Morgunblaðið - 19.02.1984, Blaðsíða 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1984
„Þetta atvikaðist þannig að ég
rakst á auglýsingu upp á vegg í
Fjölbraut í Breiðholti frá sanitök-
unum ICYE, sem á íslensku nefn-
ast „Alþjóðleg ungmennaskipti",
en samtök þessi starfa í 25 löndum
víðsvegar um heim. Tilgangur og
markmið samtakanna er að auka
og stuðla að skilningi, friði og
velvild milli þjóða og einstaklinga
og starfsemin er fólgin í því að
einstaklingum á aldrinum 18 til 25
ára gefst kostur á að dvelja í ein-
hverju aðildarlandanna í eitt ár.
Um 80 manns sóttu um og þar af
voru 25 valin úr og ég var svo
heppinn að lenda í þeim hópi. Ég
hafði reyndar sótt um Mexíkó þar
sem ég hef lengi haft áhuga á
þróunarlöndunum og þróunar-
aðstoð, en þegar upp var staðið
kom Belgía í minn hlut. Ég skal
játa að ég varð fyrir nokkrum
vonbrigðum því takmarkið hjá
mér var að komast á sem fjarlæg-
astar slóðir, sem manni gefst ekki
kostur á að heimsækja undir
venjulegum kringumstæðum. Þá
var það lán í óláni að stelpan sem
átti að fara til Japans hætti við,
var eitthvað rög við af fara svona
langt, svo að við skiptum og ég
þóttist því mega vel við una.“
Allur heimurinn í
einni flugvél
„Ævintýrið byrjaði svo í
Frankfurt, og þar hitti ég hina 11
Japansfarana úr okkar heims-
hluta, en alls voru það 18 sem fóru
til Japans á vegum samtakanna.
Við flugum með „Pakistan Airlin-
es“, og var komið við í Cairo á
Egyptalandi, Carachi í Pakistan,
Bankok í Thailandi, Manila á Fil-
ippseyjum, og þaðan flugum við til
Tókýó. Ferðin tók tvo sólarhringa
og út af fyrir sig var það ævintýri
að vera um borð í svona flugvél á
þessari leið. Þetta er einna líkast
því að allur heimurinn í hnot-
skurn sé þar saman kominn. Þú
gast aldrei verið viss um hvaðan
úr heiminum maðurinn við hliðina
á þér var, fyrir utan það að sitja
kannski ailt upp í tíu tíma sam-
fleytt í vélinni á flugi yfir heim-
inn. Þarna hitti ég t.d. bandarísk-
an blaðamann, frá einhverju tíma-
riti sem fjallar um skotvopn, en
hann var á leið til Afganistan til
að kynna sér nýja gerð af léttum
skotvopnum, sem hann sagði að
Rússar notuðu þar. Hvernig hann
ætlaði að komast yfir landamærin
og ná sér í eintak af byssunni vissi
ég aldrei, en maðurinn virtist hinn
rólegasti yfir þessu.
Við stoppuðum einn dag í Car-
achi í Pakistan. Við fórum m.a. á
markað einn og þar sem hitinn var
að drepa mig ákvað ég að klæða
mig upp að hætti innfæddra og
keypti mér léttan og næfurþunnan
kufl. Þannig klæddur hélt ég svo
áfram ferðinni til Japans og taldi
mig falla vel inn í umhverfið."
Fyrsta menn-
ingarsjokkið
„Þegar ég steig út úr vélinni á
flugvellinum í Tókýó varð ég fyrir
fyrsta alvarlega „menningar-
sjokkinu”, sem áttu eftir að verða
nokkur áður en yfir lauk. Þarna
var ég mættur í mínum austur-
landabúningi, en það samfélag
sem við mér blasti átti ekkert
skylt við þær hugmyndir sem ég
hafði gert mér af Austurlöndum
fjær. Mér fannst í rauninni eins og
ég væri kominn aftur til Vestur-
landa. Þarna var jakkafatamenn-
ingin í öllu sínu veldi og mér
fannst ég vera eins og hálfgert
viðundur í „Pakistanbúningnum"
mínum og var því fljótur að skipta
yfir í klæðnað á vestræna vísu.
Auðvitað hafði ég gert mér
ákveðnar hugmyndir um Japan og
vissi að þarna bjó tæknivædd nú-
tímaþjóð. Samt sem áður kom
þetta allt mér mjög á óvart, og það
er mjög erfitt að reyna að lýsa
þessum áhrifum með orðum. Það
má eiginlega segja, að Japan sé
einhver sú furðulegasta blanda af
andstæðum menningaráhrifum
sem fyrirfinnst á jörðinni. Hið
vestræna yfirbragð, sem sífellt
verður sterkara t.d. í viðskiptum
og iðnaði er yfirborðið en undir
því býr persónuleiki þjóðar sem
var einangruð frá umheiminum
meðan iðnbylting geisaði á vestur-
löndum eða í 200 ár. Japanir eru
snillingarí því að fá lánað frá öðr-
um og staðfæra en samt eru þeir
mjög meðvitaðir um hvað sé
þeirra eigin og hvað innflutt.
Ótrúlegt þéttbýli
„Eftir tvær vikur yfirgaf ég
Tókýó. Ég stóð í þeirri góðu trú að
ég væri þarna að yfirgefa skarkala
stórborgarinnar á leið upp í sveit, •
eins og við þekkjum hérna heima,
að fyrir utan borgina tekur við
strjálbýli og síðan óbyggðir. En
sveitin í Japan er eins og þéttbýli
hjá okkur og þetta stafar af því,
að 80% af landinu eru óbyggileg
fjöll. Ef sú staðreynd er tekin með
í reikninginn er Japan þéttbýlasta
land í heimi, að undanskildum
borgríkjum eins og Singapore og
Hong Kong. Bændur búa þarna
hlið við hlið, eiga að vísu sína
skika, en þeir eru litlir og vel nýtt-
ir. Það má segja að þéttbýlið sé
eitt stærsta vandamálið í Japan
og hefur á vissan hátt sín sálrænu
áhrif á þjóðlífið.
Þarna eru menn mjög tillits-
samir við náungann enda þýðir
lítið fyrir einstaklinga að vera að
trana sér fram í svona manngrúa.
Þessu fylgir líka lítillæti og
nægjusemi. T.d hugsar Japani í
stórborg sig tvisvar um áður en
hann fjárfestir í bifreið því betra
er að tryggja sér bílastæði fyrst.
Svo er líka oft fljótlegra að fara
með lest en að láta „sulta" sig í
umferðinni. I rauninni held ég að
ef framkvæmd kommúnisma gæti
heppnast í nokkru landi þá er það
í Japan. Þessi þjóð á eina auðlind:
vinnuaflið. Allt hitt fengu þeir að
láni meira að segja tækniþekking-
una, nema ef vera skyldi eitt: fórn-
arlund sína og hollustu við hópinn.
Er það ekki einmitt þetta sem
gerði Japan að stórveldi?
Þrátt fyrir þetta er fjölbýlis-
húsamenningin ekki áberandi í
Japan. Menn leggja mikið upp úr
því að búa út af fyrir sig, í eigin
húsum. Húsin eru lítil og nánast
snerta hvert annað. Menn verða
að troðast með veggjum á sínu
eigin húsi til að komast í kringum
það.
Erling Ellingsen í japönakum þjóóbúningi.
(Ljósm.
Mbl.
RÆTT VIÐ ERLING
ELLINGSEN JAPANSFARA
„Ég er að vísu meira fyrir græna teið, sem
Japanir nota venjulega, en það er eitt af því
sem ég vandi mig á þarna austur frá,“ sagði
Erling Erlingsen glaðbeittur á svip, er hann bar
fram rjúkandi teið. Við höfðum mælt okkur
mót til að spjalla um dvöl hans í Japan og því
við hæfi að hefja samtalið með tedrykkju að
austurlenskum sið, þótt að þessu sinni væri
það úr vestrænum umbúðum, innflutt frá
Bretlandi. Raunar er Japan ekki svo fjarlægt
okkur íslendingum í daglega lífinu, margir aka
japönskum bflum og mikill hluti heimilistækja
er flutt inn frá þessu fjarlæga landi, svo ekki
sé talað um tölvurnar. Samt sem áður heyrir
það til undantekninga ef íslendingur sækir
þessa iðjusömu þjóð heim, hvað þá að hann
dvelji þar langdvölum. Og þar sem Erling telst
til þessara undantekninga lék okkur hugur á
að forvitnast nánar um japanskt þjóðfélag og
dvöl hans þarna hinum megin á hnettinum.
lóðrétt í