Morgunblaðið - 17.05.1984, Qupperneq 9

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MAl 1984
57
ekki alla söguna. Við gátum veitt
miklu meira. Þótt áætlun Haf-
rannsóknar væri ekki fylgt að
fullu, þá var mikið tillit tekið til
hennar og veiðarnar mikið tak-
markaðar, því að 8 manna nefndin
lagði það til, enda ekki skynsöm
nema að fimm áttundu, að teknar
væru upp miklar svæðafriðanir og
tímabundin stöðvun þorskveiða
árlega, aukin möskvastærð í vörpu
og eftirlitsmenn sendir út á miðin
að telja þar titti í afla togara. .
Fiskiflotinn var máski of lítill
þessi ár, eins og hann er reyndar
enn, ef öll miðin eru nýtt, en það
er engin ástæða til að ætla, að
hann hefði ekki náð 400 þús. tonna
jafnaðarafla þessi ár, ef hann
hefði fengið að nýta miðin og getu
sína.
Matthías fiskaði á sinni ráð-
herratíð 303 þúsund tonnum
meira af þorski en Hafrannsókn
vildi að væri og hlaut Matthías
hinar verstu svívirðingar fyrir, og
dæmi um að hann væri kallaður
landráðamaður í blöðunum.
Kjartan Jóhannsson tók við af
Matthíasi og Kjartan var ekki
Hafrannsóknarráðherra en gekk
— og gengur — með þá meinloku
að fiskiflotinn sé of stór og það
gera margir kratar, sem utan
þessarar meinloku boða frelsi í
fiskveiðum. Einhvern tímann
hefði það þótt saga til næsta bæj-
ar, að „Álftanes frelsaðist þar“, en
svona leikur tíminn okkur menn-
ina, að nú biðja kratar um frelsi.
til sjósóknar en útgerðarmenn um
skrifborðsstjórn úr ráðuneyti og
Hafrannsókn. Það hefðu líka þótt
mikil tíðindi, fyrir eina tíð, að
Sjálfstæðisflokkurinn afhenti
Framsóknarflokknum sjávarút-
vegsráðuneytið.
Steingrímur Hermannsson tók
við sjávarútvegsráðuneytinu af
Kjartani og töldu nú flestir bókað,
að Hafrannsókn fengi öll völd til
sinnar stjórnunar, því að Stein-
grímur var harður Hafrannsókn-
armaður í kosningunum 1978 og
svo harður, að hann vílaði ekki
fyrir sér að boða Hafrannsóknar-
kenningar á framboðsfundum í
kjördæmi sínu á Vestfjörðum, en
þar hafa menn orðið harðast fyrir
barðinu á Hafrannsókn í öllum
veiðum, þorsk-, kola- og rækju-
veiðum.
Þegar Steingrímur var svo tek-
inn við sjávarútvegsráðherraemb-
ættinu, hefur hann eflaust talið
sér skylt að glugga betur í Haf-
rannsóknargögnin og útreikn-
ingana og þá blasað við honum
spádóms- og áætlunarferill stofn-
unarinnar og hann á að hafa sagt:
„Höfum við ekkert betra en
þetta?" Steingrímur sá náttúrlega
það sem hlýtur einnig að sjást
núna, að engin ríkisstjórn þolir
Hafrannsóknarfiskirí, og lét sig
hafa það að kaupa fleiri togara og
fiska meira en Hafrannsókn vildi.
Kjartan og Steingrímur fiskuðu
tæpum 400 þús. tonnum af þorski
umfram Hafrannsóknarafla frá
hausti 1978 til vors 1983. Stein-
grímur var skammaður geipilega,
en það varð honum til lífs, að Haf-
rannsókn fór snemma á hans tíma
að finna árganga óvænt stærri en
þeir áttu að vera, eða eins og segir
í Hafrannsóknarskýrslu frá þess-
um tíma:
„Þá benda nýjustu (leturbr. mín)
rannsóknir til þess, að árgangarn-
ir 1973, 1974 og 1975 séu ívið
sterkari en fyrstu athuganir gáfu
til kynna."
Það mun svo hafa verið á árinu
1981, þegar Steihgrímur fiskaði
469 þús. tonn eða 155 þús. tonnum
meira en Hafrannsókn hafði áætl-
að, að stofnunin taldi rétt að við-
urkenna að þorskurinn hefði
brugðizt stofnuninni með því að
verða meiri en útreikningurinn
sagði. til um og Hafrannsókn
leyfði snarlega 450 þúsund tonna
afla næsta ár, 1982. óumdeilan-
lega er Hafrannsókn misvitur í
aflaleysi sínu en verri samt, ef
hún ætlar að fara að fiska mikið.
Stofnuninni gleymdist að til þess
að ná 450 þús. tonna þorskafla
þurfti fiskiflotinn að fá að róa.
Um leið og Hafrannsókn gaf leyfi
sitt til ofangreinds afla var gefin
út tilskipun um að binda alveg
togara og báta svo sem mánaðar-
tíma og togararnir máttu ekki síð-
an vera með nema 5% þorsk í 55
daga og 30% í enn 55 daga og
netaflotinn skyldi hífa upp net sín
og breiða úr þeim á þurru landi í
10 beztu veiðidagana. á netavertíð-
inni. Með þessu lagi náði flotinn
ekki nema 388 þús. tonnum af
þorski 1982 og nú skeði það und-
arlegasta; engum manni datt í hug
að orða þennan aflamun milli ára
með auknum fiskveiðitakmörkun-
um, heldur væri nú ljóst að böndin
væru að berast að síðasta þorskin-
um og jókst nú söngurinn um
þann örlagafisk á nýjan leik, en
það hafði aðeins dregið niður í al-
menningi árin 1980 og 1981.
Það tókst að draga svo saman
sóknina 1983, að þorskaflinn það
ár varð ekki nema 298 þús. tonn.
Og nú var Hafrannsókn farin að
týná árgöngum sem hún hafði
fundið í góðu standi, svo sem
1976-árganginum og dæmið snúizt
við þannig, að „nýjustu" rann-
sóknir sýndu að ýmsir árgangar
voru „ívið“ veikari en fyrri rann-
sóknir sýndu og nú tók Haf-
rannsókn á honum stóra sínum: til
að bjarga síðasta þorskinum fyrir
þjóðina skyldi aflinn færður niður
í 220 þús. tonn á yfirstandandi ári.
Með góðri samvinnu Hafrann-
sóknar og sjávarútvegsráðherra
hefur, þegar þetta er ritað, tekizt
að eyðileggja vertíðina.
Steingrímur guggnaði síðast á
sínu tímabili og lagðist undir Haf-
rannsókn með loðnubanninu 1982
og veiðitakmörkunum á þorskveið-
um það ár. Núverandi sjávarút-
vegsráðherra fékk þessa stefnu í
arf og að auki yfir sig ályktanir og
reyndar harðar kröfur bæði LÍU
og Fiskiþings um fiskveiðikvóta
miðaðan við áætlun Hafrannsókn-
ar og nú hefur Hafrannsókn tekizt
að búa til meiri þorskaflasveiflu
en náttúrunni tókst í 20 ára
stjórnlausri fiskveiðisókn, eða
fært þorskaflann úr 469 þús. tonn-
um niður í 220 þús. tonn á tveimur
árum.
Það liggur sem sagt við, að Haf-
rannsókn hafi nú í þorskstjórn-
inni slegið það met sem stofnunin
hafði sett í loðnustjórninni, sem
var þó glæsilegt: loðnuaflinn 582
þús. tonn 1981 en Hafrannsókn
stjórnaði honum niður í 13 þús.
tonn 1982.
Halldór Hermannsson ræðir um
„hrunið" í loðnustofninum í stór-
góðri grein í Mbl. 17. mars, en ég
vil aðeins nefna, að ég hef rætt
þetta við marga okkar færustu
loðnuskipstjóra og þeim ber sam-
an um, að það hafi ekki verið
minna um loðnu 1982 en 1981 og
nú aftur 1983/4, heldur hafi hún
hagað sér máski eitthvað öðruvísi
1982, verið dreifðari framan af, en
það fari varla milli mála, að það
hafi mátt veiða mikla loðnu 1982
og það sýni sig bezt á hinu mikla
loðnumagni nú, sem ekki ætlar að
nýtast, vegna þess að Hafrann-
sókn trúði ekki loðnuveiðimönnum
í haust, að loðnumagnið væri mik-
ið og leyfði ekki auknar veiðar
fyrr en í febrúar að loðnan var
farin að ganga úr sér og orðin
verri til vinnslu og hrognatöku.
Bara frá 1981 er Hafrannsókn með
hjálp Sjávarútvegsráðuneytis bú-
in að hafa af þjóðinni eins og 300
þús. tonn af þorski og 5—600 þús.
tonn af loðnu.
í öllu Hafrannsóknardæminu er
það undarlegast, að mönnum, sem
hafa fylgzt með spádóms- og áætl-
unarferli stofnunarinnar, skuli
fyrirmunað að setja minnkandi
afla í samband við minnkandi
sókn vegna síaukinna veiðitak-
markana. Það kemur ekki til álita
fyrir almenningi, og ekki heldur
mörgum honum vitrari, önnur
skýring á aflasamdrætti en „hrun“
í stofni.
Það er fengin 14 ára reynsla af
aflaspám og stofnstærðarútreikn-
ingi Hafrannsóknar og ekki ein
einasta aflaspá hefur staðizt milli
ára, meðalfrávik mun vera um
30% og um stofnstærðarmæl-
ingarnar er það eitt vitað, að
stofnuninni hefur aldrei borið
saman við sjálfa sig milli ára.
Og hvað sagði svo ekki maður-
inn:
„Það standa vonir til, að fiski-
fræðingarnir lofi meiri afla.“
Ásgeir Jakobsson er rilböfundur.
Lasse hornsófinn fæst í lútaðri furu.
Þægilegur sófi. Verö aöeins 18.920.-
Við höfum geysilegt úrval af allskonar
borðum og stólum í furu, kráarborð. Verð
Stóll París verð 1.820.-
í lútaöri furu erum við sérstaklega byrgir núna. Háir skápar mjóir og breiðir,
Ijósir og lútaðir.
Stólar
HDS6AGNABÖL1IN
BÍLDSHÖFÐA 20-110 REYKJAVÍK « 91-81199 og 81410