Morgunblaðið - 18.02.1984, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. FEBRUAR 1984
34
Minning:
Brynhildur Stefáns-
dóttir frá Merki
Fædd 25. mars 1908
Dáin 11. febrúar 1984
Brynhildur Stefánsdóttir,
Ijósmóðir, frá Merki á Jökuldal, dó
11. febrúar sl. á sjúkrahúsinu á
Egilsstöðum, hátt á 76. aldursári.
Ilún hafði búið við heilsubrest í
tæpt ár, en var þó fram undir síð-
ustu áramót svo hress, að hún gat
oftast sinnt störfum og hugðar-
efnum. Síðustu tvo mánuðina
dvaldist hún þó að mestu leyti á
sjúkrahúsi.
Guðrún Brynhildur Stefáns-
dóttir, eins og hún hét fullu nafni,
var fædd í Merki 25. mars 1908.
Foreldrar hennar voru Stefán
Benediktsson frá Hjarðarhaga og
Guðný Björnsdóttir, bónda í
Merki Jónssonar. Guðný dó á
gamlársdag 1917 en Stefán 21. des.
1954.
Stefán í Merki var farsæll
bóndi, hygginn maður og friðsam-
ur, sem kunni sér hóf í öllum hlut-
um; glaðlegur og hlýr í viðmóti,
orðvar og góðgjarn. Hann var elst-
ur margra systkina og fjölmenns
hóps venslafólks á Jökuldal, er leit
til hans sem eins konar ættar-
höfðingja, sem kynni ráð við
hverjum vanda og alltaf væri
hægt að leita til um forsjá, þegar
eitthvað bjátaði á. Sjálfum hefúr
mér alltaf fundist að Síðu-Hallur
hljóti að hafa verið líkur honum,
þessum yfirlætislausa, vitra og
virta frænda mínum.
Það orðspor, sem fór af Guð-
nýju, fyrri konu Stefáns, bendir til
þess að hún hafi verið mannkosta-
kona og dugandi húsmóðir, þrátt
fyrir vanheilsu síðustu árin.
Seinni konu hans, Stefaníu Óla-
dóttur, man ég vel. Hún var ágæt
búsýslukona og vel metin í sveit-
inni.
í Merki var alltaf búið af natni
og snyrtimennsku og þar sveif ör-
yggi, fyrirhyggja og jafnaðargeð
meira yfir vötnum en á flestum
öðrum bæjum. Það var eins og þar
liði öllum ævinlega vel.
Enginn auður var þar saman
kominn, en farsæl og þokkaleg af-
koma. Börnin voru mörg, sjö af
fyrra hjónabandi Stefáns en fjög-
ur af því síðara, og komust öll til
þroska. Þar var líka oftast eitt-
hvað fleira af fólki, vinnufólk,
venslafólk, stundum gamalt fólk,
og lausafólki þótti gott að eiga þar
athvarf.
Á þessu fjölmenna en kyrrláta
og siðgóða heimili ólst Brynhildur
upp. Nítján ára gömul fór hún í
skólann, sem Sigrún og Benedikt
Blöndal héldu í Mjóanesi. Líklega
hefur það verið þar sem hún lærði
vefnað. Eitt það fyrsta sem hún
lagði áherslu á að eignast, var
vefstóll, sem hún sat oft við þegar
hún þurfti ekki að sinna öðru, því
auðum höndum gat hún aldrei set-
ið. Nokkru seinna, líklega 1930 eða
1931, hélt hún til Reykjavíkur og
vann þar þau störf sem buðust, og
algengust voru. Meðal annars var
hún í vist hjá Páli ísólfssyni
tónskáldi og fjölskyldu hans, og
minntist þess oft, hve viðkunnan-
legt og skemmtilegt það fólk hefði
verið. Þá vann hún á barnaheimil-
inu á Silungapolli, a.m.k. tvö sum-
ur. En 1934, þegar Stefanía stjúp-
móðir hennar andaðist, kom hún
aftur heim, til að veita búinu í
Merki forstöðu.
Árið 1937 hélt hún aftur til höf-
uðborgarinnar að læra ljósmóður-
fræði, sem þá tók eitt ár. Að því
loknu gerðist hún ljósmóðir á Jök-
uldal og gegndi því starfi í seytján
ár, ásamt ráðskonustarfinu í
Merki. En 1955 breytti hún til. Þá
var faðir hennar látinn og Sigríð-
ur kona Óla hálfbróður hennar að
taka við húsfreyjustarfinu í
Merki. Fluttist Brynhildur þá á
Egilsstaði og gegndi ljósmóður-
störfum þar og á Jökuldal til 1964.
Á þessum tíma var Egilsstaða-
þorp í örum vexti. Ein þeirra
stofnana sem komst þar á fót um
þetta leyti var sjúkraskýli. Þar
starfaði Brynhildur, var ráðskona,
hjúkrunarkona eða ljósmóðir, eft-
ir því sem þörf krafði á hverjum
tíma. Auk þess hlynnti hún að
sjúkraskýlinu talsvert umfram
það, sem skyldan bauð, hafði með-
al annars forgöngu um að lagfæra
og rækta lóð þess og útivistar-
svæði og vann sjálf að því ófáar
stundir. Þá kom hún upp vísi að
bókasafni á sjúkrahúsinu og varði
til þess dálítilli fjárfúlgu, sem hún
erfði eftir föðursystur sína, Elísa-
betu Benediktsdóttur, en Bryn-
hildur var stoð hennar og forsjá í
langri elli.
Enn urðu kaflaskipti í lífi
Brynhildar árið 1964. Þá hætti
hún störfum á Egilsstöðum og
fluttist til Reykjavíkur, keypti
gamalt, lítið hús við Bergstaða-
stræti og bjó þar í þrettán ár.
Vann hún þá á fæðingarheimili
Reykjavíkur eða í tengslum við
það að fæðingarhjálp og eftir-
litsstörfum. Ekki veit ég, hve
mörgum börnum hún hjálpaði inn
í ljós þessarar veraldar, en 1962
var hún búin að taka á móti þrem
hundruðum.
Eitthvað vann Brynhildur á
Hrafnistu á þessu tímabili, og
vera má að hún hafi stundað fleiri
störf þar syðra. Einhvern tíma á
þessum árum gafst henni tækifæri
til að fara til Ameríku og dvelja
þar um hríð. Hafði hún mjög gam-
an af þeirri för, sem varð eina
utanlandsferð hennar á ævinni.
Þessari Reykjavíkurdvöl lauk
1977. Þá flutti Brynhildur austur á
ný; seldi hús sitt í Reykjavík og
varði andvirðinu til að byggja sér
hús á Egilsstöðum. Gekk hún að
því með sömu atorkunni og öllu
öðru, kom húsinu upp ásamt bíl-
skúr og gróðurhúsi og græddi lóð-
ina með trjám og blómum. Þar bjó
hún síðan til æviloka og var hús
hennar eins konar framlenging af
heimilinu i Merki, þar sem frænd-
ur og vinir voru alltaf velkomnir
og fannst þeir vera heima hjá sér.
Ekki undi hún sér án starfs, vann
á elliheimilinu á Egilsstöðum
þangað til í fyrra; mun stundum
jafnvel hafa þurft að hlynna að
fólki sem var yngra en hún.
Brynhildur var þrekmikil og
heilsuhraust alla ævi uns dauða-
meinið settist að henni. Hennar
verður ekki minnst án þess að geta
um frábæran dugnað hennar,
kjark og athafnagleði. Áræðið og
atorkan kom oft vel fram í ljós-
móðurstarfinu, þegar hún þurfti
ef til vill að fara norður í Möðru-
dal eða á Dalsenda, tugi kíló-
metra, í vetrarófærð og illviðrum.
Samgöngutækin gátu eftir atvik-
um verið bíll, hestar, snjósleði,
skíði eða farskjótar postulanna,
en það skipti ekki máli, ef þörf og
skylda kölluðu hana til farar, og
alltaf komst hún heilu og höldnu á
leiðarenda. Þess skal getið að hún
kunni sjálf ágætlega á öll þessi
farartæki, átti til dæmis snjósleða
og fór síðustu ferð sína á honum
norður að Hnúksvatni á Jökul-
dalsheiði í desember í vetur, en
þar átti hún dálítinn kofa. Er
vafasamt að margar konur sjötíu
og fimm ára fari slíkar vetrarferð-
ir án þess að brýn nauðsyn reki
þær til þess.
Brynhildur var mikið gefin fyrir
útilíf, stundaði garðrækt af mikl-
um áhuga hvar sem hún dvaldist,
iðkaði fjallaferðir og veiðar í ám
og vötnum og stuðlaði að byggingu
og viðhaldi sæluhúsa og ferða-
mannaskýla í óbyggðum.
Dugnaðurinn, ásamt jafnlyndi
og glaðsinni, var sterkasta ein-
kenni Brynhildar og aflaði henni
vina hvar sem hún fór. Hún giftist
ekki né eignaðist börn, en samt
voru öll hennar störf unnin í þágu
lífs og vaxtar, af óeigingirni og
skyldurækni. Þess vegna verður
minning hennar vinum hennar
alltaf kær. Hvíli hún í friði.
Benedikt Sigurðsson
Mig langar að minnast Bryn-
hildar vinkonu minnar og frænku
nokkrum orðum.
Brynhildur var fædd að Merki á
Jökuldal, dóttir hjónanna Stefáns
Benediktssonar bónda og skálds í
Merki og Guðnýjar Björnsdóttur.
Brynhildur lærði ljósmóðurfræði
ung að árum og var lengi ljósmóð-
ir á Jökuldal, oft við erfiðar að-
stæður.
Til Egilsstaða flyst hún svo og
tekur að sér forstöðu sjúkrahúss-
ins þar og vinnur hún hin ólíkustu
störf, jafnt inni sem utan dyra í
mörg ár. Síðan flytur hún til
Reykjavíkur og erjar á ýmsum
stöðum, oftast við hjúkrun. Á
Reykjavíkurárum sínum eignast
Brynhildur litla íbúð, en selur
hana fyrir um það bil 7 árum og
byggir sér lítið snoturt hús á Eg-
ilsstöðum og vinnur þar, mest við
hjúkrun, þar til hún veiktist sl.
vor.
Það var á Egilsstöðum árið
1956, sem fundum okkar Brynhild-
ar bar fyrst saman, er ég var í
orlofi hjá foreldrum mínum, Ara
Jónssyni héraðslækni og konu
hans, Sigríði Soffíu Þórarinsdótt-
ur.
Brynhildur var ákaflega geð-
þekk og litrík persóna sem laðaði
að sér alla, jafnt unga sem aldna,
og hreif þá með, til þess að taka
þátt í sínum áhugamálum, sem
voru mörg og ólík, allt frá bók-
lestri og bókasöfnun til ferðalaga
og fjallgangna. Það var því nokk-
urn veginn sjálfgefið að ég hænd-
ist að Brynhildi og bundumst við
tryggðarböndum til hinstu stund-
ar.
Brynhildur var tíður gestur hjá
mér á Reykjavíkurárum hennar
og eins var hún oft til húsa á mínu
heimili þegar hún var á ferð hér
syðra.
Eins og ég sagði átti Brynhildur
mörg og skemmtileg áhugamál,
var það alltaf tilhlökkunarefni að
hitta hana. Hún vasaðist í mörgu
og kom manni stöðugt á óvart,
hvað henni hafði hugkvæmst að
gera og hvernig hún gat fram-
kvæmt það.
Hún var ýmist búin að sjá leik-
sýningu, fara á tónleika eða þá
með fágætt eintak af bók, búin að
kaupa snjósleða eða saunabað. Svo
fátt eitt sé nefnt sem hún afrek-
aði.
Það var ekki nóg með að Bryn-
hildur væri ræktarkona, heldur
var hún líka mikil ræktunarkona,
sem hvarvetna gerði garðinn
frægan. Man ég fyrst eftir að hún
ræktaði kartöflur, kál og blóm í
spítalagarðinum á Egilsstöðum og
hér syðra reisti hún sér gróðurhús
og sama gerði hún við nýja húsið
sitt á Egilsstöðum. Auk þess hafði
hún hún brennandi áhuga á trjá-
rækt.
Mig langar að segja hér smá-
sögu: Ég er ekki mikill fjallagarp-
ur, en það var fyrir áeggjan
Brynhildar að ég komst á Mó-
skarðshnjúka og efst upp á Esju.
Eins og þeir vita sem hafa klifið
þessi fjöll er einstigi norðan í
Esju, sem menn verða að fara og
bjóst ég við að þar þyrfti að hjálpa
Brynhildi, sem var elst okkar
ferðafélaga, en það snerist heldur
en ekki við, það var hún sem
hjálpaði okkur.
í þessu ferðalagi kynntist ég
því, hvað lítið getur farið fyrir
nauðsynlegum hlutum sem menn
þurfa að hafa með sér í fjallgöng-
ur. Brynhildur var með lítinn
bakpoka með sér, en hann innihélt
allar nauðsynjar, allt frá sára-
böggli til sjónauka, auk næringar-
ríks nestis.
Brynhldur spillti ekki tíma sín-
um í eltingarleik við Amor eða
Bakkus, hún var sjálfri sér nóg.
Félagi var hún í Ferðafélagi Aust-
urlands og fór í ferðalög á þeirra
vegum um fjöll og firnindi.
Brynhildur var af góðu bergi
brotin. Faðir hennar, Stefán Bene-
diktsson, yrkir:
„Það væri synd að hafa hátt
við hinsta beðinn þinn,
þvi hljóðlát var þín ástúð öll
um æviferilinn.
Hér mega aðeins ástartár
um úrga falla kinn.“
Því verður Brynhildur ekki
kvödd með bumbuslætti, það er
ábyggilega ekki hennar vilji, en
grun hef ég um að það komi fram,
þegar erfðaskrá hennar verður
lokið upp, hve heilsteypt rækt-
armanneskja hér er kvödd og þá
mun vera gott að að hafa í huga
orð föður hennar:
„Gott er að minnast góðra vina,
gengnir þó að séu braut,
gleðistunda geislar skína,
sem gáfust meðan þeirra naut.
Gott er að minnast góðra vina.“
Erna Aradóttir
Minning:
Lára Guðbrandsdótt-
ir Vestra-Skagnesi
Fædd I. janúar 1914
___Dáin 5. febrúar 1984
Nú er hún Lára á Nesi dáin og
litli dalurinn hennar stendur eftir
fátækari en áður. Með þessum lít-
ilfjörlegu kveðjuorðum langar mig
að tjá þakklæti mitt fyrir þá hlýju
og alúð sem ég og mín fjölskylda
urðum ævinlega aðnjótandi af
hennar hendi.
Mér er Ijúfast að minnast Láru
frá þeim árum þegar ég sem ungur
drengur dvaldi sumarlangt að
Nesi og veikindi hennar sem
seinna gerðust svo illvíg höfðu
ekki enn náð yfirhöndinni. Á þess-
um árum dvaldist fjöldi barna um
lengri eða skemmri tíma að Nesi
og ég veit að Lára var þeim afar
góð og mörgum þeirra var hún
trúnaðarvinur. Ég minnist þess
alltaf hversu gaman var að segja
henni frá hugðarefnum mínum
sem vöktu nú ekki alltaf áhuga
fullorðna fólksins. Lára hafði allt-
af skap til að hlusta, tala og setja
sig inn í málin þó ekki væru þau
alltaf stórvægileg. Hún sýndi
áhuga, sem manni þótti oft vanta
hjá öðrum futlorðnum og saman
gátum við velt vöngum heillengi
yfir vandamálum og hugdettum úr
heimi barnsins. Það voru holl
kynni fyrir ungan svein að kynn-
ast Láru á þessum árum og allri
hennar afstöðu. Fólkið, vinnan,
dýrin og landið, allt var þetta
henni mikils virði.
Lára Guðbrandsdóttir fæddist
að Loftsölum í Mýrdal þann 1.
janúar 1914 dóttir hjónanna Elín-
ar Björnsdóttur húsfreyju og Guð-
brands Þorsteinssonar bónda og
vitavarðar. Hún ólst upp í hópi 15
systkina sem öll komumst á legg.
Á þeim tíma voru sveitirnar ið-
andi af mannlífi, sveitaheimilin
fjölmenn og straumurinn í þétt-
býlið ekki kominn á það stig sem
seinna varð. lífið í sveitunum var
fjölskrúðugt með öflugu félagslífi
og samgangi manna í millum og
oft var glatt á hjalla. Mér er næst
að halda að uppvaxtarskilyrði á
Loftsalaheimilinu hafi verið með
besta móti þrátt fyrir að búið væri
lítið og margir munnar til að
fæða. Þarna í einni fegurstu og
gjöfulustu sveit landsins, í stórri
fjölskyldu, óx Lára úr grasi og úr
sveitinni sinni fluttist hún aldrei.
Árið 1940 giftist Lára eftirlif-
andi manni sínum, Steinþóri Elí-
asi Jónssyni, frá Vestra-Skagnesi
og settust þau þar að. Þau eignuð-
ust 2 börn, Guðbrand, sem nú er
deildarstjóri við Tækniskóla ís-
lands, og Sigríði, sem nú stýrir búi
að V-Skagnesi.
Síðustu æviár sín barðist Lára
við erfiðan og vægðarlausan
sjúkdóm sem að lokum lagði hana
að velli. Sú barátta var hetjuleg og
þótt holdið léti á sjá var andinn
sívirkur og lét hvergi undan. Hún
átti því láni að fagna að eyða slð-
ustu árunum með sínum nánustu.
Það var alltaf gleðilegt að koma að
Nesi hin síðari ár og verða vitni að
því hversu vel Láru leið þrátt fyrir
veikindi hennar. Þar naut hún
frábærrar umhyggju Siggu dóttur
sinnar og það hefur áreiðanlega
ekki verið henni lítils virði að vita
sig I svo traustum höndum. Ég
heíd ég geti fullyrt að heima á
Nesi leið Láru eins vel og hugsast
gat miðað við allar aðstæður.
Lára hafði lag á því að njóta
þess sem hún gat notið hin síðustu
ár en vissulega settu veikindi
hennar skorður við því. Umkringd
fjölskyldu sinni og barnabörnum
naut hún þess öryggis og hlýju
sem aldraðir og sjúkir fara oft á
mis við nú á dögum. Það voru oft
skemmtilegar stundir við eldhús-
borðið á Nesi þar sem rabbað var
saman, drukkið kaffi og spilað
fram eftir kvöldi, oft fram á nótt.
Alltaf var Lára í miðpunkti,
áhugasöm um heima og geima og
gamansemi hennar var viðbrugð-
ið. Við sem til sáum gátum ekki
annað en dáðst að þeirri umönnun
og aðbúnaði sem Lára hlaut hjá
ástvinum sínum og gerði henni
kleift að njóta sín til fulls. Fyrir
vikið leið öllum vel sem gistu að
Nesi.
Ég veit að það verður gaman í ð
koma að Nesi hér eftir sem endra-
nær en óneitanlega er skarð fyrir
skildi og ögn verður tómlegra við
eldhúsborðið en áður. Ella, Siggu
og Guðbrandi sendi ég dýpstu
samúðarkveðjur, þau hafa mikils
að sakna. Ég þakka ómetanleg
kynni af hlýrri manneskju. Bless-
uð sé minning Láru Guðbrands-
dóttur.
Björn Guðbrandur Jónsson