Morgunblaðið - 16.12.1983, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1983
er afstaöa þeirra til
rðanna tíu?
• • • •
Við fengum nokkra einstaklinga til að láta í ljós afstöðu sína
til almenns siðferðilegs gildis boðorðanna tiu. Einnig spurð-
um við hvort þeim fyndist boðorðin eiga við í nútímanum og
hvaða gildi þau hefðu fyrir viðkomandi persónulega. Að ósk
blaðamanns er þessu viðamikla efni svarað í stuttu máli.
Þorsteinn Pálsson,
þingmaður og
formaður
Sjálfstæðisflokksins:
Þaö er spurt aö því, hvort boö-
oröin eigi erindi í nútímaþjóöfélagi.
Svariö er einfalt, en hefur því
meira gildi: Já. Fyrir mór eru boö-
oröin siöferöileg stjórnarskrá í
mannlegu samfélagi. Þau lúta ekki
landamærum eöa lögsögu ein-
stakra ríkja. í raun og veru eru þau
þaö lögmál, sem mannfélagiö
byggir á. Á marga lund eru þau
baksvið réttarreglna í menningar-
ríkjum. Ég held, aö refsilöggjöfin
kæmi aö litlu haldi, ef ekki væri
ríkjandi almenn sannfæring fyrir
þeim boöskap, sem felst í þessum
fáu setningum. Skráöar réttarregl-
ur, sem ekki eiga rætur í viöhorfi
fólksins fá sjaldnast staöist.
Þetta lögmál um sambúö manna
og tillitiö til almættisins hefur hald-
ist í gegnum storma og stríö ald-
anna. Mannfólkiö er sjálfsagt
hvorki betra né verra en í upphafi
orösins. En viö höfum ekki fundiö
neitt þaö sem rutt gæti þessu
lögmáli úr vegi.
Á einhverjum tímum hafa menn
tekiö hvíldardaginn hátíölegar en
viö gerum flest í nútímanum.
Breyttir lifnaöarhættir raska þó
litlu í þessu tilliti aö minni hyggju
og draga í engu úr gildi boðorö-
anna.
Þegar spurt er, hvaöa gildi boö-
oröin hafi fyrir mig sjálfan, veröa
svörin líka fátækleg. Ég get ekki
sagt, aö boöoröin vefjist fyrir mér í
daglegu starfi. Hugurinn staö-
næmist sjaldan viö þessa upptaln-
ingu setninga, sem okkur er gert
aö læra utan aö í æsku. Þaö er
annarra aö meta í hvaöa mæli þau
eru mér eiginleg í starfi og háttum.
Árni Bergur Sigur-
björnsson prestur í
Ásprestakalli:
Afstaöa min til almenns siöferö-
islegs gildis boöorðanna 10 er
þakklf, þakklæti fyrir aö njóta
þeirra, eiga þau aö vegvísum, vörn
og hlífö. Þau eru mér þaö vegna
þess aö þau eru flestum mönnum
vegvísar, óvitaö og meövitaö. Ég
get sem betur fer gengiö út frá því
í flestum tilvikum þegar ég mæti
öörum, ókunnugum jafnt og kunn-
ugum.
Þaö væri óbærilegt aö ferðast
um í umferöinni og vita af sínum
nánustu á götum úti ef ekki væru
umferöarreglur sem almennt er
hlýtt, þó auövitaö só nokkur mis-
brestur á aö fariö sé eftir þeim
sem skyldi. Brot á umferöarreglum
veldur baga, tjóni, kvöl og böli. Án
umferöarreglna væri upplausn og
ringulreiö. Þær stuöla aö skipulagi.
Hver heilbrigöur maöur skilur
þetta og metur kosti þess.
Þaö er oft minnt á, aö mikilvæg-
asta reglan í umferöinni er tillits-
semi viö aðra. Á þeirri leiö sem viö
öll erum samferöamenn á, vegin-
um frá vöggu til grafar, þar sem
viö mætumst viö ýmsar aöstæöur
og mætum hvert um sig og sam-
eiginlega ýmsum kröfum, er okkur
einnig gefin dýrmæt regla aö
fylgja, reglan gullna, sem Jesús
Kristur gaf: Allt sem þér viljiö aö
aörir menn gjöri yður skuluö þér
og þeim gjöra. I boöoröunum tíu er
nánar útfært hvaö þetta allt er sem
viö ættum aö vilja og æl.um aö
varast. Og þau birta ekki aöeins
hvaö viö viljum heldur hvað Guð
vill, sá Guö, sem skapar. Brot gegn
vilja hans veldur ávallt baga, tjóni,
kvöi og böli. Þaö veldur upplausn
og ringulreiö. Vilji hans er skap-
andi vilji. Og það er æðsta siðferð-
ilegt gildi boöoröanna tíu aö þau
eiga erindi viö alla menn, því allir
eru sköpun hans. Viö megum
minnast þessa og þaö er þakkar-
efni, hverjum svo sem viö mætum,
hvort sem þeir þekkja boöoröin
eins og þau eru skráö eöa ekki og
hvort sem þeir þekkja skaparann
sem gaf þau eöa ekki, því „krafa
lögmálsins er rituö í hjörtum þeirra
meö því aö samviska þeirra ber
þessu vitni og hugrenningar þeirra,
sem ýmist ásaka þá eöa afsaka".
Róm. 2,17.
Hvort boðoröin eigi viö í nútim-
anum er i raun þegar svaraö. Boð-
oröin eru forn. En þau birta eilífan
vilja Guös. Og maöurinn er samur
viö sig frá öld til annarrar. Hann
hefur þörf fyrir samfélag viö Guö,
engu síöur nútimamaöurinn en for-
faöir hans. Og hann hefur engu
síöur þörf fyrir aö leyfa eilífum
Guöi aö gefa sér líf af sínu lífi en
þeir, sem fyrri fóru. Hlýöni viö boö-
oröin fyrstu þrjú veitir færi á aö
öölast þá náö.
Og skyldi okkur sem nú lifum
vera síöur þörf en forfeörum okkar
á því aö njóta heimilsgæfu, vernd-
ar lífs, trúnaöar í hjónabandi,
eignaréttar, helgi mannorös eöa
áminningar um aö vera á veröi
gagnvart því sem á sér staö innra
með okkur, í hjartanu, svo gripið
sé á því, sem 4. til 10. boðoröin
leiöbeina um og vernda?
Okkur, sem nú lifum, er þess
vissulega þörf aö njóta þeirrar
gjafar sem boöoröin tíu eru nú og
voru ávallt og veröa ætíö og þeirr-
ar gæfu sem sá Guö sem lífiö gefur
vill aö þau séu, sá Guö, sem eilífö-
ina á.
Persónulegt gildi boöoröanna
fyrir mig er auk þess sem áöur gat
umfram allt þaö, hver þaö er sem
talar í þeim, hver þaö er, sem seg-
ir: Ég er Drottinn Guö. Hann segir
raunar meira. Hann segir: Ég er
Guö þinn. Hann segir þaö af því aö
hann á erindi við mig, af því að
honum er annt um mig, þetta
hverfula fis, talar til mín, þrátt fyrir
alla bresti mína, sök og smæö,
sem hann þekkir vissulega betur
en ég. En samt segir hann: Ég er
Guö þinn. Og hann sagði þaö áöur
en hann oröaöi neitt boö, neina
kröfu. Hann þekkti mig áöur en ég
þekkti hann. Boö Guös eru mér
gjöf sem bendir til hans og þess
fööurhuga sem lætur sér annt um
tímanlega og eilífa velferö mina.
Og hver sá Guö er og hvernig hann
er, birtir sonur hans, Jesús Kristur.
Hann er hjálp í öllum sporum og
aðstæöum, styrkur í freistni, öllum
vanda og hverri þraut. Og kærleik-
ur hans birtir skýrar en annað allt
þaö, sem mór er persónulega
dýrmætara en annaö allt, aö sá
eilífi Guö sem segir: Ég er Guö
þinn, hann er fullríkur fyrir alla
menn, gleymir engum og vill aö all-
ir eignist hlutdeild í eilífu ríki sínu.
Þaö birtir Kristur ótvírætt, þaö
sem boðoröin, lögmáliö í hjörtum
allra, samviskan bendir óljóst til,
en þó áþreifanlega hverjum heilum
huga.
Ellen Freydís Martin,
nemi við Fjölbrauta-
skólann í Breiðholti:
Ég man ávallt eftir því, þegar óg
var aö þylja upþ þoöoröin tíu, eins
og páfagaukur fyrir kennarann
minn í kristinfræðitíma. Auövitað
skildi ég til hvers þessi lærdómur
var, því ég var trúuö sem barn, og
móöir mín og faðir geröu mór frek-
ari grein fyrir því hvernig ætti aö
framfylgja þessum boöoröum. Ég
vissi þá, aö ef ég myndi til dæmis
Ijúga, kæmist þaö ávailt upp
seinna og aö ég tali nú ekki um aö
stela eins og eflaust öll börn gera
einhvern tímann á ævinni í sakleysi
sínu. En þá vissi ég ekki aö þessi
boöorð eru meira og minna brotin
hvenær sem er og af hverjum sem
er. Alls staöar í kringum mann var
verið aö „drýgja hór“, eins og þaö
kallast í Biblíunni, en heitir hinum
ýmsum nöfnum nú, eöa „leggja
nafn Guös viö hégóma". En fljót-
lega rann þaö upp fyrir mér aö
ekki þyrfti kristni til aö minna fólk
á siöalögmál. Því meö flestum
„siðmenntuöum þjóöum" má segja
aö boðorö af þessu tagi fyrirfinn-
ist, eru þau flest í lögum óháö
trúarbrögöum.
Mismunandi áhersla er lögö á
hvert af boöoröunum tíu. Sum
jjeirra einkennast af því aö vernda
einstaklinginn fyrir öörum í samfé-
laginu. Til dæmis er boöoröið „Þú
skalt ekki morö fremja" mjög
áhersluríkt og þung hegning liggur
viö broti á því, þótt nútíminn viröi
þaö boðorö lítiö meö allri sinni
framleiöslu morövopna.
Þaö ætti í raun og veru ekki aö
þurfa nein boðorö til aö halda
hvötum mannsins í skefjum. En
ófullkomleiki hans veldur því, aö
hann þarf ávallt ytra aöhald og
reglur. En ef maöurinn vill veröa
frjáls, þá þarf hann aö komast yfir
þaö stig aö þurfa slíkar samfé-
lagsreglur. Ég er því mun hlynntari
öörum boöskap Biblíunnar en
boöoröunum, eins og til dæmis
Fjallræöunni. í henni er lögö
áhersla á innra eöli mannsins, sem
þarfnast endurbóta og í henni er
kafaö dýpra hvaö varöar mannlegt
eöli en víöast hvar annars staöar í
Biblíunni. En boðorðin tíu taka til
umgengnisramma manna, sem
stendur aö mestu leyti enn og
vandaminna er aö uppfylla en hina
fjölmörgu þætti, sem nefndir eru í
Fjallræöunni. Þar stendur meöal
annars eitthvaö á þessa leiö:
„Dragðu fyrst bjálkann úr eigin
auga áöur en þú dregur flísina úr
auga þróöur þíns.“ Hvaö ætli
margir geti þetta?
Guðrún Svava Svav-
arsdóttir myndlistar-
maður og skáld:
Drottinn lét Móse færa ísraels-
lýö boöoröin eöa „gamla sáttmála"
í fyrndinni. Þau eru grundvöllur
siöfræöi okkar heims enn í dag.
Flest samfélög hafa refsingu viö
lögleysum svo sem ránum og
moröum auk þess sem hjúskap-
arbrot eru til dæmis enn skilnað-
arsök á íslandi.
Mörg boöoröanna eru látin
liggja milli hluta í samfélögum nú-
tímamanna og þó grunar mig, aö
ekkert þeirra sé brotiö jafn oft og
rækiiega og boðoröiö „Þú skalt
ekki aöra guöi hafa“. Ég er hrædd
um, aö þaö boðorð só í litlum
heiöri haft hjá mörgum manninum,
ekki síst um þetta leyti árs. Menn
virðast hafa afar marga hjáguöi í
okkar samfélagi og sjálfsagt
marga þeirra án þess aö gera sér
nokkra grein fyrir því.
Þegar Drottinn sendi mannkyn-
inu son sinn, Jesúm Krist, færöi
hann okkur annan sáttmála, nýjan,
eöa kærleiksboöskapinn og verður
aö telja aö „gamli sáttmáli" hafi
þar meö falliö úr gildi, þótt sumir
kristnir menn haldi hann enn og
séu enn aö bíöa eftir komu Krists,
eins og til dæmis Gyöingar.
Okkar samfélag byggir á krist-
inni siðfræöi, þótt þess sjái ekki
alltaf staö, og ég held aö boöoröin
hafi haft áhrif á mig persónulega
frá unga aldrl svipaö og aöra, sem
aldir eru upp í kristnu samfélagi.
En þó held óg að kærleiksboð-
skapur Jesú Krists, „Elska skaltu
náunga þinn eins og sjálfan þig“,
sé mér þýöingarmeiri nú en boö-
oröin, því satt aö segja finnst mér
sá boöskapur fela í sér allt sem
þarf og gott er aö geta haft hann
aö leiðarljósi í lífinu.
Þaö verður sannarlega ööruvísi
umhorfs hér á jörðinni, þegar allir
lifa eftir þeim kærleiksríka boö-
skap.
Snorri Ingimarsson
læknir:
Allt í kringum okkur getum viö
séö og fundiö ummerki þess ofur-
afls sem mannshugurinn er. Mann-
virki og athafnir bæöi í fortíö og
nútíö; allt eru þetta minnismerki
hugsunar. Þó svo aö viö hljótum
aö dást aö getu hugaraflsins þá
vekur þaö okkur jafnframt hrylling,
hvernig því má beita til vonsku og
eyðingar í oröi og verki. í mannleg-
um samskiptum veröur ýmislegt til
aö vekja hugann. Fögur hugvekja
getur rofiö gráan hversdagsieik-
ann og brotiö af okkur bönd sinnu-
leysis. Fáist hugur okkar vakinn til
góöra gjöröa þá er veröldin eilítiö
betri en áöur.
Samningur Guös við þjóö ísra-
ela á Sinaifjalli er efni til umhugs-
unar, meö öörum oröum hugvekja.
Öll höfum viö einhvern tíma lært
boöorðin tíu, sem í einfaldleika
sínum láta lítiö yfir sér. Þar segir
fyrir um skyldur okkar viö Guö,