Morgunblaðið - 24.07.1983, Síða 2

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLl 1983
Jóhanne8 Jósefsson
frá þessum glímum að ég gat tal-
izt orðinn i líkingu við mennskan
mann um háls og herðar.
Ég efast um að hrifningarópin á
áhorfendabekkjunum hafi stafað
af neinum skilningi á snilld ís-
lenzku glímunnar. Sennilegra að
þar hafi verið að verki fögnuður
yfir því að sjá hóp knálegra, en
eðlilega vaxinna manna, eigast við
á afturfótunum með slíku stolti að
það leyfði þeim ekki að hnoða
hverjum öðrum upp úr svaðinu og
læsa sig í bak hver annars. Hér
var sá sigraður, sem ekki uppfyllti
lengur þá kröfu um mannlega
reisn að standa á fótunum.
Svo sýndum við seinna, á sjálf-
um Olympíuleikjunum, við mjög
góðar undirtektir, og brezku blöð-
in skrifuðu ótrúlega mikið um
íþrótt okkar.
Og þá kemur að því, hversu
okkur heppnaðist að undirstrika
sérstöðu okkar frá Dönum.
Það var þegar við gengum inn á
leikvanginn, snart og snúðugt sjö
að tölu undir hláhvíta fánanum
okkar, stoltustu og sjálfstæðustu
menn í heimi — einn-tveir-einn-
tveir. Myndast þá ekki allt í einu
hvítur veggur, þvert yfir brautina
framan við hliðið inn á leikvang-
inn. Þar voru komnir dönsku
íþróttamennirnir, fimmtíu í hóp
að meðtöldum leikfimiflokknum.
Danirnir skipuðu sér þvert fyrir
hliðið. Fyrir miðju stóð fararstjóri
þeirra, Fritz að nafni, liðsforingi
úr hernum, og sagði að hér mynd-
um við ekki ganga inn sem sjálf-
stæð þjóð, því við værum danskir
þegnar og annað ekki.
Hvílík stund. —
Fritz þessi var borubrattur
náungi, ekki ýkja hár en liðlega
vaxinn og með miklu hermanns-
fasi þannig að enginn þurfti að
víla fyrir sér að stjaka hressilega
við honum ef með þyrfti.
Nú vildi ég ekki láta það á sann-
ast, að Islendingar byrjuðu áflog
að tilefnislausu á Olympíuleikjun-
um, heldur skyldu það verða Dan-
ir, sem yrðu berir að ofbeldinu.
Þess sinnis vorum við hins vegar
allir, þótt við ærið marga væri að
fást, að af því yrði nokkur saga ef
Danir gerðu alvöru úr því að
hindra för okkar inn á leikvang-
inn. Ég spurði því Fritz liðsfor-
ingja hvort honum væri ókunnugt
um samþykkt Olympíunefndar um
þátttöku okkar íslendinga í leikj-
unum. Hana kvaðst Fritz liðsfor-
ingi hvorki vita um né hirða um.
Inn á leikvanginn færum við ekki.
Við gættum þess að staðnæmast
ekki nær danska hópnum en svo
að við hefðum atrennu á fylking-
una. Við skiptumst ekki á orðum
innbyrðis, því hver vissi hug ann-
ars, að hafa fyrir sig mann eða
tvo. En einmitt á þessu gullna
augnabliki, áður en það væri um
seinan, var Sir William Henry
kominn á milli okkar og Dananna.
Hann gnæfði þar yfir hvern mann,
brýndi róminn á þann hátt, sem
Bretar kunna manna bezt, án þess
að hækka hann eða kveða fastar
að einu orði öðru fremur, og sagði
að íslenzku íþróttamennirnir
hefðu fullan rétt til að ganga sam-
an á leikvanginn sem slíkir og
skyldi enginn hefta för þeirra.
Meira þurfti ekki til. Það var
eins og hin hermannlega einbeitni
væri strokin með klút af ásýnd
Fritz liðsforingja og Danirnir
hunzkuðust til hliðar fyrir okkur
án nokkurrar rómsnjallrar fyrir-
skipunar af hans hálfu, en við
héldum áfram göngu okkar, snart
og snúðugt inn á leikvanginn.
Hvaðan Sir William Henry
spratt upp á þessu augnabliki veit
ég ekki. Grunsamleg þótti mér
líka sú tilviljun, að hann skyldi
einmitt vera í fylgd með blaða-
mönnum frá ýmsum af víðlesn-
ustu dagblöðum Stóra Bretlands á
þessu þýðingarmikla augnabliki.
Frásagnir blaðanna af þessum
árekstri við hliðið báru þess vott
að einhver góðgjarn maður hlaut
að hafa túlkað málstað lítilmagn-
ans af nokkurri þekkingu. Að
minnsta kosti mátti allur þorri
manna á Bretlandseyjum vita það,
þaðan í frá, að íslenzku íþróttam-
önnunum á Olympíuleikjunum
myndi þvert um geð að vera kall-
aðir Danir.
Sannleikurinn er nefnilega sá,
um Bretana, að meðal þeirra hef
ég kynnzt orðheldnustum
mönnum, svo að ádráttur um lið-
veizlu frá brezkum séntilmanni
gat jafnast á við svardaga ýmissa
annarra.
Sir William Henry var auk þess
klókur kall.
Blessuð sé minning hans.
Nú má hver meðalsauður
ímynda sér hvernig mér hafi liðið,
þegar að kappglímunum kom, að
ganga til leiks í flokki þeirra, sem
höfðu gert sig bera að fjandskap
gegn íslenzkum þjóðarsóma, og
það undir blaktandi Dannebrog —
Og greindur maður má spyrja
sem svo, hvernig annar eins funa
þjóðernissinni og Jóhannes Jós-
efsson hefði mátt orka því að
ganga þannig undir merki Dana.
Sannleikurinn er sá, að það var
ekki skapstillingu minni að þakka,
heldur hinu, að mér heppnaðist að
telja sjálfum mér trú um að ég
gengi ekki undir danska fánanum,
heldur fyrir aftan hann. Þar væri
ég ekki í hópi danskra íþrótta-
manna af frjálsum vilja, heldur
hlekkjaður af mínum hluta þeirra
viðja, sem Danir höfðu haldið ís-
lendingum öllum í um aldir. Og
þessa hlekki hafði ég heitstrengt
að hjálpa til að brjóta.
Mér var fróun í því að horfa á
bakið á danska glímumanninum,
sem gekk á undan mér. Hann var í
milliþyngdarflokki. Ef svo vildi til
að við glímdum saman, þá skyldi
hann finna fyrir því með hvaða
hugarfari ég hefði gengið nauðug-
ur í dönskum flokki til þessa leiks.
Svo hófst glíman.
Við Oras Ungverji vorum
óheppnir, því nú hlutaðist svo til í
undankeppni, að við urðum að eig-
ast við í fyrstu glímu. Það var
okkur báðum ókært, því við vorum
smeykir hvor við annan. Ég
skammaðist mín ekki við að gefa
honum það í skyn, og hann tók
hressilega undir það. Oras var
rammefldur maður. Ég fann það
þegar í fyrstu tökum, að þessir
fallegu vöðvar hans lugu engu til.
Hann var þrautþjálfaður, snarpur
og þolinn. Við fórum báðir fremur
hægt af stað, þreifuðum fyrir
okkur í von um að finna veikleika-
merki á einhverju sviði, sem
nægðu til sigurs. Að lokinni þeirri
árangurslausu leit hljóp harka í
glímuna.
Við vorum svipaðir að burðum
og þjálfun. En ég mun hafa verið
skapmeiri og því getað beitt mér
hvassar. Hann var að vísu fylginn
sér, en vantaði alltaf herzlumun-
inn, og loks lagði ég Oras Ung-
verjakappa á herðarnar og hélt
honum niðri þar til dómarinn
hafði smeygt hendinni undir og
sannfært sig um að bæði herða-
blöðin snertu gólfið.
Næsti andstæðingur minn var
sænskur. Ég man ekki hvað hann
hét. Hitt man ég, að hann var all-
snarpur maður, þótt ég legði hann
á níu mínútum.
Þriðji mótherjinn var Daninn,
sá sem gekk á undan mér um hlið-
ið.
Hann gekk á móti mér eins og
bænheyrsla: Ég sá hann í gegnum
rauðan hnoðra þegar við tókumst
á. Það liðu tvær mínútur og hálfri
betur þar til dómarinn hafði geng-
ið úr skugga um það, að sá danski
lægi tryggilega á herðunum. Lófa-
takið og húrrahrópin á áheyrenda-
pöllunum báru þess vott að ófáir
skildu réttum skilningi hörkuna,
sem ég beitti í þessari glímu.
Blaðaskrifin um atburðinn við
hliðið höfðu greinilega borið
ávöxt.
Fjórða glíman var við Svíann
Frank Anderson. Ég fann það
strax að ég gæti tekið mér hana
létt. Á eftir fannst mér skrýtið, að
það skyldi flögra að mér þarna í
fyrstu tökum, að þessi maður væri
ekki nema annarrar handar mað-
ur minn. Það var rétt eins og
skapanornirnar hefðu sagt sem
svo: — Jæja, Jói litli, bezt þú reyn-
ir.
Ég var bæði sterkari en hann og
betur þjálfaður. En mér lá ekkert
á. Ég leyfði Anderson að taka
hægri hendina á mér aftur fyrir
bak, æ ofan í æ og halda henni
þar. Það tak óttaðist ég ekki, því
hvarvetna á leikvanginum og í
búningsklefunum voru myndir af
spánska lásnum með yfirlýsingu
um það á mörgum tungumálum,
að bað tak væri bannað í glímum.
Ég hafði hugsað mér að leggja
manninn eftir fjórar til fimm
mínútur. Ef einhver skyldi ekki
átta sig á tilganginum með þeirri
hernaðaráætlun, þá skal það tekið
fram, að ég vildi gjarnan að eng-
inn andstæðinga minna í glímunni
stæði í mér skemur en svo að hann
entist tvöfalt á við Danann. Og
hér varð mér á í messunni,
einfaldlega vegna þess, að með
slíku hugarfari var einbeitni mín
klofin. Ég var þar með að glíma
tvær glímur. Aðeins sigurinn, eins
skjótt og færi gefst, getur heitið
skynsamleg hernaðaráætlun í
glímu.
Við vorum búnir að vera að í
röskar tvær mínútur. Svíinn hefur
sjálfsagt haft gát á dómaranum
og sætt færis þegar hann sneri sér
frá. Hann var enn einu sinni kom-
inn með handlegginn á mér aftur
fyrir bak. Allt í einu setti hann
svo hnéð undir olnbogann á mér,
snöggt högg, og ég heyrði brestinn
þegar hægra viðbeinið brast.
Þar með var hægri höndin mér
ónýt. Við glímdum enn í 18 mínút-
ur. Ég þuldi upp aftur og aftur
fyrir sjálfum mér: Hann er ekki
nema annarrar handar maður
minn, rækals beinið. Ég hafði
hann niðri allan tímann og lá allt-
af á honum, en vantaði aflið í
hægri handlegginn til þess að
velta honum við og halda honum
niðri. Ég gat velt honum nokkrum
sinnum á bakið með vinstri hend-
inni, en hefði þurft hina líka til
þess að halda honum á herðunum.
Svíar voru í meirihluta í dóm-
nefndinni, — þrír á móti tveimur
Englendingum. Englendingarnir
töldu Svíann sigraðan þar eð hann
hefði brotið mig með ólöglegu
bragði. Svíarnir dæmdu sínum
manni sigurinn.
Annars hefði ég ekki getað tekið
þátt í lokakeppni hvort eð var með
brotið viðbein.
Svo urðu talsverðar deilur út af
þessari glímu í blöðunum. Ýmsir
af brezku blaðamönnunum virtust
mér mjög hliðhollir og vilja um-
fram allt veita mér einhverjar
sárabætur. Eftir einum man ég
sérstaklega. Hann staðhæfði að 18
mínútna glíma með brotið viðbein
ætti að dæmast sem 18-faldur sig-
ur.
En glímt gat ég ekki um sinn, og
verðlaun fékk ég ekkí. En daginn
sem leikunum var slitið var ég
kvaddur fyrir konung og drottn-
ingu. Alexandra drottning ávarp-
aði mig á dönsku, sem hún kvað
hæfilegt þar eð ég væri Dani. Ég
svaraði henni af fullkominni kurt-
eisi og innblásinni alvöru, að Dani
væri ég hreint ekki, heldur Islend-
ingur. Aftur á móti skildi ég
dönsku og væri mikill heiður að
því að fá að hlýða á mál hennar,
hvaða tungu, sem hún talaði.
Alexandra drottning var ákaf-
lega vingjarnleg, tók í hönd mér
og rétti mér viðurkenningarskjal
fyrir frammistöðuna á leikjunum.
Mér þótti strax vænt um þetta
skjal. Ég lét ramma það inn og
átti það í áratugi. En síðustu árin
mín á Borginni hvarf það með ein-
hverjum hætti úr fórum mínum
eins og aðrir verðlaunagripir, sem
ég átti.
Við dvöldum um kyrrt í Lund-
únum nokkurn tíma eftir Olymp-
íuleikina og viðbeinsbrotið greri.
Strákarnir fengu vinnu í fjölleika-
húsum við sýningar á íslenzku
glímunni. Þeir buðu mörgum að
koma upp á sviðið og reyna við sig
þessa íþrótt. Margir komu og eng-
inn stóð.
Ég notaði tímann vel til þess að
kynna mér glímurnar, sem sýndar
voru í Bretlandi í sambandi við
Olympíuleikina. Að vísu fannst
mér ekki, fremur en fyrri daginn,
mikið koma til grísk-rómversku
glímunnar eða fjölbragðaglím-
unnar samanborið við þá íslenzku,
og ég minnist þess hvað ég óskaði
þess innilega að Oras Ungverja-
kappi kynni þjóðaríþrótt okkar,
því hann var maður, sem gaman
hefði verið að taka við eina brönd-
ótta.
Meðal erlendra glímuflokka,
sem komu til Lundúna um þessar
mundir, var einn frá Japan. Það
voru jújidsú og súmómenn.
Foringi japanska glímuflokks-
ins hét Diabutso, risavaxinn mað-
ur af Japana að vera, að vísu ekki
ýkja hár en ákaflega þrekinn.
Hann var meistari bæði í jújidsú
og súmó.
Jújidsú ætti ekki að þurfa að
kynna með löngum skýringum hér
á landi, því glímufélagið Ármann
hefur tekið upp kennslu í þeirri
íþrótt í stað hnefaleikanna, eftir
að félagið gafst upp við íslenzku
glímuna. Sú glíma er fjölbragða-
glíma, sem byggist á lipurð, jafn-
vægi og þekkingu á afli og getu
líkamans í líkingu við íslenzku
glímuna. Aðeins þrjú brögð eru
sameiginleg með íslenzku glím-
unni og þeirri japönsku, — hæl-
krókurinn, sniðglíman og leggja-
bragðið. Leggjabragðið ónýta þeir
hins vegar með því að leggja það
með ilinni en ekki tánni. Þannig
missa þeir afls úr fætinum.
Hælkrókinn nota þeir eins og við.
Síðar í þessari sögu gefst mér
tækifæri til þess að rökstyðja þá
staðhæfingu mína, að japanska
glíman standi íslenzku glímunni
langt að baki.
Súmóglíman mun vera upp-
runnin í Norður-Kína og var í
fyrstu íþrótt aðalsmanna einna.
Þaðan barst hún svo til Japans. í
súmó girða menn sig gildum kaðli.
í hann er tekið og síðan stimpazt á
og sveiflað, en fótabrögð eru eng-
in. Súmómenn eru yfirleitt miklu
burðameiri en jújidsú-mennirnir,
og kræfur skyldi sá jújidsú-
meistari vera í tuski, sem jafn-
framt er meistari í súmó.
Mig minnir að þeir hafi verið
einir tíu saman í glímuflokki Di-
abutso, margir hverjir afburða
knálegir menn. Einn þeirra hef ég
gilda ástæðu til að muna, auk for-
ingjans. Sá hét Otagawa, — álíka
hár maður og Diabutso, frábær-
lega vel vaxinn, grennri en hinn,
með fallega vöðva en slétta.
Ég fór oft að horfa á þessa Asíu-
menn glíma á meðan ég beið bat-