama máli gegnir
um virðingarvott mönnum sýnd-
an, fé listamönnum veitt, aðstöðu
til vísindaiðkana. Kvarðinn verður
nú alls ekki sá, hvort menn eiga
virðingarvott skilinn, fé til lista
ellegar aðstöðu til vísindaiðkana,
heldur hitt, hvort umsækjandinn
vill þjóna undir þá sem óska að
steypa því samfélagi er ól hann.
Vertu ekki í
vafa um hvar best
er að versla
HÍS6A6NABÖLLIN
BÍLDSHÖFÐA 20-110 REYKJAVÍK S 91-81199 og 81410
Hvaða háskóli?
Þessa dagana gangast ýmsir
menn ágætir fyrir samskotum til
handa háskólanum. Var grínfugl-
inn danski, Viktor Borge, meðal
annars fenginn til að kitla hlát-
urtaugar íslendinga í þágu stofn-
unarinnar og þótti vel til fundið.
Spurningin er þó, hvort honum
hafi tekizt betur upp en háskólan-
um, þegar sá síðarnefndi vandar
sig. En að baki öllu gríni býr al-
vara.
Með leyfi, HVER er sá háskóli,
sem nú er safnað til? HVER er sá
háskóli, sem púkka á undir?
HVER er tilgangur hans? Háskóli
verður, mér vitanlega, ekki „uni-
versitas" nema siðferðileg afstaða
til akademískra verkefna og „for-
dómalaus sannleiksleit" — eins og
þetta er skýrt orðað — ráði ferð.
Eða hví skyldu íslenzkir stúdentar
skera upp herör fyrir háskólann
við Vatnsmýrina?
Við urðum vitni að því fyrir
nokkrum árum, að rektor háskól-
ans taldi rétt að segja af sér vegna
all-sérstæðrar meðferðar á sjóð-
um stofnunarinnar. Við höfum séð
háskólann berjast harkalega gegn
tjáningarfrelsi, jafnframt því sem
prófessorar lýsa því yfir, opin-
skátt, að þá bresti dómgreind á ný
fræði. Við höfum heyrt háskóla-
kennara lýsa því yfir, að við há-
skólann afkasti menn ekki meiru
en um hálfri ritgerð á ári hverju
— og aðra nota sjálfan fullveldis-
dag stúdenta til að lýsa því yfir, að
þeir muni hafa siðferðishugsjónir
háskóla að engu — vegna „æðri“
markmiða. Að auki höfum við
heyrt háskólann beita þeim vopn-
um sem hvergi leyfast við aka-
demíska stofnun, rangfærslum,
ósannindum, þagnarlygi og per-
sónuníði.
Og það sem mestu varðar: Engir
þeirra háskólakennara, sem fyrir-
litningu hafa á slíku atferli, hafa
staðið upp frammi fyrir íslenzku
þjóðinni og sagt OPINBERLEGA
— Á PRENTI — og í heyranda
hljóði - VÉR MÓTMÆLUM
ALLIR!
Háskóli íslands. Hvað er það?
Kinar Pálsson er skólastjóri Mála-
skólans Mímis. Hann hefur stund-
að rannsóknir á hugmyndafræði og
trúarbrögðum fornaldar um 30 ára
skeið. Eru rætur íslenskrar menn-
ingar megin viðfangsefni hans.
Hefur hann gefið út um það efni
sex viðamiki/ rit.
Létt sportleg
sumarföt í úrvali
íslensk spjör
betrí kjör