Morgunblaðið - 15.10.1983, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. OKTÓBER 1983
fMtognitlFlftfefö
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Augiýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
„Sumarþing
til sölu“
Asl. vori var mikill þing-
meirihluti fyrir því að
Alþingi kæmi saman til
starfa fljótlega að kosningum
loknum, sem ráðgerðar vóru
og fram fóru 23. apríl sl.
Talsmenn allra þingflokka,
utan þingflokks framsóknar-
manna, höfðu lýst yfir stuðn-
ingi við tillögu til þingsálykt-
unar, sem kvað á um vor- eða
sumarþing.
Tillagan um sumarþing
studdist fyrst og fremst við
þá staðreynd, að neyðar-
ástand blasti við í íslenzkum
þjóðarbúskap, eftir fimm ára
stjórnaraðild Alþýðubanda-
lagsins. Flestir töldu Alþingi
hafa bæði rétt og skyldu til að
fjalla og taka ákvarðanir um
viðbrögð og varnir.
Þinghlé hafa að vísu oft-
sinnis verið jafn löng og nú.
Allir stjórnmálaflokkar, sem
aðild hafa átt að ríkisstjórn-
um gegn um tíðina, bera
ábyrgð á hliðstæðum þing-
hléum. Hættuboðar í þjóðar-
búskapnum, verðbólgan, sam-
dráttur þjóðarframleiðslu um
10% á hvern vinnandi íslend-
ing, viðskiptahalli við um-
heiminn, erlend skuldasöfn-
un, viðvarandi rekstrartap
undirstöðuatvinnuvega og
viðblasandi stöðvun fyrir-
tækja með tilheyrandi at-
vinnuleysi, undirstrikuðu
þörfina á sumarþingi. Meira
að segja Alþýðubandalagið,
sem ekki kallar allt ömmu
sína, setti fram kosninga-
stefnuskrá um „fjögurra ára
neyðaráætlun".
Allar líkur bentu til þess á
sl. vori að tillaga til þings-
ályktunar um sumarþing
myndi fá greiða leið gegn um
þingið með stuðningi Alþýðu-
bandalags, Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks.
Þá skeður það, að fram
kemur, ekki vonum fyrr, til-
laga um vantraust á Hjörleif
Guttormsson, þáverandi iðn-
aðar- og orkuráðherra. Al-
þýðubandalagið vildi allt til
vinna að koma í veg fyrir að
þingheimur gæti tekið af-
stöðu til þeirrar tillögu. Það
var undir þessum kringum-
stæðum sem Svavar Gests-
son, formaður Alþýðubanda-
lagsins, gerði sér grein fyrir
því, að hann hefði „sumarþing
til sölu“.
Þeir settust nú niður á
markaðstorgi hinna klóku
stjórnmálamanna, Steingrím-
ur Hermannsson og Svavar
Gestsson, og sömdu um að
svæfa tvær þingsályktunar-
tillögur, aðra um sumarþing,
hina um vantraust á þáver-
andi orkuráðherra. Þeir
sungu þessar tillögur í svefn
með vögguvísu vinstri sam-
vinnu — í endað fimm ára
stj ór nar samstarf.
Svavar Gestsson, formaður
Alþýðubandalagsins, talar
nú, öðrum meir, um það
hneyksli að hans dómi, að
sumarþing var ekki kvatt
saman. Þörfin hafi verið
brýn, ekki sízt vegna þess að
ríkisstjórnin hafi með bráða-
birgðalögum gengið á samn-
ingsbundnar verðbætur
launa. Það virðist löngu
„gleymt" að sjálfur stóð hann
fjórtán sinnum að verðbóta-
skerðingu launa á fimm ára
ráðherraferli, eða þrisvar
sinnum á ári að meðaltali.
Það þótti tíðindum sæta, á
liðinni tíð, þegar seld vóru
norðurljósin. Það að „selja
sumarþing" er engu síður
frumlegt. Það fer mörg hug-
sjónin á spottprís á pólitískri
útsölu Alþýðubandalagsins.
Ráðherrasósíalisminn lifir —
í hugum og gerðum þeirra er
skópu hann.
Stjórnar-
skrárbrot?
Sérhver þingmaður skal
vinna eið eða dreng-
skaparheit að stjórnar-
skránni undir eins og búið er
að viðurkenna, að kosning
hans sé gild.“ Þannig hljóðar
2. grein þingskaparlaga.
Steingrímur Hermannsson,
forsætisráðherra, greindi frá
því á Alþingi í fyrradag, að
hann hafi þá komizt næst
stjórnarskrárbroti, er hann
hafi staðið að því sem ráð-
herra, ásamt Svavari Gests-
syni formanni Alþýðubanda-
lagsins og félagsmálaráð-
herra í fyrri ríkisstjórn, að
gefa út bráðabirgðalög í
ágústmánuði 1982, án þess að
tryggt væri að tilskilinn þing-
meirihluti væri til staðar.
Annan veg var að málum
staðið nú, sagði forsætisráð-
herra efnislega. Núverandi
ríkisstjórn hafi tryggt sér
stuðning rúms meirihluta
þingmanna áður en bráða-
birgðalög, sem væru liður í að
hemja verðbólguna, vóru út
gefin.
Þau orðaskipti sem forystu-
menn Alþýðubandalags og
Framsóknarflokks eiga nú á
þingi og í fjölmiðlum eru síð-
búin viðurkenning á gagnrýni
Morgunblaðsins, sem fram
var sett meðan þessir forystu-
menn héldu sameiginlega um
stjórnvöl þjóðarskútunnar.
Sýning íslandskorta í Þjóðminjasafninu:
„íslandskortin hafa sér-
stakan persónuleika"
— segir kortasafnarinn og íslandsvinurinn Oswald Dreyer Eimbcke
Eimbcke er mikill íslandsvinur.
Auk þess að vera ræðismaður ís-
lands í Hamborg, hefur hann um 23
ára skeið verið formaður Islands-
vinafélagsins í Hamborg (Gesell-
schaft der Freunde Islands) og
fyrirtæki hans, Theodor & F. Eim-
bcke, er umboðsaðili Eimskipafé-
lags íslands. Eimbcke er staddur
hér á landi um þessar mundir í til-
efni sýningarinnar og flytur m.a.
erindi um kortasögu við opnun sýn-
ingarinnar í dag. Mbl. hitti Eimbcke
að máli í gær og ræddi við hann um
áhuga hans á íslandskortum og sýn-
inguna núna.
„Það eru 15 ár síðan ég hóf fyrst
að safna kortum fyrir alvöru," sagði
Eimbcke, „en þá var ég að undirbúa
sýningu í Hamborg á vegum ís-
landsvinafélagsins, sem bar heitið
„ísland á fyrri öldum" með kortum í
eigu dr. Jóns Vestdals. Þá fékk ég
áhugann. Það var hins vegar ekki
fyrr en 1979 að ég sýndi kort mín á
sýningu, fyrst í Gutenberg-safninu í
Mainz. Ári síðar hélt ég aðra sýn-
ingu í Altona-safninu í Hamborg og
þá vildi svo slysalega til að hálfum
mánuði eftir opnun sýningarinnar
kom upp eldur í safninu og brunnu
margir sýningargripir, en kortin
mín sluppu fyrir einskæra heppni.
Þetta er sem sagt þriðja sýningin á
íslandskortum sem ég tek þátt í, en
sú fjórða verður á næsta ári í Vín í
tengslum við íslenska menningar-
viku sem stendur til að halda þar.
Auk fslandskorta safna ég kort-
um af pólunum báðum og Græn-
landi. Þessi svæði hnattarins hafa
að mínu mati alveg sérstakan
kortfræðilegan persónuleika, liggur
mér við að segja. Sérstaklega þegar
maður tekur að skoða kortin frá
sögulegu og vísindalegu sjónar-
horni. Raunar beinist áhugi minn
meira að sögu kortagerðar núorðið
en beinni söfnun. Eg hef skrifað
ýmislegt sögulegs eðlis um gömul
kort, einkum fslandskort, og tek
meðal annars þátt í skráningu al-
fræðirits um sögu kortagerðar sem
stendur til að gefa út í Vín á næsta
ári. Ég mun skrifa um fsland, Norð-
urpólinn og Grænland í það rit.
Kortasöfnun er býsna dýrt tóm-
stundagaman, en ég hóf söfnun
mína á réttu augnabliki, því kortin
hafa hækkað töluvert í verði á síð-
ustu árum. Ég hefði varla efni á að
kaupa sum sjaldgæfustu kortin í
dag. Þau kort sem ég á hef ég keypt
í tólf löndum, mest þó í London,
Kaupmannahöfn, víða í Þýskalandi
og Bandaríkjunum. Yfirleitt í forn-
minjabúðum. Ég ferðast mikið
starfs míns vegna og því hefur mér
reynst þetta mögulegt.
Það eru fjölmörg áhugaverð kort
á þessari sýningu í Þjóðminjasafn-
inu. Ég skal nefna þrjú sem eru í
minni eigu. Fyrst er að telja elsta
kort sýningarinnar, en það er frá
árinu 1493. Kortið er af Evrópu og
fsland er teiknað inn á efst í vinstra
horni. En elsta kortið af fslandi
einu á sýningunni er frá 1528. Þá er
á sýningunni frægt kort eftir Fen-
eyjabúann Nicolas Zeno, einn mesta
falsara í sögu kortagerðarinnar.
Hann falsaði kort árið 1558 þar sem
hann vakti til lífsins á ný hina
ímynduðu eyju Frísland og fleiri
eyjar. Hann ruglaði kortagerðar-
menn samtímans svo rækilega í
ríminu að í tvær aldir var Frísland
og aðrar eyjar, sem enga stoð áttu
sér í veruleikanum, teiknaðar á
landakort. Þetta falskort Zeno frá
Haustsýning FÍM:
„Fannst sýningarnar orðnar
þreyttaru - breyttum þvf til
Hauslsýning FÍM (félags fslenskra
myndlistarmanna) opnar á Kjarvalsstöö-
um í dag. Samtals eru 169 verk til sýnis
og eru þau flest til sölu.
„Við auglýstum sýninguna í byrjun
þessa árs og kynntum hana þannig að
fólk gæti undirbúið sig og unnið sér-
staklega fyrir þessa sýningu, sem ein-
göngu byggist upp á vinnu úr og á
pappír,“sagði Sigurður örlygsson
formaður sýningarnefndar, en blm.
Morgunblaðsins ræddi við hann og
Sigurð Þóri ritara sýningarnefndar, á
Kjarvalsstöðum, er undirbúningur
stóð sem hæst. „Okkur fundust sýn-
ingarnar, eins og þær hafa verið und-
anfarin ár, orðnar svolítið „þreyttar".
Því vildum við breyta til og hafa þessa
með öðru sniði. Við höfum áhuga á, að
annað hvert ár verði þessar haustsýn-
ingar með ákveðnu þema eða þá að
unnið verði með ákveðið efni eins og
til dæmis í ár. Með því að hafa þennan
háttinn á hvetjum við fólk til að vinna
með ný efni og sýna á sér nýjar hliðar
í listsköpun sinni."
Hve margar myndir bárust til sýn-
ingarinnar?
í - i :;-,S
w A
r *
Roj Friberg, gestur Haustsýningar
FÍM á Kjarvalsstöðum.
Morgunblaðið/ÓI.K.M.
„Samtals bárust okkur 403 mynd-
verk eftir 63 höfunda. Sýningarnefnd
dæmdi síðan verkin út frá listrænu
gildi þeirra og útkoman varð sú að 169
verk, eftir 44 höfunda áttu að okkar
mati erindi á sýninguna. Sumum verk-
um sem bárust, urðum við að hafna á
þeim forsendum að þau væru ekki
unnin úr pappa að nægilegu leyti."
Nú er þetta fremur fjölmenn sýn-
ingarnefnd. Hvernig tókst samstarfið
við val á myndverkunum?
„Samstarfið var mjög gott, við vor-
um að mestu leyti sammála um hvaða
verk ættu erindi á sýninguna og eng-
inn ágreiningur kom upp hjá okkur í
því máli. Það sem kom okkur einna
mest á óvart var hinn gífurlegi fjöldi
manna, sem sendu verk sín inn og sú
mikla fjölbreytni sem einkennir verk-
in. Þess má kannski geta að f raun er
aðeins eitt verk, sem eingöngu er unn-
ið í, úr og á pappa. Það er að segja
listamaðurinn notaði eingöngu hvítan
pappa í þetta verk, sem hann kallar
„Skapandi stærðfræði". En flestir not-
uðu liti eða önnur hjálpargögn í mynd-
verk sín.“
Er einhver ákveðin myndlistar-
stefna ríkjandi í dag?
Það er Sigurður Örlygsson sem á
orðið: „Nei ég get ekki sagt að nein