Morgunblaðið - 18.09.1983, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 1983
55
tíma. Ég hef sofið á daginn og
unnið á nóttunni; ég hef unnið á
dögum með oddatölu einvörðungu:
lsta, 3ja, 5ta o.s.frv. og sömuleiðis
á dögum með jöfnum tölum: 2an,
4ða, 6ta o.s.frv.; ég hef fært mig í
sífellu milli herbergja, viljað kom-
ast í nýtt umhverfi, þó ekki sé
nema innanhúss. Allt er þetta gott
og blessað, svo framarlega sem
rithöfundurinn gerir sér ljóst að
hann verður að vinna; umfram allt
vinna. Ég ákvað að rithöfundurinn
þyrfti að skrifa átta stundir á dag
til að sinna könnun sinni og gerð-
ist níu-til-fimm rithöfundur. En
það segir ekki neitt. Það er hægt
að skrifa á öllum tímum sólar-
hringsins og skipta vinnunni niður
og þar fram eftir götunum, en
hvaða hátt sem menn koma sér
niður á, þá verða þeir að halda sér
við efnið og langflestir rithöfund-
ar skrifa daglega. Það er engin
forskrift til um ritmennsku önnur
en að skrifa og skrifa mikið.
Við förum að ræða hinar ýmsu
bækur Caldwells og ég spyr þess-
arar sígildu spurningar hvort hon-
um þyki vænna um einhverja bók
sína umfram aðrar?
Ég veit það ekki, segir hann,
þetta er svo langt aftur í fortíð,
blessaður vertu, að ég get ekki
gert mér grein fyrir þessum bók-
um mínum. Kannski þó Georgia
Boy, sem er safn smásagna, og af
skáldsögum er mér áreiðanlega
kærust Dagslátta Drottins.
Þú skrifaðir Dagsláttuna í einni
lotu án þess eiginlega að hnika til
orði — hefurðu skrifað fleiri bæk-
ur með þeim hætti?
Nei, ekki síðan ég eltist. Þegar
maður er mjög ungur, þá finnst
manni allt gott sem maður gerir.
Sjálfsgagnrýnin hefur ekki náð að
þroskast og maður er kappsamur
og getur afkastað miklu. Eg skrif-
aði nokkrar fyrri bækur mínar án
þess að endurskrifa svo heitið
gæti; ég leiddist af sögunni og
fannst mest um verst að koma
henni til skila. En með aldrinum
og meiri þjálfun gerist maður
gagnrýnni og finnur æ oftar
brotalöm í því sem maður er að
gera og verður að endurskrifa. Ég
hef endurskrifað bækur allt að
tólf sinnum. En ungir rithöfundar
eiga að skrifa eftir sínu höfi og
treysta á sjálfa sig; kæra sig koll-
ótta um hvað aðrir segja um verk
þeirra og sérstaklega er þeim
nauðsynlegt að hlusta aldrei á
gagnrýnendur.
Hefur þú skrifað bækur þínar
með einhvern ákveðinn tilgang í
huga?
Að vissu marki. En sá tilgangur
hefur aldrei birst sem áróður. Ég
hef aldrei reynt að selja neitt,
kommúnisma eða aðrar kenningar
í bókum mínum. En ég tók það upp
hjá mér einu sinni að skrifa
nokkrar skáldsögur með því
augnamiði að lýsa lífi fólks í
nokkrum tilteknum starfsstéttum
í Suðrinu. Ég skrifaði til dæmis
bók um líf lögreglustjóra í litlum
bæ, aðra um skólakennara o.s.frv.
— í allt voru þetta einar sex eða
átta bækur sem ég skrifaði í þess-
um tilgangi. Nei, ég gerði engar
rannsóknir á lífi þessa fólks áður
en ég tók að skrifa sögurnar,. ég
tók engin viðtöl vi fólk eða neitt
þess háttar. Ég hef alltaf byggt
mín skrif á reynslu. Og í skáld-
skap verður nú að láta söguper-
sónurnar ráða ferðinni — ekki
heimildir. En almennt liggur eng-
inn tilgangur að baki verkum mín-
um. Ég bara skrifa, segi sögur og
spyr mig yfirleitt ekki að tilgang-
inum með hinni eða þessari sög-
unni. Þegar ég er beðinn að út-
skýra hvað einhver smásaga mín
eða skáldsga þýðir, þá segi ég:
Hún þýðir það sem lesandinn fær
útúr henni. Ég hef aldrei gengið
með það í maganum að breyta ör-
lögum mannkyns, heldur hefur
mér verið umhugað um að lýsa
eins vel og mér er framast unnt
lífi og örlögum fólksins sem ég
skrifa um. Ef hægt er að draga
einhvern lærdóm af bókum eftir
mig, þá er hann að finna í frásögn-
um af sögupersónum mínum og
hver lesandi túlkar þær frásögur
náttúrlega eftir sínu höfði.
Losti, kynfýsnin, er ríkur þáttur
í mörgum bóka þinna ...
Já, ég sé ekkert merkilegt við
það, segir Caldwell eins og hann sé
þreyttur á þessari spurningu. Ég
get ekkert um það sagt nema að
þetta sé partur af lífinu, rétt eins
og hatrið sem búið hefur með
manninum frá því hann varð til.
Það er ekkert sérstakt um hatrið
að segja nema að það sé til í ótal
myndum. Eins er með lostann.
Eg dvaldi með Caldwell í
þrjá daga. Hann er orðinn
gamall maður og að sumu
leyti hefur hann lifað lesendur
sína. Hann er þó enn vel þekktur
höfundur: Allir kannast við Dag-
sláttu Drottins og Tobacco Road
og þær bækur eru enn fáanlegar í
hverri bókaverslun. Blaðamenn
eru að angra hann annað veifið.
Nokkru áður en Morgunblaðsmað-
ur heimsótti hann voru blaða-
menn Saturday Review þar á ferð
og á síðasta ári birtist langt sam-
tal við Caldwell i hinu virta Paris
Review.
Frægð og auður hefur ekki sett
mark á Erskine Caldwell. Lífs-
venjur hans og skoðanir eru
sprottnar uppúr fátækt uppvaxt-
aráranna í Georgíu. Mér kom
hann fyrir sjónir sem greindur
maður, fullur af heilbrigðri skyn-
semi, stilltur í skapi, háttvís, góð-
lyndur og þesslegur að hann
mætti ekki vamm sitt vita. En
eins og lífshlaup hans sýnir, getur
hann verið harður á meiningunni;
það fær honum ekkert haggað ef
hann bítur eitthvað í sig og
þrjóska hans við að gerast rithöf-
undur jaðraði við sjálfspíslir.
Hann er viðræðugóður en hann er
áreiðanlega ekkert samkvæmis-
ljón.
Caldwell hefur mátt stríða /íið
erfiðan sjúkdóm, krabba í lungum,
en læknum hefur tekist að halda
honum í skefjum. Að öðru leyti er
hann heilsuhraustur, nema hend-
ur hans skjálfa nokkuð, svo hann
á óhægt með handskrift, en ekki í
neinum vandræðum með að vél-
rita; hann er hrukkóttur eins og
skorpið bókfell, svo sem títt er um
fólk í mikilli sól; hann er hvítur
fyrir hærum — en af limaburði
hans og allri framgöngu er ekki að
sjá að hér fari áttræður maður.
Núorðið segist Caldwell þó aðeins
lifa til eins árs í senn.
Ef ég klára þetta ár, segir hann,
þá legg ég til við það næsta.
Erskine Caldwell hefur nú í
mörg ár haft þann sið þegar hann
stígur í pontu að halda jafnan
sama erindið. Fyrirlestur sá ber
nafnið Recollection of a Visitor on
Earth. En hvaðan kemur sá „gest-
ur“ og hvert fer hann?
Ég veit það ekki, segir Caldwell.
Það má vera að það sé eitt líf eftir
annað, ég veit það ekki. En allir
erum við gestir. Það er ekkert end-
anlegt við lífið. Nei, ég er ekki
trúmaður og hef aldrei verið. Ég á
mér mína eigin heimspeki, mína
eigin tilfinningu fyrir lífinu og sú
tilfinning á ekkert skylt við
kristna kenningu eða heimspeki
trúarbragða. Enda þótt faðir minn
væri prestur, þá sagði hann mér
aldrei neitt í trúarlegum efnum.
Hann lét mér það eftir að átta mig
á þeim hlutum og af uppeldi for-
eldra minna hafði ég þann skiln-
ing að ég ætti mér val í þessum
efnum. Eg hef þá tilfinningu að
manninum beri að lifa svo hann
geti orðið öðrum að liði, án þess þó
að ganga fyrir hvers manns dyr og
bjóða hjálp sína, heldur á maður-
inn ævinlega að vera reiðubúinn
að veita hjálp ef einhver nær-
staddur honum er hjálparþurfi.
Caldwell þagnar eins og hann
hafi sagt nóg. Eg spyr hvort 80 ára
gamall rithöfundur sé ekki upp-
fullur af ráðleggingum til ungra
manna?
Nei, ekki er það nú, svarar hann.
Lífið er orðið svo margbreytilegt
og snúið að almenn ráð virðast
heldur léttvæg. Það ræðst allt af
hinni eða þessari uppákomunni.
En ég get ekki ráðlagt neinum að
gerast rithöfundur. Ég veit svei
mér ekki hvort ég legði útí þann
fjanda aftur — en ætli ég réði við
mig, ég býst ekki við því. Hrukk-
urnar í fésinu á mér bera það nú
með sér hvers konar lífi ég hef
lifað. Ég get ekki ráðlagt nokkrum
manni að gerast rithöfundur.

( aldwell og Morgunblaðsmaðurinn. Virginía, eiginkona rithöfundarins, tók
þessa mynd.
inni OtJi
5ÆSSV um
Hámskeiðiö Oallar meðal anna
faeöuval, mata 74204.
no innritun i sima w
Ég óska eftir aö fá sendan KAYS pöntunarlistann
í póstkröfu á kr. 98.- tað viðbættu póstburðargjaldi).
Nafn
Heimili
Staöur Póstnr.
1 1 S>3 [ftfcife
s Gódan dctginn!