Morgunblaðið - 02.09.1983, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. SEPTEMBER 1983
17
Kirkjuhátíö á Skarði á Skarðsströnd:
Endurbyggingu bændakirkjunnar á
þessu elsta óðali á íslandi fagnað
Skarðskirkja á Skarðsströnd eftir endurbygginguna. Morgunbiaðia/HBj.
árið 1942, þegar um miklar tíma-
bundnar verðhækkanir var að
ræða.
Á tímabilinu 1974—82 hefir
verðbólga jafnan verið á bilinu
40—60%. Meginástæður þeirrar
stökkbreytingar, sem varð í þessu
efni 1974, voru annars vegar utan-
aðkomandi verðhækkanir í kjölfar
olíuverðshækkunarinnar haustið
1973 og hinsvegar óraunhæfar al-
mennar kauphækkanir sem urðu á
útmánuðum 1974.
Nokkur hjöðnun verðbólgu átti
sér að vísu stað árið 1976 og fram á
árið 1977 og aftur fyrri hluta árs
1981 vegna efnahagsráðstafana,
sem gerðar voru um áramótin
1980—81. Því miður sótti þó fljót-
lega aftur í fyrra horf.
Þrátt fyrir hið háa verðbólgu-
stig, sem hér hefir ríkt síðan 1974,
myndi ég þó ekki telja, að enn sem
komið er sé um óðaverðbólgu að
ræða í þeirri merkingu sem hag-
fræðingar leggja venjulega í það
orð. En hún er sú, að almenningur
missi alla trú á gjaldmiðlinum,
þannig að allar aðgerðir stjórn-
valda í peningamálum svo sem t.d.
ráðstafanir til að minnka peninga-
framboð verði haldlausar. Dæmi
um slíka óðaverðbólgu er t.d. hrun
þýzka marksins eftir fyrri heims-
styrjöld og verðbólgan í Ungverja-
landi og fleiri löndum, er hernumin
höfðu verið af Þjóðverjum eftir síð-
ari heimsstyrjöld. Hinsvegar hefir
stökkbreyting sú til hærra verð-
bólgustigs, sem átt hefir ser stað á
þessu ári vissulega skapað mikið
hættuástand í þessum efnum, svo
sem síðar verður að vikið.
Hækkun verðbólgustigsins á síð-
ustu misserum hefur breytt for-
sendunum, fyrir því að hægt sé að
auka kaupmátt launa með almenn-
um kauphækkunum, launþegum
mjög í óhag. Berum í þessu sam-
bandi saman aðstæður þær er í
þessum efnum voru fyrir hendi ár-
ið 1950 og lágu til grundvallar áliti
samstarfsnefndarinnar. Þá hafði
gengið verið óbreytt í tíu ár og var
það næstu 6 ár eftir gengisfelling-
una 1950. Síðastliðið ár hefir fisk-
verð fylgt vísitölubótum og gengi
verið fellt á 3ja mánaða fresti í
samræmi við það. Þá var búvöru-
verð ákveðið einu sinni á ári, en nú
hækkar það jafnan sama daginn
eða daginn eftir að vísitölubætur
hækka. Verðbólga á því stigi, sem
hún hefir verið um skeið hér á
landi, kippir þannig í raun fótum
undan því að kaupgjaldsbaráttan
geti aukið kaupmátt launa, því að
afleiðing hennar verður sú, að ef
ekki á að koma til tækra stöðvana í
atvinnurekstri, meira eða minna
verður allt verðlag að hækka þegar
í stað til samræmis við hækkun
kaupgjalds.
Einhverjir kunna nú að túlka
það, sem hér hefir verið sagt þann-
ig, að ég haldi því fram að bætt
kjör launþega séu meginorsök
verðbólgunnar hér á landi. Slíkt er
þó alger misskilningur. Kjarabæt-
ur geta launþegar aðeins öðlast
með því að tekjutilfærsla eigi sér
stað frá atvinnurekendum til
þeirra. En tekjutilfærslur geta
venjulega ekki orsakað verðbólgu,
hvort sem þær eiga sér stað milli
atvinnurekenda og launþega eða
milli annarra aðila í þjóðfélaginu.
Það er fyrst þegar kauphækkanir
eru orðnar það miklar, að þær
verða ekki fjármagnaðar nema á
kostnað launþeganna sjálfra, sem
þær verða verðbólguhvati. Þetta er
það sem ég hefi hér að framan kall-
að „snuðtúttuna". Hún getur verið
meinlaus ef hægt er að halda verð-
bólgu innan viðráðanlegra marka,
t.d. innan við 10% á ári. En þegar
verðbólgan er komin a það stig,
sem nú er hér á landi, verður snuð-
túttan að ófreskju sem ógnar af-
komu þjóðarinnar í heild og ekki
sízt afkomu launþeganna. Nánari
skýring á þessu atriði verður gefin
í lokagrein þar sem sérstaklega
verða tekin til meðferðar viðhorf í
íslenzkum efnahagsmálum í dag.
Ólafur Björnsson er prófessor við
riðskiptafræðideild Hískóla ís-
lands. Hann rar um langt irabil
alþingismaður fyrir Sjílfstæðis-
flokkinn í Keykjarík og einn helsti
talsmaður flokksins í efnahagsmál-
um, sro og ráðunautur ríkisstjórn-
arinnar um iratugaskeið.
KIRKJUHÁTÍÐ var að Skarði á
Skarðsströnd síðastliðinn sunnu-
dag. Með hátíðarguðsþjónustu í
Skarðskirkju var fagnað að
endurbyggingu kirkjunnar, sem
staðið hefur yfir undanfarin ár, er
lokið. Séra Ólafur Skúlason
vígslubiskup prédikaði, sóknar-
presturinn séra Ingiberg J. Hann-
esson flutti ávarp og þjónaði fyrir
altari, ásamt séra Jóni Einarssyni
prófasti í Saurbæ á Hvalfjarð-
arströnd og hjónavígsla var fram-
kvæmd. Kirkjukór Skarðssóknar
söng ásamt kórfélögum úr öðrum
sóknum Hvammsprestakalls, org-
anisti var Ólafur Jensson. í lok
guðsþjónustunnar flutti Einar G.
Pétursson cand. mag. erindi um
sögu staðar og kirkju á Skarði.
Sóknarpresturinn, séra Ingi-
berg J. Hannesson, lýsti í ávarpi
sínu endurbótunum á þennan
veg: Árið 1977 komst verulegur
skriður á hugmyndir um endur-
byggingu Skarðskirkju og hefur
síðan verið sleitulaust unnið að
viðgerð hennar. Kirkjan í nú-
verandi stærð var byggð 1914—
1916, var þá reyndar byggð upp
úr eídri kirkju sem fokið hafði
af grunni sínum. Kirkjan var
farin að láta mikið á sjá og erf-
itt orðið að þjónusta í henni að
vetri til vegna kulda og vegna
þess hversu gisin hún var orðin.
Þorsteinn Gunnarsson var
fenginn í upphafi til að gera
áætlun um uppbygginguna en
útlit hennar hefur verið látið
halda sér og svo til engu verið
breytt. Síðan hafist var handa
við endurbætur kirkjunnar hef-
ur mjög myndarlega verið stað-
ið að málum og öllum aðilum til
mikils sóma. Kirkjunni var lyft
af grunni sínum og nýr grunnur
steyptur undir hana í stað
hleðslu sem hún stóð á. Hún var
einangruð og klædd að utan
með stáli í stað bárujárns. Sett
nýtt járn á þak hennar, gólfið
styrkt og teppalagt, sett í hana
rafmagnshitun og ný ljós, hún
máluð og annað það gert sem til
bóta mátti horfa.
Það var hinn kunni kirkju-
smiður Þorvaldur Brynjólfsson
frá Hrafnabjörgum á Hval-
fjarðarströnd sem var smiður
við endurbyggingu Skarðs-
kirkju en Sigurður Lárusson
rafvirkjameistari sá um raf-
virkjun og Sigurður Karlsson
málarameistari um málun.
Þakkaði sóknarpresturinn þess-
um mönnum fyrir þeirra þátt í
þessu verki, sérstaklega kirkju-
smiðnum.
Kirkjubóndinn á Skarði, Kristinn
Jónsson, en hann er 26. ættliðurinn
sem situr Skarð, þetta elsta óðal á
íslandi.
Þá vék hann að hlut kirkju-
bóndans, Kristins Jónssonar, og
annarra Skarðverja í þessu
máli. „Kristinn hefur með
áhuga og dugnaði staðið á bak
við þessa framkvæmd og fjár-
magnað hana. Það þarf ekki að
lýsa því hvað þetta er mikið
átak fyrir eina fjölskyldu að
standa undir svona framkvæmd
en ég veit um þeirra mikla
metnað fyrir hönd staðarins og
kirkjunnar sem gerir þeim
þetta ljúft.“ Þakkaði hann fjöl-
skyldunni á Skarði sérstaklega
þeirra miklu fórnfýsi og áhuga
á þessu máli svo og öðrum sem
hlut hafa átt að máli.
Skarð á Skarðsströnd er elsta
óðal á íslandi. Kristinn Jónsson
sem þar býr nú er 26. ættliður-
inn sem þar býr en sama ættin
hefur setið staðinn í aldaraðir,
eða óslitið í meira en 800 ár að
því er talið er, eða síðan um
1100, á dögum þeirra Jóns bisk-
ups Ögmundssonar og Sæmund-
ar fróða. Meira að segja eru all-
ar líkur til þess, að jörð þessi
hafi aldrei gengið úr ættinni
síðan hún varð fyrst byggt ból á
landnámstíð. Skarð er einn af
elstu kirkjustöðum á landinu en
þar er talið að kirkja hafi verið
allt frá landnámstíð. Kirkjan er
eign Kristins á Skarði og allt
sem í henni er og er hún orðin
ein af fáum bændakirkjum sem
eftir eru í landinu.
í kirkjunni er margt gamalla
og sögulegra muna. Þar má
nefna altaristöflu frá 15. öld
sem talið er að Ólöf ríka Lofts-
dóttir hafi gefið til minningar
um bónda sinn, Björn hirðstjóra
Þorleifsson, sem drepinn var af
Englendingum á Rifi. Einnig er
predikunarstóll kirkjunnar frá
1636 en hann var gefinn kirkj-
unni til minningar um Daða og
Arnfríði Bjarnardóttur en þau
eiga að hvíla undir honum. Ólöf
ríka og Björn hirðstjóri eiga
líka að hvíla undir kirkjugólf-
inu, Ólöf undir altaristöflunni
en Björn undir tröppunum. Þeg-
ar grafið var fyrir nýjum
grunni kirkjunnar í þeirri
endurbyggingu sem nú er lokið
staðfestist þessi trú, því kirkju-
smiðurinn varð var við kistur á
þessum nefndu stöðum.
„Það fór svo að ég tók hér við
búi þegar afi minn heitinn dó,
að hans ósk, og gerði ég þá strax
upp við mig að kirkjan og það
sem í henni er færi ekki héðan
og að ýmsar skyldur fylgdu því
að sitja þessa jörð,“ sagði Krist-
inn Jónsson á Skarði í samtali
við Mbl. en eins og fram hefur
komið er hann 26. ættliðurinn
sem situr Skarð og stóð hann
fyrir og kostaði endurbyggingu
kirkjunnar. Sagði Kristinn að
það væri vissulega mikið átak
að gera þetta en ekki hefði verið
um annað að ræða því kirkjan
hefði verið að brotna niður og
hann hefði verið orðinn hrædd-
ur um að hún fyki þá og þegar
og þeir verðmætu munir sem í
henni væru skemmdust. Sagði
hann að ríkissjóður hefði styrkt
framkvæmdina með 40.000
króna framlagi og einnig hefði
verið gefinn út platti til fjáröfl-
unar en hann hefði sjálfur kost-
að framkvæmdina að öðru leyti.
„Hún ætti núna að geta geymt
þá gömlu og sögulegu muni sem
í henni eru um einhverja fram-
tíð enda er það mín skoðun að
þeir eigi að vera í kirkjunni
áfram og hvergi annarsstaðar,"
sagði Kristinn Jónsson á
Skarði.
HBj.
Prestarnir ganga frá kirkjunni eftir hátíðarguftsþjónusta ásamt vígslubisk-
upnum. Fremstir ganga vígslubiskup Skálholtsstiftis hins forna, séra Ólafur
Skúlason, og sóknarpresturinn, séra lngiberg J. Hannesson, prófastur aft
Hvoli í Saurbæ. Þá er einnig á mvndinni séra Jón Einarsson, prófastur á
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd, séra Björn Jónsson á Akranesi, séra Geir
Waage í Reykholti og séra Þorbjörn Hlynur Árnason á Borg.
Þessi alabastursaltaristafla er frá 15. öld og er mjög merkur forngripur. Hún
var meftal annars send á heimssýninguna í París 1910 en Ólöf ríka Loftsdótt-
ir gaf kirkjunni altaristöfluna til minningar um bónda sinn, Björn hirftstjóra
Þorleifsson, sem veginn var á Rifi, en þau eiga bæfti aft hvíla undir kirkju-
gólfinu, Ólöf undir altaristöflunni og Björn undir tröppunum.