Morgunblaðið - 07.08.1983, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. ÁGÚST 1983
65
VEDURÚTLITIÐ: Faxaflói:
reytileg ótt_og___haegvlðrl.
umsstaðar smáskúrk.
124. thl. — Fösluadgur 6. júni 1947
LÖGIN UM BGN
UNINA birtlst i beild
6 og 7 i blaðlnu í da(
Nifturjöínun
útsvara lokið
llsvarssiigitin sami
og í fyrra
NIÐURJÖFNUN útsvara hjer
hænum er nú lokifl, cn Út-
var.iskréln vorður ckki full-
■ entuð fyr en seint í mánufl-
lum eftir þvi sem formaður
iflin jðfnunarncfndar tkýrSf
laðinu frá i g*r. Er hann
oi urt þvi rpurður, hvern-
l niðurjöfnun hcfði verið
3gað od þc.ssu sinni, sagði
unn art ncfndin hefði not-
Fyrsta konan, er stýrir bæjarstjórnarfundi
Hátíðleg minningi
athöfn á Akureyr
Ægir lagði af sfað suður í gærkvi
AKUREYRI, "fimmtudii
MINNINGARATIIÖFN þeirra er fórust af flug:
ekki verða jarðsettir hjer ó Akurevri fór fram í dag i
og hófst klukkan 4 eftir hádegi.
Bærinn og Dags-
brúnardeilan
A BÆJ ARSTJÓRN ARFUNDI
kirkjuorganleikarinn,
Guðmundsaon, tónsk
Marie", eftir Schuber
presturinn, sr. Pjet
geirsson, flutti bœn.
kór undir stjóm Björ
VEDRID
NA-stinningskaldi. SkýjaS.
IliU um frostmark.
259. tbL — Föstudagur 20. nóvember 1959
Geir
Varðarfundur urr\
stjórn- 'AoSljr

”7 il,,rímsS°n
]9 Lrsilór-\^i0
***?£&*

Baksíða Morgunblaösins 6. júní 1947.
Baksíða Morminblaösins 20. nóvember 1959.
Ibl. J7. im LAt r.AROAr.l R It StPTEMBER It7>_________________________________PrenUwnftj. M..|u»lilil'i.
Kona í ríkisstjórn
Vuður Auðuns dóms- og
lirkjumálaráðherra
I) mundi (IrAja mi| I
|. •( þaft h*mi i Ijói. »B
Ininc min i ráfthrrra-
«tti yrfti til pu aft örva
r til kóttlftbu I atjftrn-
m“, tagfti frú Auftur
hann 1*34—1*37 S'.jri. nmál.bit
áttan á taafirfti
ra búa brlur trm Wunn
r vrrift tilnrlnd al hállu
lokka Sjáll»l»*i»Hokk»-
.1 kr»» aft taka vift rmb-
drimt- o( kirkjumalaraft-
■ og rr lyrtta konan.
trkur Mrli t rikiksljrirn
da.
um tilnrfninju
I Muni
Imáuiu og mjr rig rít u að mrkirt
(•kk þri ri
''venrrr flyhir þú til
| Rrykjavíkur?
— Éa fluttBt bufrrlum t>l
Hrykjavikur 1*3« m bafftt far
I. Uk« :

Krefjast
ferða-
frelsis
| NEW YORK II an>t AP
| Baadansk aamtak m fjalla
1 »"1« frira ►— *. Uit i (»r
I »• mriftar Slrhaaa Slrkaaa, ««
| lvrla» l«tf rw-ain(um k«tn«r
yrftt Iryft U yflr«*f» Raada
nkU. «t aft briaa rrriu |Wlát
Itr taa þa.uná daUr l UU.
| UWr fjrir skrr4U(« á frrfta
fraht
' Suhan Strhan rr »rm kunn-
I u»t ar morOrn*. Robrrt..
| Kmnrdya oldunfardriktar-
, þ'nfmsnna Mriflir kana of
' loffraftinfar hmnar wtluðu
Itd fundar vifl anttaka «k»ru
jlifta aftu flufvrilarrinin mtk'u
I m a tU afl attiuga hvurt hann
Forsíöa Morguitblaðsins 12. september 1970.
Fyrsti ríkisráðsfundur ráöuneytis Jóhanns Hafstein haustið 1970. Talið frá vinstri: Auður Auðuns dóms- og kirkju-
málaráðherra, Magnús Jónsson fjármálaráðherra, Ingólfur Jónsson landbúnaðar- og samgönguráðherra, Jóhann
Hafstein forsætis- og iðnaðarráöherra, Kristján Eldjárn forseti íslands, Emil Jónsson utanríkisráðherra, Gylfi Þ.
Gíslason viðskipta- og menntamálaráðherra og Eggert Þorsteinsson heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra. Þá er
Guðmundur Benediktsson ráðuneytisstjóri og ritari ríkisráðs á myndinni.
verið gott að hafa öðlast æfingu á
Framtíðarmálfundum í Mennta-
skólanum. Hvað ég talaði um man
ég ekki, en það tók á mann að
stíga yfir þennan þröskuld, fyrsta
ræðuhaldið."
En við upphaf ferils síns sem
stjórnmálamanns dugði ekkert
hik. í Mbl. frá janúar 1946 sjást
ýmsar auglýsingar um kosninga-
fundi og Auðar Auðuns jafnan
getið sem eins ræðumanna. í grein
sinni, Konurnar og kosningarnar,
sem birtist í Mbl. 23. janúar 1946,
segir Auður m.a.: „Jeg held við
getum öll verið sammála um það,
að störf mæðranna og húsmæðr-
anna, verði seint ofmetin, og bæj-
arfjelagið eigi að sjá sinn eiginn
hag í því, að búa sem best að þeim,
en hinu skulum við ekki gleyma,
að undir forystu sjálfstæðismanna
í bæjarstjórninni, hefir tekist að
skapa reykvískum húsmæðrum
þau lífsþægindi, að hvergi í land-
inu bjóðast þeim önnur slík.“
Auður Auðuns sat sem bæjar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins í sex
kjörtímabil. Hún tók þegar annað
sæti bæjarstjórnarlistans 1950 og
sat í því sæti allt fram til 1970, er
hún kaus að draga sig í hlé. „Ég
var búin að starfa í borgarstjórn í
24 ár, eða 6 kjörtímabil, og fannst
vera komið nóg. Ég var líka í aðra
röndina fegin því að hætta.“
Eftir að Auður varð bæjarfull-
trúi 1946, var hún fyrst vara-
maður í bæjarráði, en aðalmaður
frá 1952, fyrst kvenna. Hún sat í
fræðsluráði Reykjavíkur frá
1947—1970 og þar af átta ár sem
formaður þess. Á þessum tíma var
mest fjölgun nemenda í skólum
borgarinnar og ýmis nýmæli tekin
upp í kennslu. Það var því mikil-
vægt, að Reykvíkingar nutu festu
og glöggskyggni Auðar Auðuns í
starfi formanns fræðsluráðs borg-
arinnar. Þá gegndi hún ýmsum
nefndarstörfum.
Samsteypustjórn Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks
var endurmynduð 11. september
1953, Helmingaskiptastjórnin
svokallaða, undir forsæti ólafs
Thors. Ári síðar gengu Reykvík-
ingar til borgarstjómarkosninga
og héldu sjálfstæðismenn meiri-
hluta sínum. Á fyrsta fundi borg-
arstjórnar 4. febrúar var Auður
Auðuns kjörin forseti borgar-
stjórnar, en Gunnar Thoroddsen
endurkjörinn borgarstjóri. í af-
mælisgrein í Morgunblaðinu um
Auði sjötuga 18. febrúar 1981, seg-
ir Geir Hallgrímsson m.a.: „Eg
man, þegar ég var fyrst kosinn
bæjarfulltrúi 1954, að Auður Auð-
uns þótti sjálfkjörin forseti bæj-
arstjórnar, fyrsta og eina konan,
sem það embætti hefur skipað.
Auður Auðuns gegndi starfi for-
seta bæjarstjórnar með þeim
hætti að andstæðingar jafnt sem
samherjar báru óskorað traust til
sanngirni hennar, stjórnsemi og
dómgreindar ... Við starfsfélagar
forsetans í borgarstjórn vorum
stoltir af að eiga slíkan oddvita og
kynnast þeirri virðingu, er hún
naut.“
Þegar ráðuneyti Ólafs Thors
fékk lausn 24. júlí 1956, tók við
völdum vinstri stjórn Framsókn-
ar- og Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags undir forsæti Her-
manns Jónassonar. Ríkisstjórnin
reyndist hins vegar skammlíf og
23. desember 1958 tók við völdum
minnihlutastjórn Alþýðuflokks
undir forsæti Emils Jónssonar,
kölluð Emilía. Ríkisstjórn Emils
sat með stuðningi Sjálfstæðis-
flokksins þar til í nóvember 1959.
Um atburðina þá sagði Auður: „í
nóvember gengum við sjálfstæð-
ismenn til samstarfs við Alþýðu-
flokkinn og var Viðreisnarstjórnin
mynduð þann 20. nóvember undir
forsæti Ólafs Thors. Gunnar
Thoroddsen var skipaður fjár-
málaráðherra og hvarf því frá
embætti sínu sem borgarstjóri. Á
fundi borgarstjórnar 19. nóvem-
ber kvaddi hann sér hljóðs og
óskaði eftir leyfi frá borgarstjóra-
störfum fyrst um sinn. Var það
samþykkt. Þá var einnig sam-
þykkt tillaga þess efnis, að skv.
heimild í lögum um sveitar-
stjórnakosningar skyldu settir
tveir borgarstjórar fyrst um sinn.
Var gerð samþykkt um verka-
skiptingu þeirra, en við Geir Hall-
grímsson kjörin til að gegna emb-
ættinu. Hann fékk í sinn hlut fjár-
málin og verklegar framkvæmdir,
en ég menntamál, heilbrigðismál
og félagsmál. Þessi skipan mála
hélst fram til 5. október 1960.
í fyrstu lék vafi á, hvort stjórn-
in héldi velli. Gera þurfti svo rót-
tækar aðgerðir, að enginn gat sagt
fyrir um, hve lengi stjórnin sæti.
Efnahagsmálin voru í öngþveiti;
erlendar skuldir orðnar miklar og
lánstraust á erlendum lánamörk-
uðum þverrandi. Gengismálin
voru komin í algerlega óeðlilegt
horf, margar tegundir gjaldeyris
voru í gildi og gengisskráningin
sjálf óraunhæf. Til leiðréttingar
varð nauðsynlegt að lækka gengi
íslensku krónunnar verulega, en
til mótvægis þeirri kjararýrnun,
sem slíku fylgir, voru almanna-
tryggingar stórefldar og umbætur
gerðar í skattamálum. En þegar
ráðstafanir höfðu verið gerðar,
tók almenningur þeim af skilningi
og skynsemi. Ótti við verkföll
reyndist óþarfur, enda þótt
óánægjuraddir heyrðust auðvitað
eins og gengur.
Gert var ráð fyrir, að Gunnar
Thoroddsen gæti tekið aftur við
borgarstjóraembættinu ef illa
færi, en hann var kjörinn forseti
borgarstjórnar í minn stað. Engan
óraði fyrir því, að Viðreisnar-
stjórnin sæti í 3 kjörtímabil.
Gengið var út frá því, að þegar
komin væri festa á ríkisstjórnina
færi allt í sama horfið í borgar-
stjórn og áður. Einn borgarstjóri
tæki aftur við. Ég gekk í upphafi
samstarfs okkar Geirs Hallgríms-
sonar út frá því, að þegar gamla
kerfið yrði tekið upp á ný, þá
mundi ég láta af störfum borgar-
stjóra. Um það höfðum við Geir
rætt. Ég hafði alls ekki hugsað
mér starf borgarstjóra til fram-
búðar og gat reyndar ekki heldur
bætt slíku starfi á mig, þar sem ég
sat auk starfa í borgarstjórn og
borgarráði á þingi og hafði fimm
manns í heimili. Nokkrir vinir
okkar Geirs höfðu orð á því, að
samstarf okkar yrði upphafið að
tvískiptingu borgarstjórastöðunn-
ar. Slíkt kom þó ekki til tals held
ég megi segja í borgarstjómar-
flokknum. Það hefði ekki verið
mér að skapi.
Þegar sannreynt þótti, að
stjórnarsamstarfið mundi hald-
ast, varð það þegjandi samkomu-
lag innan borgarstjórnarflokks-
ins, að Geir tæki við embætti
borgarstjóra." Gunnar Thor-
oddsen hvarf úr embætti forseta
borgarstjórnar og Auður Auðuns
tók við því á ný. í áðurnefndri
grein Geirs Hallgrímssonar segir
hann m.a. um samstarf þeirra
Auðar í embætti borgarstjóra:
„Ýmsir spáðu ekki vel fyrir slíku
samstarfi, en það er skemmst frá
að segja, að frá mínu sjónarmiði
féll ekki skuggi á samstarf okkar
Auðar það ár, sem þessi starfs-
skipting hélzt. Ég geri mér grein
fyrir, að það var Auði Auðuns að
þakka. Síðan störfuðum við Auður
áfram saman, um áratugaskeið,
hún sem forseti borgarstjórnar og
ég sem borgarstjóri. Ég fæ seint
fullþakkað samstarfið, þann
stuðning og styrk, sem forseti
borgarstjórnar veitti mér þá sem
borgarstjóra."
En það var ekki einungis í borg-
arstjórn, sem Auður Auðuns var
fulltrúi flokks síns. Hún sat sem
varaþingmaður Reykvíkinga á Al-
þingi árin 1947 og 1949, en hlaut
kjör þingmanns Reykvíkinga 1959
í fyrstu kosningum eftir að kjör-
dæmaskipan var breytt. Hún sat á
Alþingi til 1974, er hún dró sig í
hlé að eigin ósk. Hún sagði í sam-
tali okkar, að hún hefði verið kom-
in á sjötugsaldur og fundist tími
vera til kominn að hætta. „Mér
finnst að fólk eigi ekki að verða
„ellidautt“ í þessum störfum. En
það var auðvitað eftirsjá að störf-
um í þinginu og borgarstjórn.
Alla mína þingmennskutíð átti
ég sæti í menntamálanefnd,
var lengi formaður, og í heilbrigð-
is- og félagsmálanefnd. Báðar
fengu þessar nefndir mikið af
frumvörpum til meðferðar á
hverju þingi: menntamálanefnd
frumvörp varðandi hvers konar
menntunar- og menningarstofna-
nir í þjóðfélaginu, kirkjumálefni,
barnavernd og margt fleira; heil-
brigðis- og félagsmálanefnd frum-
vörp varðandi málefni sveitarfé-
laga, margháttuð félagsmál að
ógleymdum tryggingamálum, sem
oft var deilt um, en með breytingu
á þingsköpum 1972 voru félagsmál
sett í sérstaka nefnd. Það mátti
teljast eðlilegt, að ég, sem sveitar-
stjórnarmaður, sæti í heilbrigðis-
og félagsmálanefnd, en eitt af
fyrstu verkefnum á mínum árum
þar, var að fjaila um ný sveitar-
stjórnalög, sem m.a. hófu bæjar-
stjórn Reykjavíkur til þeirrar
virðingar að heita borgarstjórn.
Umræður um varnarmál hafa
eins og allir þekkja oft vakið harð-
ar deilur á Alþingi. Kosningarnar
1956 snerust um samninginn við
Bandaríkin, en þá háðu allir and-
stæðingar okkar sjálfstæð-
ismanna kosningabaráttuna á
þeim grundvelli, að varnarliðið
yrði á brott. Mér er það minnis-
stætt, að kosningarnar vöktu svo
mikla athygli, að tugir erlendra
blaðamanna komu til landsins,
enda ísland jafnan talinn mikil-
vægur hlekkur í varnarkeðju Atl-
antshafsbandalagsins. En þótt
þessi vinstri stjórn Hermanns
Jónassonar væri mynduð, var auð-
vitað alltaf hummað fram af sér
eins og í öðrum vinstri stjórnum
að reka varnarliðið. Síðla árs 1958
var svo komið, að við blasti bull-
andi vísitöluhækkun og engin
samstaða í ríkisstjórninni um úr-
ræði. Stjórnin fór frá og í desem-
ber tók við minnihlutastjórn Em-
ils Jónssonar.
Ég átti allan minn þingtíma
sæti í efri deild Alþingis og þykir
Guðmundi G. Hagalín rithöfundi
það sennilega mikill frami. Hann
var nefnilega að berjast eitt sinn í
kosningum á Vestfjörðum fyrir
frambjóðanda krata gegn föður
mínum. Sagði hann m.a., að það
væri lítið vit að kjósa Jón Auðunn
aftur á þing vegna þess að hann
sæti enn í neðri deild og hefði
aldrei komist upp í efri deild. Það
þótti lýsa miklu hugviti í áróðri.
Ætli Guðmundur hafi ekki starfað
þá fyrir Vilmund Jónsson land-
lækni. Faðir minn og Vilmundur
voru andstæðingar í stjórnmálum,
en það er gaman að minnast þess,
að eiginkonur þessara manna,
móðir mín og frú Kristín Ólafs-
dóttir læknir, sem varð fyrsti
kvenlæknir landsins, nutu ávallt
virðingar og urðu aldrei fyrir að-
kasti vegna stjórnmálaátaka eig-
inmannanna.“
Á þingmannsferli Auðar Auð-
uns ber hæst skipun hennar í
embætti dóms- og kirkjumálaráð-
herra við myndun ráðuneytis Jó-
hanns Hafstein 10. október 1970,
en því embætti gegndi hún til 14.
júlí 1971, er Ólafía, samstjórn
Framsóknarflokks, Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna og
Alþýðubandalags var mynduð
undir forsæti Ölafs Jóhannesson-
ar.
Um atburðina 1970 sagði Auður:
„Það var að kvöldi 10. júlí sem
Bjarni Benediktsson forsætisráð-
herra fórst í eldsvoða á Þingvöll-