Morgunblaðið - 24.07.1983, Blaðsíða 1

Sunnudagur 24. júlí — Bls. 45-76
Aldarafmæli
Jóhannesar Jósefssonar
Kaflar úr bók Stefáns Jónssonar, Jóhannes á Borg
Enn tók ég upp á því um þetta
leyti að reyna að lyfta hrossi.
Faðir minn átti gráan hest, sem
var með stærstu hrossum á
Oddeyri. Þetta var auk þess lífs-
reyndur hestur og æðrulaus, löngu
búinn að verða hissa á öllum til-
tækjum eigenda sinna.
Þennan hest valdi ég mér til
þess að lyfta frá jörðu, fór með
hann í pakkhús föður míns, gerði
gat á loftið og styrkti umgjörð
þess, brá síðan segli undir hestinn
og festi kaðla í horn þess og byrj-
aði að toga.
Þetta gekk erfiðlega. Seglið
tognaði á misvíxl og kaðlarnir
sömuleiðis. Hesturinn lagðist í
seglið og þyngdi sig, og dögum og
vikum saman rembdist ég þarna
yfir gatinu án þess að lyfta Grána.
Faðir minn, sem annars var
ekki beinlínis hrifinn af því hvern-
ig ég varði tíma mínum, íaði ein-
hvern tíma í þá átt við mig, hvort
hann mætti ekki sjá mig lyfta
hrossinu, en ég þvertók fyrir það.
Sagðist ekki ráða neitt við hestinn
ennþá og vilja vera einn við þetta.
Svo rann loks upp sá dagur, að
ég fann þetta eina sanna lag til
þess að lyfta hesti. Gráni hófst
allur á loft, fyrst að framan, svo
að aftan, og hneggjaði í góðlát-
legri undrun þegar loftaði undir
síðari afturfótinn.
Og eftir það tókst mér lyftingin
i hverri tilraun. Þá kallaði ég á
pabba, og hann var þá ekki seinn á
sér að bera út söguna: Hann Jó-
hannes var farinn að leika sér að
því að lyfta hesti.
Þessi hrossalyftingarsaga
spurðist fljótt um allt land, og
menn komu ótrúlega langt að til
þess að sjá með eigin augum.
Hrossabændum úr Skagafirði var
kannski ekki láandi, þótt þeir
þeystu norður yfir heiði með tvo
til reiðar í þessu skyni. í fyrstu
furðaði ég mig á því hvað stóð-
hrossaeigendum í Skagafirði virt-
ist miklu meira í mun en öðrum
mönnum að sjá mig lyfta Grána.
Svo var það einn þessara góðglöðu
Skagfirðinga, sem kom til mín og
bað mig endilega hreint að lyfta
nú heldur Grána upp á herðunum.
Þetta væri að vísu mikið afrek, að
lyfta hestinum svona á köðlum, og
vel þess vert að ferðast um langan
veg til að sjá það. Hins vegar væri
því ekki að leyna að hann hefði
tekizt þessa ferð á hendur gagn-
gert til þess að sjá hest ríðandi á
strák.
Og það komu menn alla leið
sunnan úr Reykjavík þeirra erinda
að sjá mig lyfta hestinum, þeirra á
meðal dr. Helgi Péturs, sem var
mikill áhugamaður um íþróttir og
sjálfur rammur að afli, og Einar
Benediktsson, sem dýrkaði hvað-
eina það er að karlmennsku laut
af skáldlegum fjálgleik.
Þegar hér var komið æfði ég
mig frá morgni til kvölds og sinnti
tæpast neinu öðru en fimleikum,
glimum og aflraunum og hef víst
Jóhannes glímir við björn.
Jóhannes Jósefsson hefði orðið 100 ára 28. júlí nk. Hann var gagn-
merkur samtímamaður, eins og kunnugt er, og einn þekktasti
íþróttamaður landsins. Hann gerði garðinn frægan út um allan heim.
í tilefni af afmælinu hefur Morgunblaðið fengið leyfi höfundar
bókarinnar, Jóhannes á Borg, minningar glímukappans, Stefáns
Jónssonar, til að birta nokkra sjálfstæða kafla úr henni og fara þeir
hér á eftir.
gengið fram af mörgum, því einn
daginn kom móðir min, eina
manneskjan, sem aldrei hafði
blöskrað neitt í framferði mínu,
og hóf máls á þessu við mig með
þeim formála, að nú mætti ég ekki
reiðast sér. Mig grunaði nú ekki
hvert erindið væri, en sagði
eitthvað á þá lund, að henni væri
líklega óhætt að haga orðum við
mig að geðþótta nú sem áður. Og
þá sagði móðir mín ósköp nær-
færnislega:
— Það er í sambandi við þessar
æfingar, Jói minn. Ertu nú bara
viss um að þú sért með ö'.lum
mjalla?
Ég fór náttúrlega að hlæja og
spurði hvað hún héldi sjálf. Þá fór
hún hálfgert hjá sér og sagðist
eiginlega vera á báðum áttum.
Fólk væri að segja sér að ég gæti
ekki verið með öllum mjalla.
Og náttúrlega fór móðir mín
líka að hiæja. Hún notaði sínar
aðferðir til þess að vara mig við
ofurkappinu. Ég notaði mínar að-
ferðir til að skilja ekki aðvaranir
hennar, þvi þá væri það ekki
ofurkapp ef maður heyrði varnar-
orð vina sinna.
★ ★ ★
Daginn fyrir sjálfa leikina var
konungleg sýning íþróttamanna.
Sýningin var á sjálfum leikvang-
inum. Þá var hann ekki fullur af
áhorfendum, enda tók hann átta-
tíu þúsund manns, en pallar allir
voru þó setnir og Játvarður kon-
ungur og Alexandra drottning
heilsuðu þar íþróttamönnum allra
þjóða. Þar sýndum við íslenzku
glímuna í fyrsta skipti í þessari
för. Að vísu stálum við ekki allri
sýningunni, enda kannski til full-
mikils ætlazt, en okkur var fagnað
ákaflega og brezku blöðin skrifuðu
mikið um sýningu okkar á eftir.
Strax, á þessari fyrstu sýningu
varð ég þess var hve íslenzka glím-
an kom áhorfendum skemmtilega
á óvart. Hún var engu lík, sem
nokkurn tíma hafði verið sýnt áð-
ur á glímuvelli. Hér kom inn hóp-
ur liðlega vaxinna ungra manna,
sem glímdu á fótunum, snarplega
og létt, án bolabragða og búk-
hljóða.
Grísk-rómverskir glímumenn
og fjölbragðaglímumenn, sem fólk
átti að venjast, voru tíðast löngu
orðnir vanskapaðir af áflogum. í
þeim glímum reynir mest á háls
og herðavöðva, svo að þeir þrosk-
ast úr hófi fram og allt samræmi,
sem er undirstaða lýtalausrar lík-
amsbyggingar, fer úr skorðum.
Ofan á það bætist svo nudd og
sprikl á hnjánum og klukkustunda
legur á grúfu, sem geta gert þess-
ar kappglímur fáránlegar. Þegar
ég hætti æfingum i þessum glím-
um þurfti ég skyrtuflibba númer
19, var orðinn einna líkastur gór-
illuapa um herðarnar, og það var
ekki fyrr en eftir margra ára hvíld