Morgunblaðið - 19.02.1984, Blaðsíða 30

78
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1984
ina Swab (t.v.)
ýargvættur
nar, Ferdinand
af St. Maur.
Hann átti
sér líka sína
Fair Lady
0 0 rlög almúgastúlkunnar Elízu og læröa pró-
Ofessorsins, Higgins, hafa hitt í hjarta
ófárra NorÖlendinga að undanförnu, að-
sókn aÖ leiknum um þau svo mikil aö
ógerningur heföi veriö aö hætta sýningum.
Þar er um aö ræöa söngleikinn undir nafn-
inu My Fair Lady, saminn á nútímavísu
upp úr hinufræga leikriti Pygmalion eftir Bernard
Shaw. En ámóta saga geröist raunverulega í Englandi,
aö þyí erfram kemur í grein í Observer. Og frásögnina
umjarlinn afSt. Maur og hans „Fair Lady“, eins og þaö
er oröaö, er aö finna í nýútkominni bók um „AfbrigÖi-
legar erföir“ eftir sir John Colville. í Ijósi þess hve saga
Elizu hefur átt greiða leiö aö hjörtum íslendinga, kynn-
um viö hér meö frásögnina úr Observer af Rosinu Swan
og bjargvætti hennar, Ferdinand jarl af St. Maur. En
Berhard Shaw var mikill vinur og samherji Ruth, dóttur
þeirra:
Georgiana, hertogafrú af Somerset, var
fegurst þriggja dætra Richards Brinsleys
Sherdan. f lok stjórnartíðar Georgs 4. voru
þær þekktar undir nafninu Gyðjurnar
þrjár. Sú góða var Helena, sem átti eftir að
verða Lady Dufferin. Hún skrifaði söngva
og Ijóð sem hlutu aðdáun beggja vegna Atl-
antshafsins og sonur hennar varð land-
stjóri Breta á Indlandi. Sú vitra var Karo-
Iína Norton, sem samtíðarmenn dáðu sem
ljóðskáld en féll svo í gleymsku. Hún var
mikil vinkona Melbournes lávarðar og sagt
að hún væri ástkona hans. En sú sem stór-
kostlegust var og skyggði á hinar fögru
systurnar var Georgiana. Disraeli bjó til
lýsingarorðið „sherdanskur" til að lýsa því
sem honum fannst fegurst í veröldinni og
kenndi það við systurnar fögru. Og ekki hélt
hann síður á loft gáfum og menntun þess-
ara systra.
Georgiana giftist 1930 Saymor lávarði,
elsta syni hertogans af Somerset. Hann var
stjórnmálamaður og varð ráðherra, sem
beitti sér fyrir því að afnema vandarhögg
sem hegningu í sjóhernum. Georgiana hélt
áfram að vera fegurðardísin I hópi hefð-
arkvenna. Þau hjónin, sem urðu hertoginn
og hertogaynjan af Somerset, eignuðust 5
börn, þar af tvo syni. Sá eldri var Ferdin-
and, heitinn í höfuðið á guðföður sínum,
hertoganum af Orleans, erfingja Lúðvíks
Filipusar konungs. Yngri sonurinn hét
Edvarð. Fjölskyidan tók upp fornan rithátt
á ættarnafninu St. Maur í samræmi við
ríkjandi tísku um að snúa aftur til gamalla
gotneskra siða. Þetta sýnir hvar þessi fjöl-
skylda stóð í stéttastiganum í Bretlandi.
Edward lávarður þótti standa þeim bræðr-
um framar að gáfum og öðrum hæfileikum
og varð sendiráðsmaður í Vínarborg og
Madrid við góðan orðstír meðan hann beið
eftir þingsæti fyrir frjálslynda, sem yrði
eftir 21 árs afmælisdag hans. En þar sem
ekkert sæti var laust og engar kosningar í
bili, sigldi hann 1965 til Indlands, þar sem
landstjóri Indlands kynnti hann fyrir ind-
verska furstanum Rajah Durbar og sá bauð
honum á vísundaveiðar. í frumskóginum
stóð hann allt í einu andspænis birni í stað
vísunda. Hann særði björninn, sem réðist á
hann og þeir veltust í hörðum faðmlögum
niður brekku. Björninn gaf upp öndina og
það gerði Edward lávarður líka.
Eldri bróðirinn Ferdi, jarl af St. Maur,
hafði erft glæsilegt útlit móðurinnar, en
hann þótti ekki sem stöðugastur í rásinni.
Barðist með Garibaldi á Ítalíu og var með 1
að Iosa menn úr umsátinni í Luckow í upp-
reisninni á Indlandi. Hann þótti hugrakkur
en jafnframt eirðarlaus og mikið fyrir að
sýna sig. Átti það til aö klæðast austur-
landabúningum og fikta við múhameðstrú.
Móðir hans skrifaði honum eitruð ásökun-
arbréf, en í þeirri list var hún víst sérfræð-
ingur. Ekkert gat þó komið I veg fyrir enda-
laust flakk hans frá Serbíu til Sýrlands, frá
Grikklandi til Palestínu og til að læra
rússnesku í Dresden af öllum stöðum. Faðir
hans reyndi að festa hann við akkeri með
því að fá Palmerston til að kalla hann til
setu í iávarðadeild þingsins, en hann hafði
engan áhuga á þingsetu.
Hann dáði tvær manneskjur. Edward,
bróður sinn, sem bæði gagnrýndi hegðun
hans og þótti innilega vænt um hann. Og
hann elskaði dóttur Cowpen lávarðar og elti
hana á röndum, en hún vildi ekki sjá þenn-
an tilgerðarlega biðil. Hann var I einni af
sínum skyndiheimsóknum heima í Eng-
landi, þegar fréttin um snöggt fráfall bróð-
ur hans í faðmi bjarnarins bárust þangað.
Hann var niðurbrotin og enn jók það á
eymd hans að dóttir Cowpers lávarðar
hafnaði honum enn einu sinni og endanlega
vorið 1866.
í mikilli örvæntingu fór Ferdi í hress-
ingargöngu út í Hyde Park. Þar sat stúlka á
bekk, grúfði sig niður með andlitið í hönd-
um sér og skalf af ekka. Hann settist hjá
henni og spurði hvað væri að. Hún leit upp
og við honum blasti fegurðardís með ávalt
andlit, og stór skelfd augu, umlukt miklu
dökku lokkaflóði.
Hún hét Rosina Swan. Var aðeins 17 ára
gömul, dóttir verkamanns sem hvorki var
læs né skrifandi og kvæntur sígaunakonu.
Rosina var hjálparstúlka í eldhúsinu hjá
Bathgurst lávarði og frú hans í húsi þeirra
við St. James Square, en kokkurinn var
vondur við hana svo hún neyddist til að
flýja þaðan peningalaus og niðurbrotin.
Ferdi fór með hana heim til sín í Dover
Street og skipaði ráðskonunni sinni að baða
hana, gefa henni að borða, klæða hana upp
og gera henni til góða. St. Maur lávarður
hafði eins og prófessorinn Henry Higgins
fundið sína Elízu Dolittle. Og hann hófst
handa við að mennta hana. Hún var greind
og fljót að læra, talaði jafnvel fljúgandi
frönsku eftir nokkra mánuði. Hún dáði
bjargvætt sinn. Málið hafði sína eðlilegu
framvindu. Hún varð ástkona hans.
Sambandi af þessu tagi hefði að sjálf-
sögðu verið illa tekið á setri Somerset-
fjölskyldunnar, svo að Ferdi hélt með Ros-
inu til útlanda. Þau ferðuðust um alla Evr-
ópu og settust loks að í Tangier, þar sem
hann keypti 13 ekrur land, kallaði sig Grey
kaptein og byggði sér hús. Hann keypti líka
hesta og kenndi Rosinu að sitja hest. Þar
sem hann hélt að það mundi síður vekja
umtal, lét hann hana klæðast eins og strák.
En breski ræðismaðurinn taldi sér skylt að
aðvara Grey kaptein um að það væri síst af
öllu gott ráð í Tangier. Daglegir reiðtúrar
hans með fallegum stráki voru einmitt
farnir að vekja umtal og athugasemdir.
Hann lét því Rosinu aftur fara að klæðast
kvenfatnaði og I oktobermánuði 1867 fæddi
hún honum dóttur á heimili þeirra.
Kvenréttindakona og aðalsfrú
Ári seinna hélt Ferdi aftur heim til Eng-
lands með Rosinu og barnið. Þau eignuðust
annað barn, son, og hann keypti hús fyrir
þessa fallegu fjölskyldu slna í Redhill. Loks
herti hann upp hugann og sagði hinni
frægu fjölskyldu sinni sannleikann. Þá var
hann farinn að þjást af og hafa áhyggjur af
andarteppu og magnleysi. Hertogafrúin fór
með hann til sérfræðings, en veikindin
ágerðust hratt. Eftir að hafa gengið undir
uppskurð (barkaskurð), dó hann á heimili
sínu í Dover Street aðeins 34 ára gamall.
Georgiana Somerset sýndi velvild, sem
óvenjuleg var við slíkar kringumstæður á
Victoríutímanum. Hún sendi eftir vagni
sínum og ók til Redhill. Þar hitti hún Ros-
inu I fyrsta skipti, færði henni þessar
óvæntu féttir og lofaði að sjá um hana.
Somerset-hjónin byggðu handa henni hús I
garðinum á Bulstrode. Elskusemi þeirra í
hennar garð brást aldrei og þau tóku ást-
fóstri við lausaleiks-barnabörnin sín. En
aumingja Rosina fékk bullandi berkla og dó
aðeins 23 ára gömul. Lét eftir sig tvö lítil
börn, sem voru alin upp afsíðis af afa sínum
og ömmu.
Litla telpan Ruth hafði sígaunalitarhátt
móður sinnar og fríðleika föður síns. Þegar
hún var kynnt I samkvæmisllfinu i London,
var ekki hægt að kynna hana við hirðina af
því að hún var fædd utan hjónabands. En
hvað útlitið snerti gátu fáar samtfmastúlk-
ur keppt við hana. Hún hafði mjög róttækar
skoðanir og varð ósérhlífinn sósíalisti, vin-
kona Keir Hardies, Webbsanna og Bern-
hard Shaws. Hún varð mikil kvenréttinda-
kona, skrifaði djarfar greinar, fór fram og
aftur um landið til að flytja hvatningar-
ræður í mótmælagöngum, spígsporaði með
mótmælaspjöld utan við þinghúsið, tók þátt
í undirbúningi verkfalla og þrammaði I
mótmælagöngu frá Edinborg til Lundúna.
Þegar hún var 19 ára gömul, varð Ruth
ástfangin og gifti sig í Westminster Abbey
manni sem hún dáði alla æfi þótt skoðanir
hans og skaphöfn væru alveg þveröfug við
hennar. Það var Frederich Cavendish Bent-
ick, íhaldsmaður, napuryrtur en þó félags-
lega sinnaður. Fyrir skemmtilegan leik ör-
laganna er yngri sonur hans og Ruth nú
hertoginn af Portland.
(Þýtt af E.Pá.)