Morgunblaðið - 07.08.1983, Síða 12

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. ÁGÚST 1983
™ TRYGGINGAR
Rangur tími
til að vera
sjúkur eða
aldraður
Velferðin og það öryggi, sem
tryggingarnar hafa veitt almenningi
í ríku löndunum svokölluðu, eiga nú
undir högg að sækja vegna stórauk-
ins kostnaður við heilbrigðisþjónust-
una, vaxandi atvinnuleysis og vegna
þess, að aldrað fólk er nú tiltölulega
miklu fleira en áður.
Tilkoma almannatrygginganna
er eitt af mestu framfarasporun-
um, sem stigin hafa verið eftir síð-
asta stríð, og Francis Blanchard,
framkvæmdastjóri Alþjóðavinnu-
málastofnunarinnar (ILO), > hefur
skorað á ríkisstjórnirnar að
standa vörð um þetta mikilvæga
hagsmunamál.
—KVENNAGULL
Það er
draumur að
dansa við
• • •
„JAPAN er eins og paradís,"
sagði Larry Alston, þrítugur,
bandarískur hermaður, nokkru
áður en hann var rekinn þaðan og
fluttur í böndum um borð í banda-
ríska flugvél. Þá átti Larry, sem er
blökkumaður, ekki við hagnaðinn
af eiturlyfjasölunni (hann smygl-
aði til Japan eiturlyfjum fyrir 15
millj. ísl. kr. og seldi á diskótek-
um í Tókýó), heldur við alla ást-
arsigrana, sem hann vann hjá jap-
anska kvenfólkinu.
Larry og félagar hans fimm,
sem einnig voru burtu reknir
með honum, voru aldrei hátt
skrifaðir hjá kvenfólkinu heima
fyrir og þess vegna kom þeim
það á óvart hve auðveldlega þeir
unnu ástir japönsku stúlknanna.
„Ég trúði þessu ekki sjálfur,"
sagði Larry við öfundsjúkan lög-
reglumann, sem yfirheyrði
hann.
Vasabók, sem fannst í fórum
Larrys, hafði inni að halda nöfn
og símanúmer um 30 stúlkna,
aðallega stúdenta og skrifstofu-
stúlkna eitthvað innan við þrí-
tugt, og er að sjá sem þær hafi
litið á vinskapinn við Larry og
vini hans sem stutt en skemmti-
legt ástarævintýri áður en þær
fyndu sér lífsförunaut í japönsk-
um fyrirmyndarpilti.
„Það er orðið að nokkurs kon-
ar tísku meðal frjálslyndra, jap-
anskra kvenna að eiga sér út-
lenskan vin. Þessar konur borga
jafnvel fyrir þá á veitingahúsum
og börunum," sagði í dagblaðinu
Yomiuri Shimbun.
í eina tíð var það venjan hjá
bandarískum hermönnum, að
halda japönsku ástkonurnar
sínar mjög ríkulega. Það var
Verölcfl
Það athyglisverðasta við þá
kreppu, sem nú ríkir í velferðar-
málunum, er útgjaldasprengingin,
sem orðið hefur í heilbrigðisþjón-
ustunni. Það kom fram í könnun,
sem ILO stóð fyrir, að á árunum
1960—77 fimmfaldaðist kostnað-
urinn við hana í löndum eins og
t.d. Ástralíu, Bretlandi, Kanada,
eftir stríð, þegar Japanir voru á
fjórum fótum eftir ósigurinn og
dollarinn var dollar, en nú er
það algengt, að stúlkurnar borgi
sjálfar húsaleiguna fyrir amer-
ísku ástmennina að því er segir í
vikublaðinu Asahi.
Ekki er víst, að þessi lukku-
lega tíð, sem Larry og aðrir
landar hans hafa fengið að lifa,
standi öllu lengur. Það aðdrátt-
arafl, sem japanska konan hefur
Iengi haft á vestræna karlmenn,
tælandi, blíð og eftirlát, á nú í
harðri samkeppni við annað,
sem fyrir flesta er enn eftir-
sóknarverðara: atvinnu og pen-
inga í miðri heimskreppunni.
1 Tókýó úir nú og grúir af út-
lendingum á flótta undan at-
vinnuleysinu heima fyrir og í
von um vinnu í þjónustuiðnaðin-
um japanska, sem hefur verið í
miklum uppgangi. Áhugi Jap-
ana á enskunni lokkar líka
margan manninn, sem er mæl-
andi á þá tungu, og auk þess er
Japönum þannig farið, að þeim
finnst ekkert varið í eggjandi
undirfatnað, skoskt viskí eða
annað tískutildur nema hvítur
maður kynni það. Þá þykir þeim
heldur ekki ónýtt að hafa Vest-
urlandabúa í hlutverki þjónsins
eða frammistöðustúlkunnar.
— PETER MCGILL
Frakklandi og Bandaríkjunum.
Aðalástæðurnar eru taldar vera
betri og dýrari tækjakostur á
sjúkrahúsunum, mikil aukning í
læknastéttinni, bætt launakjör
starfsfólksins, auknar kröfur og
þær miklu byrðar, sem Elli kerl-
ing leggur þessum þjóðum á herð-
■ Æ. PAÐ VAR NU VERRA
Heilsu-
spillandi
„heilsu-
lindir,,
ar, en í fyrsta sinn í sögunni er
fólk yfir sextugt orðið fleira í
Bandaríkjunum en fólk undir tví-
tugu.
Eftirlaunaaldurinn hefur lengi
farið lækkandi og er búist við, að
sú þróun haldi áfram á þeim tæpu
tveimur áratugum, sem eftir lifa
aldarinnar — aldar ellinnar, sem
sumir vilja kalla svo. Samtímis
því eykst hins vegar skattheimtan
og byrðarnar á vinnandi fólki.
Ekki bætir svo úr skák samdrátt-
urinn í efnahagslífinu og atvinnu-
leysið, en á næsta ári er búist við
að 34 milljónir manna muni verða
án atvinnu í ríku löndunum.
Atvinnuleysið hefur gífurleg út-
gjöld í för með sér fyrir trygg-
ingakerfið. Þegar atvinnuleysið í
Bandaríkjunum eykst um 1%
verða tryggingasjóðirnir tveimur
milljörðum dollara fátækari og 1
Frakklandi 80-földuðust atvinnu-
leysisbæturnar frá 1970—82.
Tryggingakerfið væri víðast hvar
hrunið til grunna í þessum lönd-
um ef ekki hefði komið til gífur-
legur fjáraustur frá ríkisvaldinu,
en að margra dómi er verðbólgu-
þróun síðustu ára ekki síst honum
að kenna.
íhaldssamir hugmyndafræðing-
ar kenna nú, að best sé að láta
einkafyritæki annast trygging-
arnar, en ILO, alþjóðavinnu-
málastofnunin, segir, að það muni
hafa þær afleiðingar, að „þeir, sem
hafa af minnstu að má, fátækasta
fólkið, muni verða útilokað frá því
öryggi, sem tryggingarnar veita."
— THOMAS LAND
ÞEIR, sem ætla að leita sér lækn-
inga í frönskum heilsulindum,
skulu vera því viðbúnir, að áhrifin
verði þveröfug við það, sem að var
stefnt. í síðustu skýrslu Que Chois-
ir?, frönsku neytendasamtakanna,
segir nefnilega, að einn af hverjum
fimm þessara staða sé þrælmeng-
aður og stórhættulegur heilsu
manna.
Frönsku neytendasamtökin
krefjast þess, að mengunarstöð-
unum verði tafarlaust lokað og
saka jafnframt heilbrigðisráðu-
neytið og yfirvöld á viðkomandi
stöðum um að hafa vitað af
menguninni í mörg ár án þess að
hafa gert nokkuð í málinu. Sagt
er, að fimmtán heilsulindir, frá
Elsass til Miðjarðarhafs, séu
mengaðar af hættulegum örver-
um og jafnvel saur og að sums
staðar sé vatnið ekki aðeins
óhæft til drykkjar, heldur svo
eitrað, að hættulegt sé að baða
sig úr því. Enn sem komið er
hefur franska heilbrigðisráðu-
neytið engar athugasemdir gert
við þessar fullyrðingar neyt-
endasamtakanna.
Frönsku heilsulindirnar gefa
sig út fyrir að lækna flest mann-
anna mein, allt frá gigt til
astma. Franska tryggingakerfið
tekur oft þátt í kostnaðinum við
þessar „lækningar", sem laða til
sín fólk úr öllum heimshornum
og eru mikilvæg tekjulind fyrir
ýmsar fámennar byggðir í
Frakklandi.
REFSINGAR
Fer böðullinn senn að
bretta upp ermarnar?
Bandarfkjamenn eru orðnir lang-
þreyttir á glæpafaraldrinum í land-
inu, morðunum og ránunum, og eru í
hefndarhug. Samþykkt hæstaréttar
fyrr í þessum mánuði, sem gerir það
vafningaminna fyrir yfirvöldin að
færa dauðadæmda fanga til aftök-
unnar, hefur því fallið í góðan jarð-
veg hjá almenningi, sem vill harðari
dóma og tafarlausa fullnægingu
þeirra.
Andstæðingum dauðarefsingar
óar hins vegar við útlitinu, tíu af-
tökum á síðari helmingi þessa árs
og einni á viku hverriað jafnaði á
næsta ári.
Fyrrnefndur dómur hæstarétt-
ar var kveðinn upp í málinu gegn
Thomas Barefoot, Texasbúa, sem
fyrir fimm árum myrti lögreglu-
mann, og auðveldar hann öðrum
dómstólum að binda endahnútinn
á mál gegn dauðadæmdum
mönnum, sem oft hefur tekist að
forðast fund með böðlinum 1 ára-
tug eða lengur með eilífum áfrýj-
unum og öðrum lagakrókum.
Frönsku neytendasamtökin
hafa líka kannað ástandið á
baðströndunum og þar er það
öllu skárra. Lítil mengun er á
Cote d’Azur, vinsælasta bað-
staðnum, og sömu sögu er að
segja um strandlengjurnar við
Miðjarðarhafið, á Ermarsunds-
ströndinni er öðru vísi um að lit-
ast þótt yfirvöld í þeim sveitum
segist hafa hreinsað mikið til
síðan neytendasamtökin könn-
uðu málið.
Franskt sumarleyfisfólk, sem
kemst varla úr landi lengur
vegna gjaldeyristakmarkana,
flykkist nú á baðstrendurnar
sem aldrei fyrr.
Dagblaðið Le Matin, málgagn
Sósíalistaflokksins, hefur þess
vegna tekið upp á því að gefa
baðströndunum einkunnir og
skýtur þar mjög í tvö horn, eink-
um hvað varðar strendurnar við
Ermarsund og í Austur-Nor-
mandy. Á óvart kemur því, að
Bretagne-skagi, þar sem fólk
hefur barist harðri baráttu við
olíumengunina, kemur út með
pálmann í höndunum og þrjár
eða fjórar stjörnur fyrir flesta
baðstaðina.
— ROBIN SMYTH
Ákvörðun hæstaréttar gerir
líka dómurunum það alveg ljóst,
að nú verða þeir að láta hendur
standa fram úr ermum við að
koma dæmdum morðingjum (
gálgann, annars verði lögin brátt
marklaus með öllu.
Málið gegn Barefoot gefur góða
hugmynd um hve hratt hlutirnir
muni ganga fyrir sig eftir að
niðurstaða er fengin í fyrstu
áfrýjun dauðadæmds manns. 17.
janúar sl. var lögfræðingum Bare-
foots tilkynnt, að áfrýjunin yrði
tekin fyrir tveimur dögum síðar,
þann 19., og daginn eftir, 20. janú-
ar, var dómurinn kveðinn upp og
aftakan ákveðin þann 25. sama
mánaðar. Þessi gangur, sögðu
dómarar hæstaréttar, er „þolan-
legur". Aftöku Barefoots var raun-
ar frestað um hríð en búist er við,
að hann verði tekinn af lífi nú á
næstunni með banvænni sprautu.
Það hefur lengi þótt flókið mál
og snúið að fullnægja dauðadóm-
um í Bandaríkjunum og segja and-
Stóllinn: 1200 á biðlista.
stæðingar dauðarefsingarinnar,
að það sé oft undir hælinn lagt
hvort af aftökunni verður, nema
þegar í hlut eiga fátæklingar og
svertingjar í Suðurríkjunum. Af
þeim 1200 mönnum, sem nú bíða
dauða síns í bandarískum fangels-
um, eru þeir líka langflestir í þeim
landshluta. í Bandaríkjunum er
dauðarefsingu raunar aðeins beitt
i 37 ríkjum af 50.
í Bandaríkjunum eru kveðnir
upp fimm dauðadómar í hverri
viku og þess vegna mun verða
stórfjölgun í dauðadeildunum á
næstunni jafnvel þótt farið verði
að taka einn mann af lífi vikulega.