Morgunblaðið - 24.07.1983, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLÍ 1983
47
ans. Eins sannfrétti ég, að þeir
hefðu veitt íslenzku glímusýning-
unum athygli.
Dag nokkurn kom svo einhver
úr hópi japönsku glímumannanna
til mín þeirra erinda að ergja mig.
Hann sagði að íslenzka glíman
væri ekki annað en stæling á
þeirri japönsku. Ég bað þann
mann fyrir skilaboð til Diabutso á
þá lund, að ég hefði nú ranglað, í
leiðindum mínum, handleggsbrot-
inn, inn á nokkrar sýningar þeirra
félaga, og aldrei hefði ég séð jafn
ankannalega islenzka glímu og hjá
þeim.
Um þau orðaskipti hugsaði ég
svo ekki meir í nokkur misseri, en
seinna urðu þau mér átylla til
mikilla þanka um það, hversu ein
glíma getur átt sér langan aðdrag-
anda.
Undir lokin á Bretlandsverunni
gat ég tekið þátt í nokkrum glímu-
sýningum með félögum mínum og
nógu mörgum til þess að fara úr
liði um olnbogann á hægra hand-
legg.
Við glímdum þá saman við Jón
Pálsson. Leiksviðið var hallandi
svo að ég bar höndina skakka fyrir
mig í fallinu.
A því sumri hlaut ég flest
meiðsli á glímumannsferli mínum.
Við urðum samferða til Kaup-
mannahafnar, Hallgímur, Sigur-
jón og ég, áttum þar allir að rækja
einhvers konar verzlunarerindi.
Við urðum einnig samskipa heim
og komum fyrst til Austurlands-
ins, og var hvarvetna fagnað sem
sigurvegurum. Þá var gott að
koma heim með hönd í fetli.
★ ★ ★
Fyrsta árinu mínu hjá Zirkus
Busch lauk svo með því að ég fór
til St. Pétursborgar, sem nú heitir
Leningrað. Það var þá ein af
skrautlegustu og litríkustu borg-
um álfunnar og þar var miðstöð
íþróttalífsins í rússneska keisara-
dæminu.
Nú var ég þegar orðinn allvel
þekktur í Þýzkalandi bæði sem
glímumaður og fyrir sýningar i
fjölleikahúsunum. Þýzku íþrótta-
timaritin höfðu birt margar
myndskreyttar greinar um ís-
lenzku glímuna og sjálfsvarnar-
kerfið, sem ég byggði upp á henni.
Þegar til Pétursborgar kom hitti
ég þvi fyrir allmarga glímumenn,
sem höfðu orðið nasasjón af þjóð-
aríþrótt íslendinga.
Þá var íþróttaklúbburinn í St.
Pétursborg heimsfræg stofnun,
enda grundvöllur undir líkams-
mennt rússneska aðalsins og yfir-
stéttarinnar og þaðan komu flest-
ir af frægustu íþróttamönnum
keisaradæmisins.
Þess varð ég fljótt áskynja, að
meðal einvalaliðs íþróttaklúbbs-
ins ríkti talsverður áhugi á því að
afsanna í eitt skipti fyrir öll þá
fullyrðingu mína, að sá maður
fyndist ekki á allri jarðkringlunni,
sem ég gæti ekki komið af fótun-
um á þremur mínútum. Glímurn-
ar voru sérgrein þessa klúbbs og
stolt hans. Þar lærði Hacken-
smith, sem síðar varð heimsmeist-
ari í grísk-rómverskri glímu og í
fjölbragðaglímu, og það vissi allur
heimurinn, að sá maður, sem sigr-
aði i meistarakeppni í íþrótta-
klúbb Sankti Pétursborgar, hlaut
að vera kræfur karl.
Hér, sem annars staðar, bauð ég
jafngiídi 100 sterlingspunda
hverjum þeim, sem stæði fyrir
mér í þrjár mínútur í íslenzkri
glímu. Að hinu komst ég svo
seinna, að þegar fyrir komu mína
höfðu ýmsir auðugir glímuvinir
lagt ríflegar fúlgur mér til höfuðs,
þannig að til mikils var að vinna
fyrir rússnesku glímumennina að
lækka í mér rostann.
Sá fyrsti sem gaf sig fram var
Grómíkoff, Rússlandsmeistari í
lyftingum í þungaflokki. Sjálfur
var hann 320 pund að þyngd,
óskaplega hár og gildur.
Það var Cinsinelli, eigandi sam-
nefnds fjölleikahúss, sem sagði
mér frá æfingum Grómíkoffs.
Hann sagði að garpurinn segði
það hverjum sem heyra vildi, að
hann ætlaði ekki aðeins að standa
fyrir Jósefssyni þessar þrjár mín-
útur og taka af honum 500 rúblur.
heldur ætlaði hann að leggja hann
hreinlega og vinna sér með því inn
fimm þúsund rúblur.
Það var hjá Cinsinelli sem ég
var ráðinn til vinnu, og nú bað
hann mig heitt og innilega að
reyna að komast hjá þvi að glíma
við risann Grómíkoff. Cinsinelli
var Itali og grét af suðrænni ákefð
og umhyggju fyrir velferð okkar
beggja — líkamlegri velferð minni
og fjárhagslegri velferð sinni.
Ég fékk náttúrlega að líta inn í
æfingasali klúbbsins, og þar var
mér sýndur sjálfur stórgripurinn
Grómíkoff. Hann stóð þar við þá
iðju að kasta tvö hundruð punda
sandpokum yfir hausinn á sér.
Henti þeim eins og þetta væru
heypokar, enda trúði fylgdarmað-
ur minn mér fyrir því að hann
væri búinn að æfa þetta bragð i
tvo mánuði, eða allt frá því kunn-
ugt varð í klúbbnum að mín væri
von til borgarinnar og til fjár að
vinna að leggja mig.
Hyggnari hefðu Pétursborgarar
verið ef þeir hefðu ekki sýnt mér
aðfarir Grómíkoffs, því nú gafst
mér nóg tóm til þess að íhuga krók
á móti bragði.
Svo var það eitt kvöldið í Cin-
sinelli-leikhúsinu að Grómíkoff
snarast upp á sviðið. Hér þurfti
enga samninga, þvf allir máttu
koma og reyna íslenzku glímuna.
Salurinn glumdi af hlátri þegar
við tókumst í hendur, því stærð-
armunurinn var með ólíkindum,
og það var ég sem þeir hlógu að.
Svo tókumst við tökum og Grómí-
koff hóf mig á loft í einum rykk,
eins og ég væri ekki einu sinni
heypoki, heldur dúnpoki. En hann
kastaði mér ekki aftur yfir höfuð
sér, því ég krækti tánni milli fóta
honum og hékk þar fastur. Hann
tók svo fast á að mig logverkjaði
undan ólunum og ég var dauð-
hræddur um að beltið myndi
slitna. En svo þreyttist hann á
hamaganginum á nokkrum andar-
tökum og setti mig niður. Og þar
með var sagan sögð, ég lagði á
hann svo snarpan hælkrók að
hann kom niður á herðarnar.
Og enn hlógu áhorfendur, en í
það skipti að Grómíkoff.
★ ★ ★
Ég veit ekki hvar ég ætti að
byrja að segja frá fjölleikafólkinu,
sem ég kynntist á þessum árum:
Harry Houdini, óskari Anderson,
Lillian Litzel, Jesus Mijares, Bird
Millman og Hillary Long. Nöfnin
eru óteljandi og eiga kannski sem
slík lítið erindi til íslendinga, því
fæst af þessu fólki hlaut neina
frægð hér á landi. í hópnum voru
náttúrlega ýmsir sem seinna kom-
ust í kvikmyndirnar eins og Will
Rogers, Joseph Howard og Evelyn
Nesbit, — og svo náttúrlega Sophy
Tucker sem syngur eins og brjáluð
manneskja enn þann dag í dag og
er þó komin vel á níræðisaldur.
Svo voru söngvararnir Anna
Held, Eva Tangué, A1 Jolson. Öll
fræg. öll dauð.
Með sumu af þessu fólki vann ég
árum saman. Sennilega höfum við
Houdini unnið á sama sviði af og á
í tólf ár.
Houdini var ekki aðeins snill-
ingur tveggja alda á fjölleikasvið-
inu, heldur auk þess hinn merki-
legasti maður. Hann var þýzkur
Gyðingur eins og fleiri afreks-
menn og hét raunverulega Erich
Weiss.
Houdini var eitthvað eldri en ég,
en var á bezta aldri þegar ég
kynntist honum. Hann var ívið
lægri en ég, en þrekinn og ótrú-
lega rammur að afli, enda þurfti
hann oft að neyta kraftanna. Eng-
inn maður á vesturhveli jarðar
mun hafa tamið líkama sinn eins
og Houdini.
Sérkenni hans voru annars,
fyrir utan myndarlegt Gyðinga-
nef, grannir úlnliðir og mjúkar
hendur, sem hann gat lagt saman
þegar hann vildi smjúga úr hand-
járnum, — og svo mikið og hrokk-
ið hár sem ég hafði hann grunað-
an um að geyma i stálvirsbúta og
annað það sem nytsamlegt er til
þess að opna með lása.
Snillingurinn Houdini var
frábrugðinn flestu öðru fjölleika-
fólki i því að hann átti önnur
áhugamál en kúnst sína. Hann var
lásasmiður að menntun, en hafði
aflað sér mjög mikillar almennrar
þekkingar, átti eitthvert stærsta
bókasafn, sem ég hef séð og talaði
fjölda tungumála.
Við Houdini urðum góðir vinir
og hann sagði mér margt, en bær-
ist talið að leiksviðsframa hans
eða töfrabrögðum, þá þagnaði
hann.
Einu sinni sagði ég honum frá
því að ég þekkti lögregluþjón f
Berlín sem tók þátt í því árið 1908
að handjárna hann, læsa ofan í
kistu og kasta öllu saman í Spee-
fljótið af brúnni við Friede-
richsstrasse. Lögregluþjónninn
sór mér að þannig hefði verið um
hnútana búið að engu lifandi kvik-
indi hefði átt að vera undankomu
auðið. Þúsundir manna störðu
ofan i kolmórautt fljótið á eftir
kistunni. Átta mínútum seinna
skýtur svo Houdini kollinum upp
úr skólpinu fyrir ofan brúna og
syndir að landi eins og ekkert sé.
Houdini hló að sögunni, bað mig
í herrans nafni að ræða ekki við
sig um vinnuna og bætti því við að
svo lengi væri ég nú búinn að
vinna í fjölleikahúsum að ég
mætti vita að það lítið af þessum
uppátækjum hans, sem ekki væri
einhvers konar blekking, væri at-
vinnuleyndarmál. Svo sótti hann í
skápinn sinn þýzka þýðingu á
Snorraeddu og las fyrir mig kafla
um viðureign Þórs og Útgarða-
Loka, sem honum fannst vera
merkileg frásögn af sjónhverfing-
um aftan úr forneskju.
Houdini tókst öllum fjölleika-
mönnum betur að virkja frægð
sína. Hann hafði tröllatrú á mætti
sefjunarinnar og sagði að yfirleitt
sæju menn það sem þeir byggjust
við að sjá og heyrðu það, sem þeir
kæmu til að heyra. Ef húsfyllir
manna í stærsta fjölleikahúsi
Bandaríkjanna kæmi þangað
þeirra erinda að sjá sjónhverf-
ingamann lyfta þúsund lesta
bjargi með annarri hendi, þá
mætti sá maður vera meira en
meðal klaufi, sem ekki tækist að
láta fólkið sjá þetta.
Nokkrum árum eftir að hann
þuldi mér í fyrsta sinn þessi fræði
sín um mátt fjöldasefjunarinnar,
sá ég hann leika bragð, sem vissu-
lega jafnaðist á við það að lyfta
þúsund tonna bjargi með annarri
hendi:
Það var í Hyppodrome-leikhús-
inu í New York. Hann leiddi fimm
fullvaxna fíla fram á leiksviðið,
veifaði hendinni og lét þá hverfa.
Ég sá það með mínum eigin aug-
um. Fílarnir hurfu.
Við sýndum þá saman og ég sá
þetta kvöld eftir kvöld, hvernig
hann lét fílana fimm hverfa. Mér
var sannast sagna hætt að standa
á sama. Ég gekk svo langt eitt
kvöldið, að ég þuklaði fílana áður
en þeir voru leiddir upp á baksvið-
ið og aftur að lokinni sýningu, og
áður en lauk mátti heita að þessi
galdur Houdini væri farinn að
halda fyrir mér vöku. En fyrr
hefði ég látið hann standa mig að
þvi að kíkja á baðgluggann hjá
sér, heldur en vera gripinn í því að
njósna um hann.
Svo fórum við á flakk, — og á
einni sýningunni í Colosseum-
leikhúsinu i Chicago gafst mér
tækifæri, sem mér var lífsins
ómögulegt að stilla mig um að
nota. Ég faldi mig á bak við
spýtnarusl á baksviðinu og sá
hvernig hann beitti kastljósunum
til þess að blinda áhorfendur á
meðan svörtu tjöldin féllu fyrir
framan fílana.
Ég hafði vit á því að segja eng-
um af þessari könnunarferð minni
á bak við sviðið hjá Houdini.
Nokkrum vikum seinna óskaði ég
þess innilega að ég hefði ekki upp-
götvað bragðið, því þá komst
fréttasnápur frá einu Chicagó-
blaðanna inn á sviðið meðan á
sýningu stóð og ljóstaði upp leynd-
armálinu.
Það gerði Houdini ekkert til.
Hann hafði aldrei á ævi sinni
haldið því fram að hann gæti gert
neitt yfirnáttúrlegt, heldur þvert
á móti staðhæft, hvenær sem
hann gat þvi við komið, að hann
væri aðeins sjónhverfingamaður.
Bestu greiðslukjör í bænum.
HÚS6AGNAHÖLLIN
BÍLDSHÖFÐA 20-110 REYKJAVÍK « 91-81199 og 81410
Það eru litlu
hlutirnir sem
gera húsgagna-
verslun
stóra
Þess vegna er þér óhætt að líta inn til okkar, hvergi
nokkurs staðar er meira úrval á einum stað. Hérna
sérðu hluta af úrvalinu okkar af tækjaskápum.