Morgunblaðið - 09.10.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 1983
Bygging flugstöðvarinnar hafin
Morgunblaðið/ RAX
Geir Hallgrímsson utanríkisráðherra flytur ræðu við upphaf byggingar-
framkvæmda við nýja flugstöð á Keflavíkurflugvelli.
„Lagöur grund-
völlur aö veru-
legum umbótum
á sviði flugmála “
Hér fer á eftir ræða Geirs Hall-
grímssonar utanríkisráðherra, sem
hann flutti á föstudag við upphaf
byggingarframkvæmda við nýja
flugstöð á Keflavíkurflugvelli.
Góðir gestir.
Með þessu fyrsta skrefi í dag
er lagður grundvöllur að veru-
legum umbótum á sviði íslenskra
flugmála og samgöngumála al-
mennt. Jafnframt er væntanlega
einnig rennt fleiri stoðum undir
meiri og fjölbreyttari atvinnu-
uppbyggingu hér á Suðurnesjum
í framtíðinni.
Mönnum hefur lengi verið ljós
sú staðreynd, að ófremdarástand
ríkti í húsnæðismálum núver-
andi flugstöðvar sem brýn þörf
væri að bæta úr. Byggingin, sem
við erum hér stödd í, var byggð
árið 1949 og var upphaflega ætl-
uð sem bráðabirgðabygging, er
stæði í tuttugu ár. Hún hefur
staðið þann tíma af sér og vel
það, en er nú orðin þröskuldur að
frekari útþenslu millilandaflugs.
Byggingin uppfyíTir engan veg-
inn þær kröfur er gera verður til
aðbúnaðar farþega og aðstöðu
starfsfólks. Stækkunarmögu-
leikar eru fyrir löngu tæmdir,
bæði hvað varðar þá þjónustu er
fer fram í sjálfri byggingunni
eða utan hennar. Gífurleg
þrengsli myndast á álagstímum
sem gera það að verkum, að farið
er langt fram úr leyfilegum ör-
yggisstöðlum hvað varðar fólks-
fjölda. Það er því ljóst, að núver-
andi aðstaða og staðsetning
hamlar eðlilegri þróun og frek-
ari uppbyggingu.
Þessar staðreyndir um vand-
ann sem við blasir, hafa lengi
verið ljósar. Þegar á árinu 1970
beitti þáverandi utanríkis-
ráðherra sér fyrir fyrstu undir-
búningsathugun að byggingu
nýrrar flugstöðvar. Segja má að
unnið hafi verið að þessum mál-
um sleitulaust síðan. Gerðar
hafa verið fjölmargar athuganir
á einstökum þáttum byggingar-
innar, hagkvæmnisathuganir
framkvæmdar og hönnunarfor-
sendur endurskoðaðar. Niður-
staðan er sú teikning sem við
höfum fyrir framan okkur í dag.
í tengslum við endurskoðun
varnarsamningsins við Banda-
ríkin árið 1974 var m.a. ákveðið
að stefnt skyldi að aðskilnaði
farþegaflugs frá starfsemi varn-
arliðsins. Algjör forsenda slíks
aðskilnaðar var bygging flug-
stöðvar á svæði í námunda við
flugbrautir, þannig að aðkeyrsla
yrði ekki um núverandi varn-
arsvæði. Bygging nýrrar flug-
stöðvar og flutningur hennar er
alger forsenda þess að unnt sé að
skilja á milli almennrar flug-
starfsemi og farþegaumferðar
annars vegar og starfsemi varn-
arliðsins hins vegar. íslendingar
hljóta að vera sammála um
nauðsyn og hagkvæmni slíks að-
skilnaðar.
Ennfremur er slíkur aðskiln-
aður í þágu starfsemi varnar-
liðsins og því samþykktu Banda-
ríkjamenn þegar 1974, að þeir
mundu einir greiða allan kostn-
að vegna gerðar flughlaða ásamt
lögnum, aðkeyrslubrautum og
vegalagningu, en sá kostnaður er
nú áætlaður um 36 milljónir
dollara.
Ennfremur féllust Banda-
ríkjamenn á það 1978 og 1979 að
taka þátt í byggingarkostnaði
flugstöðvarinnar sjálfrar með 20
milljóna dollara framlagi.
Á kjörtímabili síðustu ríkis-
stjórnar var gengið frá ákvörð-
unum um flesta þætti þeirrar
hönnunarvinnu sem núverandi
teikning er miðuð við. Jafnframt
samþykkti Alþingi lántökuheim-
ild að upphæð 10 milljónir króna
til þess að framkvæmdir gætu
hafist. Framkvæmdir eru nú
hafnar við 1. áfanga flugstöðvar-
innar samkvæmt verksamningi,
sem gerður hefur verið við Hag-
virki hf. 27. september sl.
Ég vil leyfa mér að nota tæki-
færið nú og færa fyrirrennara
mínum í starfi, óiafi Jóhannes-
syni, sérstakar þakkir fyrir ötula
forystu í málinu.
Nokkur gagnrýni hefur komið
fram varðandi stærð og bygg-
ingarkostnað nýju flugstöðvar-
innar.
Hvað snertir stærð hennar,
ber að hafa í huga, að í núver-
andi flugstöð eru allar þjónu-
stustofnanir mjög aðþrengdar,
svo ekki sé meira sagt. Nýja
flugstöðin, sem verður um 80%
stærri að flatarmáli en núver-
andi bygging án farþegaútgangs,
mun vissulega bæta úr þessum
þrengslum, en fyrir liggur þegar
að flestar stofnanir fá sínar
óskir um húsnæðisstærð ekki
uppfylltar að öllu leyti. Dæmi
um litla en mikilvæga stofnun er
pósthúsið. Núverandi starfsað-
staða er þannig, að stofnunin,
sem opin er allan sólarhringinn,
hefur aðeins 23 fermetra til um-
ráða. Til marks um tekjumögu-
leika skal skýrt frá því, að veltan
hjá stofnuninni fyrstu 9 mánuði
þessa árs nemur um 23 milljón-
um króna. í nýju flugstöðinni er
ráðgert, að húsnæði pósthússins
muni næstum því þrefaldað, en
það mun samt ekki fullnægja
óskum þess.
Með sama hætti er hægt að
gera samanburð á stækkunar-
þörfum annarra þjónustueininga
flugstöðvarinnar. Flestir kann-
ast t.d. við þau gífurlegu
þrengsli er skapast í farangurs-
og tollafgreiðslu, ef farþegar
fleiri en einnar flugvélar koma
til landsins á sama tíma. Úr
þessu verður bætt verulega í
nýju flugstöðinni.
Stærð flugstöðvar er mjög háð
því hve mikill fjöldi farþega þarf
að fara um hana á tilteknum
tíma. Staðsetning landsins frá
Evrópu annars vegar og Norð-
ur-Ameríku hins vegar og tengsl
flugferða til beggja átta, tak-
marka möguleika íslenskra flug-
félaga að dreifa komu- og brott-
farartímum. Þessi staðreynd
hefur óhjákvæmilega haft áhrif
á hönnun og stærð nýju flug-
stöðvarinnar.
Varðandi byggingarkostnað
nýju flugstöðvarinnar, er þess að
geta, að margt hefur verið gert á
undanförnum árum til að lækka
hann. Hefur byggingin og í
reynd verið minnkuð þrívegis frá
því sem upphaflega var ráðgert.
Sést það einna best á því, að árið
1978 var viðmiðunarkostnaður
945 milljónir Bandaríkjadollara,
en nú fimm árum síðar er upp-
hæðin komin niður í 942 milljón-
ir Bandaríkjadollara, þrátt fyrir
mikla verðbólguþróun á þessu
tímabili, ekki aðeins hérlendis,
heldur einnig í Bandaríkjunum
alveg fram á síðastliðið ár. En
þar með eru öll kurl ekki komin
til grafar. Núverandi kostnað-
aráætlun miðast við framreikn-
aðan kostnað, þ.e.a.s. heild-
arkostnað eins og hann verður
þegar byggingunni er að fullu
lokið árið 1987. Slíkt tíðkast ekki
hérlendis, en eðlilegt þykir að
hafa þennan hátt á, m.a. vegna
hlutdeildar Bandaríkjanna í
kostnaðinum.
í kostnaðaráætlun flugstöðvar
er einnig þáttur sem rétt er að
gera nánari grein fyrir. Hann er
sá, að staðsetning er ákveðin í
nánd við flugbrautir þar sem
nægilegt landrými er fyrir hendi
til að tryggja framtíðarmögul-
eika á uppbyggingu margvíslegr-
ar þjónustu og atvinnustarfsemi
tengda fluginu. Flugstöðin verð-
ur fyrsta byggingin í nýjum
byggðarkjarna, er verður að fá
alla þá þjónustu sem nauðsynleg
þykir í þéttbýli. Gera verður
frárennslislögn tæpa 5 km út að
sjó, vatnslagnir eru 3,5 km að
lengd, raflínulögn 2,5 km og
hitaveitulögn getur orðið yfir 5
km. Kostnaður við þessar fram-
kvæmdir, sem skiptir milljónum
dollara, er allur meðtalinn í heil-
darkostnaði flugstöðvar sem,
eins og áður segir, kemur vænt-
anlegum byggðarkjarna að full-
um notum.
Þegar rætt er um kostnað
flugstöðvar er ekki úr vegi að
benda á þá athyglisverðu stað-
reynd, að nettóhagnaður Frí-
hafnarinnar á sl. ári, 3,2 milljón-
ir dollara sem skilað var í ríkis-
sjóð, myndi, miðað við svipaða
upphæð árlega, nægja til að
greiða allar afborganir og vexti
af nauðsynlegri lántöku Islands
vegna byggingarinnar, að upp-
hæð 22 milljónum dollara.
Ég tel eðlilegt, að lántöku til
byggingar flugstöðvarinnar sé
haldið aðskildri og ákveðnum
tekjum ætlað að standa undir
greiðslu lána. Ný flugstöð verður
og vonandi til þess að laða flugv-
élar og farþega til lendingar hér
og með þeim hætti munu tekjur
flugvallarins og fyrirtækja og
stofnana hér aukast.
En þótt nauðsynlegt sé að
gæta aðstöðu farþega, sem um
völlinn fara, þá er ekki síður ást-
æða til að huga að aðbúnaði
starfsfólks. í núverandi flugstöð
vinna á háannatímum yfir 400
manns. Þessi gamla flugstöð er
með öðrum orðum einn stærsti
vinnustaður landsins undir einu
þaki. Aðstaðan í dag uppfyllir
engan veginn ákvæði í lögum um
vinnuvernd starfsfólks. 1 nýju
flugstöðinni er í öllu fylgt
ströngustu ákvæðum gildandi
byggingarreglugerðar, svo og
lögum um vinnuvernd og hollus-
tuhætti.
Að flugmálum íslendinga í
dag starfa með einum eða öðrum
hætti hátt á 3. þúsund manns.
Þessi atvinnugrein er með þeim
þýðingarmestu á landinu og því
nauðsynlegt að skapa henni, eins
og öðrum greinum, nauðsynleg
vaxtarskilyrði.
Ekki síður ber að geta mikil-
vægi flugstöðvarinnar fyrir Suð-
urnesin í heild. Flestir starfsm-
enn stöðvarinnar eru héðan og
því nátengdir hagsmunir í húfi.
Með þeim byggðarkjarna, er
myndast mun í kringum flugst-
öðina í framtíðinni, byggingu
flugskýla og annarri við-
haldsaðstöðu, aðstöðu fyrir olíu-
dreifingu, svo og möguleikum á
tollfrjálsu svæði fyrir iðnrekst-
ur, svo eitthvað sé nefnt, skapast
ný skilyrði sem ekki hafa verið
til staðar fyrr vegna þrengsla í
nágrenni núverandi flugstöðvar.
Ég hef valið að beina orðum
mínum hér á undan að vissum
þáttum í innri gerð flugstöðvar-
innar. Hitt er ekki síður mikil-
vægt, að stöðin sjálf beri þann
svip sem okkur íslendingum sé
til sóma. Um flugstöðina fara
langflestir þeirra útlendinga, er
sækja okkur heim, svo og allir er
koma við í millilendingarflugi. f
sumum tilfellum eru þetta
fyrstu kynni af landinu og jafn-
vel einu kynnin. Flugstöðin er
þannig anddyri landsins út á við
og skiptir miklu máli, að það sé
aðlaðandi og góð landkynning.
Okkur íslendinga skortir ekki
verkefnin. Þau blasa hvarvetna
við. Þetta á svo sannarlega við á
sviði flugsamgangna sem ann-
arra þjóðþrifamála. Víðar en hér
þarf að byggja flugstöð við
flugvelli, en þessi flugstöð er
umfram allt flugstöð allra lands-
manna, sem þeir munu allir
njóta góðs af, beint eða óbeint.
Um leið og ég þakka öllum
þeim sem starfað hafa að undir-
búningi flugstöðvarbyggingar-
innar fyrr og síðar, óska ég þeim
sem starfa munu að byggingar-
framkvæmdum allra heilla.