Morgunblaðið - 19.10.1983, Blaðsíða 13

52
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 1983
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 1983
53

A
réttum
kili
Eitrað andrúmsloft
Loft var því lævi blandið er
skúturnar tvær, Australia II og
Liberty, biðu merkis ræsisins
við upphaf fyrsta áfangans.
Ástralirnir, undir stjórn John
Bertrand, höfðu allt að vinna.
Dennis Conner, skipstjóri Lib-
erty, stóð hins vegar frammi
fyrir þeim vanda að halda uppi
heiðri Bandaríkjamanna eftir
132 ára einokun frá upphafi
keppninnar um Ameríkubikar-
inn. Hann var því ekki öfunds-
verður af hlutskipti sínu. Eftir
undankeppnina töldu flestir
sannað, að Australia II væri
hraðskreiðari en Liberty þótt
ekki hefðu þær enn reynt með
sér. Menn töldu því kjarna
málsins snúast um áhöfn skút-
anna. Þrátt fyrir mikla og góða
reynslu Bertrand og áhafnar
hans hölluðust fleiri að sigri
Conner og hans manna þó Lib-
erty væri ekki talin eins
hraðskreið.
Álagið á Conner var geysilegt
fyrir keppnina. Það hafði enda
verið sagt, að tapaði hann fyrir
Áströlunum í keppninni kæmi
höfuð hans í stað bikarsins eft-
irsótta í höfuðstöðvum Sigl-
ingaklúbbs New York-borgar.
Auðvitað lagði enginn trúnað á
slíkt en þessi yfirlýsing þótti
sína öllu öðru betur, að hér var
ekki einungis um venjulega
íþróttakeppni að ræða, heldur
var þjóðarheiður í veði. Þá hef-
ur ekki verið minnst á fjármun-
ina, sem eru í spilinu.
Keppnin um Ameríkubikar-
inn hefur farið fram á sjónum
undan Newport á Rhode Island
í áratugi. Newport er ekki stór
bær á bandaríska vísu, íbúar
aðeins 34.000. Því hefur keppn-
in um Ameríkubikarinn smám
saman þróast upp í að verða
stór hluti tekna bæjarfélagsins.
Það eru enda engir fátæklingar,
sem koma við sögu í þessari
keppni.
Þótt hér heima á íslandi
gegni e.t.v. öðru máli er sigl-
ingaíþróttin víðast hvar erlend-
is nær einvörðungu ríkra
manna sport. Flestir hinna
2500 meðlima Siglingaklúbbs
New York-borgar teljast enda
vera úr efstu stigum þjóðfé-
lagsins og efnaðir vel. Það er
víst líka vissara að eiga vænar
fúlgur þegar þátttaka í Amer-
íkubikarnum er annars vegar.
Talið er, að ekki kosti undir 2
milljónum dollara að gera út
skútu í keppnina. Umreiknað í
íslenskar krónur eru það 55—56
milljónir. Dágóð upphæð! Út-
gerð margra skútanna fór langt
uppfyrir þessa tölu. Það er því
ekki á færi annarra en auðkýf-
inga að standa að útgerð skútu
í keppni um Ameríkubikarinn.
Blaðakóngurinn Bond
Það er blaðakóngurinn Alan
Bond, sem stóð straum af
kostnaði við þátttöku Australia
II í keppninni í ár. Bond er ekki
óvanur því að leggja stórfé af
mörkum í tengslum við þessa
keppni. Hann lagði nú undir í
fjórða sinn og var aldrei
ákveðnari. Sjálfum telst honum
til, að hann hafi lagt fram
meira en sem svarar 400 millj-
ónum íslenskra króna á einum
áratug. Hann stóð að útgerð
áströlsku skútanna Southern
Cross 1974, Australia 1977 og
samnefndrar skútu 1980.
Eftir að hafa mistekist í
þriðju tilraun sinni 1980 var
Bond niðurbrotinn maður og al-
farið á því að leggja fjármuni
sina í eitthvað arðbærara þrátt
fyrir dálæti sitt á siglinga-
íþróttinni. Undarleg kúvending
varð hins vegar á afstöðu hans
sem hann og Ben Lexcen stóðu
hlið við hlið og virtu Australia
fyrir sér eftir tapið 1980.
„Nei, við reynum einu sinni
enn,“ sagði Bond við Lexcen.
„Við getum unnið bikarinn, ég
veit við getum það. Ben, þér
hefur hér með verið falið að
hanna nýja skútu fyrir keppn-
ina 1983.“ Þar með hófst undir-
búningurinn að nýju.
Það var ekki fyrr en í átt-
undu tilraun, að Lexcen var
sáttur við útkomu teikninga
sinna af nýju skútunni. Þótt
hönnun væri lokið þurfti að
reyna áhrif nýja kjalarins.
Prófanir fóru fram í Hollandi
og er talið að sá liður einn, þ.e.
hönnun og prófanir, hafi kostað
Bond um 14 milljónir króna.
Hann var óhagganlegur í þeirri
skoðun sinni, að ekkert skyldi
til sparað til þess að freista
þess að ná Ameríkubikarnum
úr klóm Bandaríkjamanna.
Hönnun kjalarins var haldið
leyndri og er keppnisnefndin
bandaríska skoðaði skútuna í
upphafi undankeppninnar til að
ganga úr skugga um að hún
væri í einu og öllu byggð sam-
kvæmt reglunum var hún bund-
in þagnareiði. Öfund hinna
keppendanna var mikil, en
engra þó eins og Bandaríkja-
manna. Þeir skynjuðu, að
eitthvað óvenjulegt gæti verið í
uppsiglingu. Þeir reyndu ítrek-
að að komast að hönnun kjalar-
ins, en Ástralirnir gættu hans
eins og sjáaldurs auga síns.
Þeim tókst þó ekki að sjá við
einum úr áhöfn kanadísku
skútunnar Canada 1 er hann
kafaði undir skútuna rétt fyrir
dögun dag einn í júlí með neð-
ansjávármyndavél að vopni.
Öryggisverðir við Australia II
gripu hann glóðvolgan og Ástr-
alirnir féllu frá öllum ákærum
á hendur honum, en ekki fyrr
en hann hafði látið filmuna úr
vélinni af hendi.
Alvöruþungi
Þetta atvik varpaði vissulega
skugga á keppnina, en undir-
strikaði jafnframt, að baráttan
um Ameríkubikarinn var ekki
lengur græskulaus keppni í
anda íþróttanna. „Ég kom
hingað fyrst 1974,“ sgaði Warr-
en Jones, einn stjórnarmanna
Konunglega siglingaklúbbsins í
Perth í Ástralíu. „Þá var þetta
spennandi skemmtun. Skemmt-
unin er rokin út í veður og vind.
Keppnin hefur snúist upp í
grafalvarlegt fyrirbrigði."
„Þetta er eins og að fara á
fótboltaæfingu dag hvern,“
sagði einn úr áhöfn Liberty.
Áhöfn bandarísku skútunnar
bjó í Newport í allt sumar 1
sérstaklega leigðum húsum við
undirbúning titilvarnarinnar.
Áhöfnin var á sérstöku fæði
allan undirbúningstímann og
háttatími var aldrei síðar en kl.
ellefu á kvöldin. Ekki þar fyrir,
Ástralirnir tóku lífinu ekki með
neinni ró. Þeir voru komnir á
fætur kl. 5 á hverjum morgni
og hálfri klukkustund síðar
hófust strangar æfingar. Mikið
skyldi til mikils vinna.
Það benti þó fátt til annars
en Bandaríkjamenn ynnu rétt
eina ferðina fyrirhafnarlítið er
keppnin hófst. Þeir unnu á
fyrstu leiðinni og aftur á þeirri
næstu. Keppnin er með því
fyrirkomulagi, að alls er siglt
sjö sinnum eða þar til annár
hvor aðilinn hefur borið sigur
úr býtum í fjögur skipti. Aldrei
í sögu keppninnar hafði þurft
að sigla sjö sinnum til að fá
fram úrslit. Bresku skútunni
Endeavour tókst að velgja
Rainbow Bandaríkjamanna
hressilega undir uggum 1934.
Úrslit fengust ekki fyrr en að
sjöttu siglingu lokinni, 4—2.
Eftir það höfðu Bandaríkja-
menn alltaf unnið 4—0 eða
4-1.
Hrokagikkirnir í Siglinga-
klúbbi New York-borgar, og
þeir eru hreint ekki fáir ef
marka má blaðaskrif, voru því
sigurvissir sem fyrr að annarri
siglingunni lokinni. Þá loks létu
John Bertrand og menn hans til
sín taka. Australia II vann
þriðju siglinguna, en Banda-
ríkjamenn aftur þá fjórðu.
Staðan því 3—1 og þeim dugði
sigur í einni hinna þriggja sigl-
inga, sem eftir voru. Samhent
áhöfn Bertrand var hins vegar
ekki á þeim buxunum að gefa
neitt eftir.
Eftir sigur á fimmtu sigling-
unni — siglt er eftir fyrirfram
ákveðinni leið, tæplega 40 km
langri — færðust Ástralirnir
allir í aukana, en taugaveiklun
gerði vart við sig í herbúðum
Bandaríkjamanna. Þegar
Australia II kom svo á undan í
mark í sjöttu siglingunni runnu
tvær grimur á hrokagikkina frá
New York. Ætlaði Conner
virkilega að missa bikarinn úr
greipum sér?
Sækappinn Bertrand
Þegar hér var komið sögu var
John Bertrand ekki í nokkrum
vafa. Ekkert komst að í huga
hans nema sigur. Nú skyldi það
loks takast. Ekki skorti Bertr-
and reynsluna. Þeir, sem gerst
þekkja til hans, segja hann
hinn fullkomna siglingamann.
Hann lagði upphaflega stund á
verkfræði og síðar fór hann út í
skipaverkfræði. Siglingar voru
frá unga aldri hans einasta
áhugamál og á löngum ferli sín-
um hefur hann orðið sér úti um
dýrmæta reynslu á fleyjum
allrar hugsanlegrar gerðar.
Hann tók þátt í Ólympíuleikun-
um 1972 og 1976 fyrir hönd
Ástralíu og varð sér úti um
bronzverðlaun í sínum flokki
1976. Draumar hans um gull-
verðlaun á ÓL runnu út í sand-
inn 1980 er Ástralir sniðgengu
Ólympíuleikana í Moskvu af
pólitískum ástæðum. Það var
einmitt þá, að Bond hafði sam-
band við hann og bauð honum
skipstjórn á Australia-skút-
unni. Sú tilraun gekk illa.
Bandaríkjamenn unnu 4—1.
„Við hefðum átt að geta unn-
ið þrjár eða jafnvel fjórar þess-
ara fimm siglinga 1980,“ sagði
hönnuðurinn Lexcen. „Við vor-
um bara eins og bjálfar. Sjálfur
inn vann í dag,“ sagði Conner
og átti bágt með að halda aftur
af tárunum. Lái honum hver
sem vill. Hann einn var ábyrg-
ur fyrir úrslitunum að mati
hrokagikkjanna i siglingaklú-
bbi New York-borgar. Stað-
reyndir um ágæti Australia II
umfram Liberty létu þeir sem
vind um eyru þjóta. Áustralia
II var á „réttum kili“ — það var
mergurinn málsins.
Fagnaðarbylgja
Framan af úrslitakeppninni
var áhugi almennings í Ástr-
alíu fremur takmarkaður, enda
stefndi allt í enn einn ósigur-
inn. Málin tóku hins vegar aðra
stefnu er staðan var orðin jöfn,
3—3. Þá var sem eldmóður
hlypi gervallri þjóðinni í brjóst.
Fjölmiðlar fóru hamförum í
frásögnum sínum er leið að lok-
um keppninnar og almenningur
komst ekki hjá því að hrífast
með.
Innst inni hefur sigurvonin
vafalítið blundað í mörgum og
þótt flestir segðust hóflega
bjartsýnir fór það nú svo, að
kampavínsbirgðirnar í landinu
seldust upp fyrir úrslitasigling-
una. Kom á daginn, að það
hafði ekki verið keypt til einsk-
is.
Eiginkona Bartrand, Roz, tagnar
manni aínum eftir aigurinn.
var ég verstur allra. Ég var
hreinlega kominn með sviðs-
skrekk eftir að hafa fylgst með
Freedom (bandarísku skút-
unni) rótbursta keppinauta
sína í baráttunni um fulltrúa
Bandaríkjamanna í titilvörn-
inni. Við unnum ekki af þeirri
einföldu ástæðu að okkur skorti
karlmennsku."
Ekki lék nokkur vafi á, að
pressan var öll á Conner er
lokasiglingin hófst. Fyrri hluta
leiðarinnar hafði Liberty for-
ystu og síðan áfram eftir að
stefnan var tekin til lands. Það
var hins vegar ekki fyrr en á
lokakaflanum, að Australia II
þokaðist framúr og tryggði sér
bikarinn langþráða. „Betri aðil-
Fréttamenn, sem voru í Astr-
alíu er sigurinn var í höfn, áttu
ekki nógu sterk orð til að lýsa
fagnaðarbylgjunni. Sumir töldu
hana engu minni en á meðan
Ólympíuleikunum í Melbourne
stóð 1956. Þá eignuðust Ástral-
ir hvern sigurvegarann á fætur
öðrum og þjóðin öll var í sigur-
vímu.
Fjölmiðlarnir létu ekki sitt
eftir liggja á lokasprettinum.
Síðustu kílómetrunum á
sjöundu siglingunni var lýst
beint í útvarpi og sjónvarpi og
slík var gleðin er sigurinn var í
höfn, að sjónvarpsþulir drógu
tappa úr kampavínsflösku og
skáluðu við alþjóð með tárvot
augu. Á götum úti var fólk víða
Fagnaöarlætí i Konungiega aigi-
ingaklúbbnum í Parth.
í lokaaiglinguna.
Denia Conner, akipatjóri Liberty,
meö tárin í augunum.
Auatralia II og Liberty leggja af etaö
á leið til vinnu sinnar er frétt-
irnar bárust. Það skipti engum
togum, að menn stöðvuðu bíla
sína, þeyttu horn og blikkuðu
ljósunum í takmarkalausri
hrifningu.
f höfuðstöðvun Konunglega
siglingaklúbbsins í Perth hljóp
forseti klúbbsins fram og til
baka með stórt veggspjald, sem
sýndi hvar kengúra (þjóðar-
einkenni Ástralíu) lúskraði á
bandaríska erninum. Nokkrum
augnablikum áður, þar sem
Australia II rann þöndum segl-
um eftir haffletinum á loka-
sprettinum, höfðu prúðbúnar
konur lagst á hnén í klúbbskál-
anum og beðist fyrir — slíkur
var hugaræsingurinn.
Titilyörnin
Allir vissu, að Áströlum var
mikið í mun að ná bikarnum
eftirsótta úr greipum Banda-
ríkjamanna. Þessi risastóri
silfurgripur, sem kostaði 500
dollara er hann var keyptur
1851, reyndist þjóðinni hins
vegar kærari en nokkurn óraði
fyrir. Hann verður geymdur í
höfuðstöðvum Konunglega sigl-
ingaklúbbsins í Perth þar til
1987 eða 1988 er titilvörnin fer
fram.
Samkvæmt reglugerð keppn-
innar setur titilhafinn allar
reglur er vörnin fer fram. Þetta
hafa Bandaríkjamenn óspart
nýtt sér og á stundum farið
langt út fyrir mörk hins eðli-
lega að mati margra úr hópi
áskorendanna. Ástralirnir
segja nú og brosa í kampinn:
„Næst siglum við á kunnugleg-
um slóðum og við setjum regl-
urnar. Þá verður þess krafist,
að segl allra skútanna verði úr
kengúruskinni!"
— SSv.
(Tektö saman, þýtt og endursagt. Heimildir:
Time, Obnerver, Guardian, The Times og AP.)