Morgunblaðið - 19.02.1984, Blaðsíða 18

66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. FEBROAR 1984
Það
rígnir
Líkneski sem þessi má sjá víös veger um landid.
lóðrétt í Japan
undin, sem er það stig sem sjálfur
Búddha náði. Þessu stigi nær eng-
inn maður nema með langri þrot-
lausri þjálfun og sjálfsaga,
kannski í marga mannsaldra.
Búddhisminn trúir á sífellda
þróun og að sjálfsögðu á eilíft líf
enda höfðu munkarnir tímann
fyrir sér.
Sjálfur náði ég auðvitað engu
stigi þessarar hugljómunar en þó
fann ég til hugarfarsbreytingar á
þessum stutta tíma sem ég dvaldi
þarna. Þarna gerði ég mér grein
fyrir raunverulegum tilgangi hug-
leiðslunnar sem lífsviðhorfi og sá
hvaða áhrif hún hefur þegar hún
er tekin alvarlega. Þetta krefst
ótrúlegs sjálfsaga, ekki bara að
setjast niður og hugleiða nokkra
tíma á dag heldur felur dvöl í
svona klaustri í sér hugleiðslu all-
an sólarhringinn, í öllu starfi t.d.
þegar matast er og unnið. Aðferð-
in sem notuð er við hugleiðsluna
byggist á því að þeir leggja út frá
svokölluðu „koan“, sem eru ein-
faldar sögur eða samtöl fornra
meistara við lærisveina sína. Ein
saga er t.d. svona: „Munkur kemur
til meistara síns og spyr: Hafa
hundar búddhaeðli? Meistarinn
svarar: Mu.“ Fyrir utanaðkomandi
virðist þetta líklega þvæla. En leið
zen fer bak við alla orðræna túlk-
un og virðir hana að vettugi og því
virðast orð sem meistararnir láta
út úr sér mótsagnir og rugl. En
það sem er verið að segja er:
Hættu að reyna að finna lífinu
orð, reyndu ekki að loka það inni í
skilgreiningu, það er bein skynjun
hér og nú, beint samband milli
iðkanda og viðfangsefnis sem öllu
máli skiptir. Breytingar verða að-
eins gerðar innan frá. Heimurinn
er í þér, þú ert í heiminum. Túlkun
Zen býr djúpt í vitund Japan og í
honum birtist enn ein andstæða
austurs og vesturs. Ég er enn í
þjóðkirkjunni en samt tel ég mess-
ugjörð um of sveigjast að einka-
ræðunámskeiði prestsins frekar
en innlifun safnaðarins þar sem
orð (sem að vísu eru falleg) eins
manns eru tekin fram yfir þátt-
töku fjöldans og framlags til
helgihaldsins. Væri ekki einhver
millileið til milli áherslu zen á ein-
staklinginn og fjöldasamkomu-
halds kirkjunnar, sem oftast er
lítið annað en dottandi fjöldaað-
gerðarleysi?
Eftir dvöl mína í klaustrinu var
ég um skeið á stofnun sem hafði
það að markmiði að kenna fólki
frá þróunarlöndunum landbúnað-
arstörf. Þetta var ákaflega
merkileg stofnun að mínum dómi
en þarna dvelja að meðaltali 30
nemendur frá hinum ýmsu þróun-
arlöndum í eitt ár í senn, sem snúa
heim með þekkingu í búnaðarhátt-
um sem þeir svo aftur kenna lönd-
um sínum. Starfsemi þessarar
stofnunar er mjög árangursrík
enda fylgjast forstöðumenn henn-
ar mjög náið með árangri í hinum
ýmsu löndum og þetta er gott
dæmi um þróunaraðstoð sem ber
ríkan ávöxt. Þarna er byggt mjög
á verklegri kennslu sem ég held að
megi leggja meiri áherslu á í öllu
námi.
Síðasta mánuðinn sem ég dvaldi
í Japan notaði ég til að skoða
ýmsa markverða staði. Þá var
vinkona mín Ellen komin út til
Japans og við skoðuðum ýmsa
sögufræga staði svo sem borgina
Kyoto, sem lengi var höfuðborg
landsins. Borgin er full af margs-
konar sögulegum gersemum, hof-
um og höllum. Margt fleira mark-
vert sáum við á ferð okkar um
landið, sem er of langt mál að fara
nánar út í hér.“
Viðburðarík
heimferð
Ævintýrum Erlings var þó ekki
lokið þótt hann yfirgæfi Japan því
á heimleiðinni komu þau Ellen
víða við og ég bað hann um að
rekja ferðasöguna í stórum drátt-
um:
„Frá Japan fórum við til Fil-
ippseyja og það var eins og að
skipta um heim, frá hvítu yfir í
svart og auði yfir í fátækt. Á leið-
inni þangað kynntumst við ungum
hljómsveitarstjóra, Ozawa, sem er
vel þekktur á sínu sviði, og hann
bauð okkur á tónleika í einu glæsi-
legasta hóteli í Manila. Heiðurs-
gestur á tónleikunum var dóttir
sjálfs Markosar þannig að það var
mikið um að vera þarna. Hótelið
var búið glæsilegum marmarasúl-
um og íburðarmiklum sölum, en á
götunum fyrir utan sváfu fjöl-
skyldur undir berum himni og
skítug og vannærð börn hlupu
betlandi á eftir okkur „mynda-
vélatúristum" frá heimshluta
þeirra sem þáðu en ekkert gáfu.
Andstæður milli auðs og fátæktar
eru himinhrópandi.
Á Filippseyjum eru fagrar og
hreinar baðstrendur sem við not-
færðum okkur um skeið, en síðan
héldum við til fjallahéraðanna á
Luzon-eyju, sem er sú stærsta I
eyjaklasanum. Þar skoðuðum við
m.a. hrísgrjónaakrana, sem segja
má að séu áttunda furðuverk ver-
aldar. Þessir akrar eru byggðir í
þrepum upp fjallshlíðarnar og
hafa verið þarna öldum saman, en
í rauninni jafnast þetta á við
pýramídana hvað þrekvirki snert-
ir. Þarna eru einnig gríðarstórir
hellar með fallegum, sérkenni-
legum bergmyndunum og í einum
þeirra var náttúruleg suundlaug
og er við stungum okkur þar til
sunds fannst okkur við vera eins
og þátttakendur í sögusviði
Hobbit-sagnanna eftir Tolkien.
Samkvæmt fornum sið á Filipps-
Bodhidharma, upphafsmaöur zen■
Kína, þadan sem trúin barst yfir til
eyjum var kistum látinna staflað í
hellismunna, svo að hinir fram-
liðnu gætu séð sólina.
Frá Filippseyjum fórum við til
Thailands. Á Thailandi er búddh-
isminn í hávegum hafður og
skrautleg hof og gulklæddir
búddhamunkar eins og mý á
mykjuskán. Eitt sinn vorum við í
skoðunarferð á fljótapramma og
nokkrir gulklæddir munkar stóðu
þar við annan borðstokkinn. Við
þurftum að troðast framhjá þeim
og ég fór á undan. En þegar Ellen
ætlaði að mjaka sér framhjá þeim
sló vélstjórinn bylmingshögg í vél-
arhlífina og öskraði eitthvað á
thailensku, og Ellen þorði ekki
annað en fara aðra leið til að kom-
ast frammí bátinn. Seinna var
okkur sagt að það væri „tabú“ að
karlmunkur snerti kvenmann og
öfugt.
Bankok einkennist af hávaða-
■búddhismans rölti frá Indlandi til
Japans fyrir rúmum þúsund árum.
sömum umferðarnið og öngþveiti
og eftir nokkura daga dvöl þar
flúðum við til fjalla, um 800 km
leið til aðalborgar norðurhérað-
anna, sem heitir „Ching Mai“.
Þaðan fórum við og heimsóttum
ýmsa ættflokka í þorpunum uppi í
fjöllunum, en þetta svæði er nefnt
„hinn gullni þríhyrningur", en
þarna er ræktaður stærsti hluti
allrar ópíumframleiðslu í heimin-
um. Við bjuggum um skeið hjá
ættflokki einum sem nefnist
„Lahu“, en fólk þetta er afar
„frumstætt" í okkar skilningi þess
orðs, ólæst og óskrifandi, ræktar
ópíum og reykir mikið af því
sjálft. Þetta fólk tekur lífinu með
ró og vinnur aðeins þegar það þarf
og á milli neytir það ópíum, en
tilgangurinn með þessari neyslu
gæti verið sá, að það telur sig
komast í nánari snertingu við guð
í vímunni. Smátt og smátt drepur
fólkið sig á þessu, en það virðist
ekki skipta það neinu máli. Ein-
hverju sinni ætlaði ég að sýna
fólkinu hvar Ísland er staðsett í
heiminum og rissaði upp landa-
bréf af heiminum, en þá komst ég
að því, að það þekkti ekki einu
sinni sitt eigið land og hafði aldrei
heyrt Bankok nefnda. Annað sinn
skiluðu þeir aftur magnyltöflum
sem við gáfum þeim, tortryggðu
þær og héldu áfram andalækning-
unum yfir hinum sjúka. Þetta
sýnir hvað maður er mótaður af
eigin „þekkingargrundvelli og býst
við að aðrir hljóti að hafa þann
sama.
Frá Thailandi fórum við til Car-
achi í Pakistan og þaðan 1200 km
leið til „Lahore" á landamærum
Pakistans og Indlands og síðan til
„Amristar“ í Punjabfylki á Ind-
landi. Þar skoðuðum við m.a. hið
fræga „gullna hof“ helgistað
shika, sem nú berjast fyrir rétt-
indum sínum. í „gullna hofinu" er
söngur og helgihald næstum allan
sólarhringinn og fólk getur sofið
þar og borðað að vild. Hofið stend-
ur út í miðju vatni og liggur brú út
í það og er afar sérkennilegt að
koma þarna að og heyra sönginn
og hljóðfærasláttinn óma út yfir
vatnið. Mér varð hugsað til þess að
sjálfsagt yrði betri aðsókn að
kirkjunum hér heima ef þær væru
eins lifandi og þessi staður.
Svo ég fari fljótt yfir sögu lauk
ferð okkar með viðkomu í Cairo og
að sjálfsögðu skoðuðum við pýra-
mídana miklu að innan sem utan.
Sfinxinn lá þar fram á lappir sín-
ar í brekkunni fyrir neðan og
góndi á kynslóðirnar líða hjá, eins
og hann hefur gert um aldir. Þótt
það hljómi undarlega og Cairo í
flestu frábrugðin því sem við eig-
um að venjast, fannst okkur við
næstum vera komin heim til Evr-
ópu vegna þess hve löndin sem við
komum frá eru gjörólík, og nánast
eins og annar heimur.“
Að lokum spyrjum við Erling
hvaða áhrif þessi ferð og dvöl í
framandi löndum hafi haft á Hf
hans og skoðanir:
„Fyrst vil ég taka það fram, að
veðurblíðan í Japan varð mér mik-
ið undrunarefni, þar sem maður
hefur alist upp á íslandi. Þess
vegna hef ég oft svarað, þegar ég
hef verið spurður um muninn á
íslandi og Japan: „Það rignir lóð-
rétt í Japan“. Það er auðvitað erf-
itt að greina áhrif þessa árs, sem
ég dvaldi þar, frá öðrum, en í aðal-
atriðum stytti þessi dvöl allar
fjarlægðir mikið í minni skynjun.
Lönd færðust nær, en þrátt fyrir
það varð mér ljóst, hversu mann-
leg hegðun og hugsun er geysiólík
frá einni þjóð til annarrar. í raun
miklu ólíkari en mig hafði órað
fyrir. Með þessu lærði ég hvað at-
ferli og lífsviðhorf eru mótuð af
samfélaginu og ég vona að þetta
hjálpi mér til að skilja aðrar þjóð-
ir fordómalaust. Á einu ári sem
þessu lærist jafn mikið og mörg ár
í skóla. Ég vil hvetja sem flesta að
taka mal sinn og prófa. Hægt er
að ferðast ódýrt um þróunarlönd-
in. En enginn skyldi ferðast til að
ná úr sér útþránni, t.d. bíð ég eftir
næsta tækifæri."
- Sv.G.
Takiöekki áhættu
-geriðskilsemfyrst.
Gjalddagi skyldu-slysatrygginga og
frjálsra abyrgðartrygginga var t.febfúðr
Hf
HAGTRYGGING HF
Suóuiiandsbraut 10,105 Reykjavík, simi 85588.