Morgunblaðið - 16.12.1983, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1983
ÁRNI BERGUR SIGURBJÖRNSSON ELLEN FREYDÍS MARTIN
ÞORSTEINN PÁLSSON
SNORRIINGIMARSSON
GUÐRÚN SVAVA SVAVARSDÓTTIR
HJÖRDÍS HÁKONARDÓTTIR
55
sjálf okkur og meöbræöur okkar.
Sérhvert boöorö lýsir miklum
skilningi á mannlegu eöli og
breyskleika. Þess vegna er hægt
aö segja nú eins og sagt hefur ver-
iö í aldanna rás, aö boöoröin tíu
eigi aidrei betur viö en einmitt á
iiöándi stund.
Hvar sem viö stöndum í trú eöa
guöleysi er okkur hollt aö trúa því,
aö þaö sé til eitthvað betra en viö
sjálf. Án slíkrar vonar er vandséö
hvernig viö getum ræktaö meö
okkur þaö sem er kærleikur og
auömýkt fyrir lífinu. Sá garöur,
sem nútímamaöurinn ræktar og
býr sálu sinni íverustað er Tívolí-
garöur fullur af skemmtitækjum,
Ijósadýrð og hávaöa. Gerist lundin
leiö á þessu umhverfi, þá þekkjum
viö oft ekki aöra leiö en kaupa nýtt
skemmtitæki og höldum þaö hug-
arfró. Innst inni þráum viö að ró
færist yfir garöinn okkar og viö
fáum aö vera sátt viö okkur sjálf,
meöbræður okkar og þann guö,
sem er ímynd þess sem okkur er
betra.
Hjördís Hákonardótt-
ir, borgardómari:
Boöoröin tíu eiga rót sína aö
rekja til þjóöfélags, sem var viö
lýöi í Austurlöndum nær fyrir u.þ.b.
3000 árum. Svo viröist sem þaö
hafi ekki verið fyrr en á 13. öld að
boöoröin tíu ööluöust fastan sess í
kristninni, en þá munu þau hafa
verið tekin upp í handbók fyrir
skriftabörn. í hinu forna samfélagi
voru boöoröin bæöi veraldleg og
trúarleg lög og lá refsing viö því aö
brjóta þau. Hvaö varðar siöferöi-
legt gildi boöoröanna ber þess
fyrst aö geta aö óg tel rétt aö gera
greinarmun á trúarlegu gildi og
siðferðilegu gildi, og mér viröist
auösætt aö sum boöorðanna hafa
ekkert siöferöilegt gildi hvaö sem
trúarlegu gildi þeirra kann aö líða.
Sem dæmi má nefna fyrsta boö-
oröiö og boðorðið sem segir aö
halda skuli hvíldardaginn heilagan.
En önnur boöorö svo sem HÞú
skalt ekki morö fremja" eöa „Þú
skalt ekki bera Ijúgvitni gegn
náunga þínum" hafa aö mínum
dómi tvímælalaust siðferöilegt
gildi. Svo eru enn önnur boöorð,
þar sem orkar tvímælis hvort um
siðferöisreglur er aö ræöa eöa
hvort þau eru einungis endur-
speglun á siöum og venjum sam-
félagsins.
Hvaö varöar þau boöorö, sem
ég taldi tvímælalaust hafa siöferöi-
legt gildi, svara ég spurningunni
um hvort þau eigi viö í nútimanum
hiklaust játandi. önnur boöorð
endurspegla hins vegar samfé-
lagshætti, sem liönir eru undir lok,
a.m.k. í okkar heimshluta og eiga
þar meö ekki viö lengur í óbreyttri
mynd. Lítum á dæmi: „Þú skalt
ekki girnast konu náunga þíns,
ekki þræl hans eöa ambátt, ekki
uxa eöa asna, né nokkuö þaö, sem
náungi þinn á.“ Hér er gengiö aö
því vísu, aö menn eigi þræla og
ambáttir, sem er sem betur fer af-
lagöur siöur, og ekki veröur betur
séö en aö konur séu hér taldar til
eigna manna sinna rétt eins og ux-
ar eöa asnar. Þetta sjónarmiö er
góöu heilli á undanhaldi. En aö
sjálfsögöu breytir þetta engu um
gildi hins almenna boöskapar sem
í þessu boðorði felst sem er aö
ágirnd og öfund séu lestir sem beri
aö foröast.
Boöoröin sem slík lít ég ekki
sjálf á sem bindandi lífsreglur. Til
þess er of mikill Tómas í mér, og
innihald sumra boöoröanna efnis-
lega samhljóöa siöferöisreglum,
sem ég tel bindandi, og þá ekki
aöeins fyrir sjálfa mig heldur alla
aöra líka. En listi þeirra siöferðis-
reglna eða siöferöisviöhorfa, sem
ég tel aö halda beri í heiöri, er aö
sjálfsögöu lengri, t.d. vildi ég bæta
viö viröingu fyrir almennum mann-
réttindum, svo sem réttinum til aö
láta í Ijósi skoðanir sínar og réttin-
um til aö njóta sin sem manneskja.
Og þessi réttindi taka auóvitaö
ekki aðeins til þeirra, sem sækja
sama helgidóm og viö sjálf, heldur
ekkert síður til þeirra, sem eru
ööruvisi, hafa annan litarhátt, aöra
menningu og aörar skoöanir.