Morgunblaðið - 17.05.1984, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 1984
Eflum íslenskan byggíng-
ariðnað með útflutningi
- eftir Edgar
Guðmundsson
Formáli
íslendingar hafa löngum verið
haldnir þeirri meinloku að hér-
lendis væri ekki hægt að fram-
leiða til útflutnings annað en vör-
ur sem hefðu einhverja afgerandi
íslenska sérstöðu svo sem fiskaf-
urðir, ullarvörur og orkufrekar af-
urðir.
Þessi meinloka hefur öðru frem-
ur valdið því að við höfum dregist
aftur úr mörgum þjóðum á sviði
byggingariðnaðar niður á plan
áhorfandans meðan þessir þjóðir
sem standa okkur oft menntunar-
lega langt að baki hafa óspart
skarað eld að sinni köku.
Við höfum vanmetið þá stað-
reynd að íslendingar eru ein best
menntaða þjóð veraldar og hefur
alla forsendur til að beita þeirri
menntun til sóknar út fyrir land-
steinana.
Framúrskarandi verkmenntun
og tæknimenntun þjóðarinnar er
langstærsta auðlind okkar og hef-
ur verið nánast óbeisluð til út-
flutningsverkefna fram að þessu.
Við höfum látið drepa okkur í
dróma minnimáttarkenndar svo
árum skiptir og höfum tæpast
haft burði til að bera hönd fyrir
höfuð okkur hér innanlands í sam-
keppni við kjaftglaða sölumenn
erlendra stórfyrirtækja. Þessari
þróun verður að snúa við og það
hið bráðasta.
Útflutningur á
byggingarvörum
Utflutningur á byggingarvörum
byggir langmest á góðri sölu-
mennsku, hugviti og hönnun,
vöruvöndun, framleiðni og flutn-
ingatækni.
Islendingar hafa hinsvegar
staðið í þeirri trú að hráefnin
væru meginforsenda við fram-
leiðslu byggingarvara og sú stað-
reynd, að við erum svo háð inn-
flutningi á hráefnum sem raun
ber vitni setti okkur sjálfkrafa út
úr kortinu að því er útflutning
varðar.
Hráefnin skipta að sjálfsögðu
verulegu máli en eru sjáldnast af-
gerandi þáttur. Þessu til staðfest-
ingar má t.d. benda á að íslend-
ingar borga lægra verð fyrir ýmiss
hráefni s.s. spónaplötur en not-
endur í útflutningslandinu greiða
fyrir sömu vörur, þrátt fyrir gíf-
urlegan flutningskostnað milli
landa. íslendingar eiga nefnilega
afskaplega duglega heildsala, sem
notfæra sér svipaðar aðstæður í
útfiutningi hráefna hjá öðrum
þjóðum og erlendir heildsalar gera
þegar íslenskt kindakjöt er annars
vegar.
Hvar eru markaðir?
Þrátt fyrir stór orð hér að fram-
an skyldi enginn ætla að það sé
einfalt mál að hrinda í fram-
kvæmd stórútflutningi á bygg-
ingarvörum frá íslandi, sam-
keppni á mörkuðunum t.d. í Mið-
austurlöndum, Norður-Afríku og
víðar er gífurlega hörð, ekki síst
meðal frændþjóða okkar á Norð-
urlöndum.
Það þarf bæði langan tíma og
mikið fjármagn til að skapa við-
unandi sölusamninga á þessum
mörkuðum.
En það eru aðrir markaðir sem
liggja ef til vill beinna við svo sem
Stóra-Bretland og ýmiss önnur
Evrópulönd t.a.m. Sovétríkin. Þá
má heldur ekki gleyma Bandaríkj-
unum, Kanada og ýmsum ríkjum
Mið- og Suður-Ameríku.
Hvert er stærsta
vandamálið heima fyrir?
Stærsta vandamálið er vafalítið
smæð hinna íslensku fyrirtækja
sem takmarkar mjög mikið mögu-
leika þeirra til að takast á við stór
verkefni eins og dæmin hafa
oftlega sannað.
Úr þessu vandamáli má bæta
með öflugu samstarfi milli fyrir-
tækja, góðri stjórnun og skipu-
lagningu.
Hér má t.d. benda á að ef allar
einingahúsaverksmiðjur landsins
legðu fram sameiginlega krafta til
stórverkefnis á sviði einingahúsa-
framleiðslu til útflutnings þá
gætu þær líklega framleitt strax
2.000 — 3.000 hús á ári án veru-
legrar aukafjárfestingar.
Ef við bættust gluggasmiðjur,
glerframleiðendur, hurðafram-
leiðendur, innréttingaframleið-
endur og fleiri aðilar, þá má færa
rök fyrir því að framleiðslugeta
upp á ein 5.000 hús á ári sé ekki
langt undan.
Því miður hafa islensk fyrirtæki
í byggingariðnaði s.s. eininga-
húsaframleiðendur ekki enn borið
gæfu til að starfa sem heild að svo
framsæknum verkefnum. Þessu
þarf að breyta.
Hönnun á útflutn-
ingsmarkaði
Einhver kann að spyrja sem svo:
Ef íslenskir tæknimenn geta ekki
hannað hús sem standast íslenskt
veðurfar, hvaða erindi eiga þeir þá
á erlendum útflutningsmörk-
uðum? Er ætlunin að gera ís-
lensku „tíubalahúsin“ að útflutn-
ingsvöru? Þessari spurningu má
hiklaust svara játandi.
Við skulum gæta þess að ísland
er einn mesti „veðurrass" í víðri
veröld og meginástæða þess hve
oft hefur illa tekist er að við höf-
um freistast til að nota viðteknar
erlendar staðallausnir án nauð-
synlegrar gagnrýni.
íslensku „tíubalahúsin" eru því
miklu frekar dönsk, norsk eða
sænsk „tíubalahús" en íslensk.
íslenskir tæknimenn eru nú
miklu mun betur að sér við hönn-
un mannvirkja við erfið og óvenju-
leg skilyrði en tæknimenn grann-
þjóða okkar.
Reynsla okkar getur því hæg-
lega gefið okkur mikið forskot
vegna tíubalahúsanna en ekki
þrátt fyrir þau.
Það er nefnilega búið að berja
íslenska tæknimenn til hlýðni við
náttúruöflin á stærstu og bestu
rannsóknastofnun í byggingariðn-
aði á jarðríki, á íslandi sjálfu,
voru farsældar Fróni. íslenskir
tæknimenn þurfa svo sannarlega
að risa úr öskustónni og takast á
við verðug verkefni, vera sér með-
vitaðir um þekkingu sína og afl.
Markmið
íslendingar þurfa að setja sér
háleit markmið að því er tekur til
útflutnings á byggingariðnaðar-
vörum.
Markmiðið gæti t.a.m. verið að
75% af byggingariðnaðinum væri
upptekinn vegna útflutningsverk-
efna fyrir næstu aldamót. Þetta er
svipað markmið og frændþjóðir
okkar setja sér og hafa raunar náð
í ýmsum tilvikum.
Leiðir
Það eru að sjálfsögðu til margar
leiðir að settu marki. Það sem hér
er sett á blað eru einungis lítt
kannaðar hugrenningar sem eru
framsettar til að skapa frekari
umræður.
1. Sendiráðin
Það þarf að virkja sendiráðin
betur en nú er gert til að grafa
upp sambönd sem að gagni mega
koma. Ekki er nokkur vafi á að
fullur vilji er innan íslensku utan-
ríkisþjónustunnar til að aðstoða í
þessum efnum.
2. Sérstakir sendimenn
Gera þarf út sérstaka sendi-
menn til að kynna sér ástand og
horfur á helstu hugsanlegu út-
flutningsmörkuðum.
3. Flugfélög og skipafélög
Nota þarf starfsmenn flug- og
skipafélaga erlendis til að leita
uppi hugsanleg viðskipti.
4. Utnutningsmiðstöð iðnaðarins
Veita þarf mun meira fé til út-
flutningsmiðstöðvar iðnaðarins en
nú er gert m.a. til að sinna verk-
efni sem þessu.
Edgar Guðmundsson
„íslenskir tækni-
menn eru nú miklu mun
betur að sér við hönnun
mannvirkja við erfið og
óvenjuleg skilyrði en
tæknimenn grannþjóða
okkar.
Reynsla okkar getur
því hæglega gefið okkur
mikið forskot vegna tíu-
balahúsanna en ekki
þrátt fyrir þau.“
5. Heildsalar
íslenskir heildsalar hafa flestir
dágóð sambönd við lykilaðila á
erlendri grund. Þeir þurfa að beita
þessum samböndum í ríkara mæli
í báðar áttir og jafnvel beita
þrýstingi í krafti mikilla við-
skipta.
6. Iðnfyrirtækin sjálf
Þau þurfa að stórefla samvinnu
sín í milli með langtímamarkmið í
huga og víkja algjörlega til hliðar
innlendri samkeppnistaugaveikl-
un.
7. Fagfélög tækni- og iðnaðarmanna
Þau þurfa að stórauka sam-
vinnu sín í milli með það megin-
markmið í huga að nýta fullnustu
það afl verk- og tækniþekkingar
sem í félagsfólkinu býr.
8. Alþýðusambandið
Þarf að beita sér af alefli til að
meginmarkmið nái fram að ganga
því fátt getur betur stuðlað að at-
vinnuöryggi en útflutningur af
þessu tæi.
9. Ríkisvaldið
Alþingi og ráðuneyti iðnaðar og
viðskipta þurfa að taka þessi mál
föstum tökum og stórauka
áhættufjármagn til hönnunar og
rannsókna á sviði byggingariðnað-
ar, með tilliti til útflutnings. í
þessum málum er ennfremur
nauðsynlegt að horfa lengra fram
á veg en oftast áður.
Lokaorð
Til þess að það takist að efla
útflutning á afurðum byggingar-
iðnaðar með þeim hætti sem hér
hefur verið drepið á, verður þjóðin
að standa einhuga með málunum.
Um þau má ekki verða pólitískur
ágreiningur. Þjóðin þarf að sýna
biðlund og þolinmæði, öðru vísi er
enginn vegur að hrinda áformum
af þessu tæi í framkvæmd.
Páskum 1984
Edgar Guðmundsson er verkíræð-
ingur í Reykjavík.
Flugvargur og fuglafræðingar
- eftir Þorvald
Björnsson
Undirritaður óskar Magnúsi
Magnússyni prófessor og öðrum
stjórnarmönnum Fuglaverndarfé-
lags íslands, til hamingju með
endurkjörið á síðasta aðalfundi fé-
lagsins.
Tilefnið af þessum skrifum er
að leiðrétta þann misskilning
meðal fuglafræðinga, sem fram
kom í Morgunblaðinu hinn 10.
apríl, um að aðgerðir Veiðistjóra-
embættisins gegn stofnstærð
svartbaks væru gagnslausar.
Hið rétta er, að veiðistjóraemb-
ættið vinnur að eyðingu svartbaks
og hrafns með phenemal-svefnlyfi
í tilraunaskyni samkvæmt reglu-
gerð með áorðnum breytingum á
reglugerð nr. 100/1973. Það verður
að segjast eins og er, að töluverð
reynsla og þekking hefur áunnist
á þessum tíma. Nú hin síðari ár
hefur þekking þessi verið notuð
fyrst og fremst til að koma í veg
fyrir beint tjón af völdum þessara
fugla. Tjón það, sem þessir fuglar
valda er mjög erfitt að festa á blað
og meta, því það er svo margvís-
legt. Þeir sem verða helst fyrir
barðinu á flugvargi, eru fiskverk-
endur, bændur, æðarræktendur og
að ógleymdu lífríki landsins.
Það kemur einnig fram í grein-
inni að fuglafræðingar ágirnast
mjög fjárveitingu embættisins til
þessara starfa. Fjárveiting í ár er
55.000,- kr. og hrekkur hún vart til
lyfjakaupa, hvað þá til greiðslna
til þeirra, sem að þessum aðgerð-
um standa.
Aukning á lyfi milli ára sem
einnig er minnst á, stafar fyrst og
fremst af því, að þeir sem hafa
notið þessarar aðstoðar sjá hver
árangurinn er, og alíkt spyrst út
og fleiri óska eftir aðstoð. Fyrir
tilstilli fuglaverndarmanna og
veru arnarins á Vesturlandi, hafa
aðilar þar ekki fengið þessa aðstoð
og er það samkvæmt reglugerð-
inni. Full þörf er hins vegar á því
að hægt sé að fá undanþágu frá
því ákvæði. Þar sem ábyrgur aðili
gæti farið með efnið og vaktað
þann stað meðan á aðgerðum
stendur án þess að örninn bíði
tjón af.
Aðgerðir til að verjast skaða af
völdum þessara fugla hafa verið
framkvæmdar í algjöru lágmarki
og þyrfti frekar að auka.
Eg hef séð á prenti haft eftir
erlendum fuglafræðingi, sem hef-
ur ferðast um landið, hvort ekki
væri þörf á að fækka hröfnum hér
á landi.
Einnig vil ég láta koma fram
hér frétt, sem birtist í Morgun-
blaðinu haustið 1983, um að hið
Konunglega fuglaverndunarfélag
Bretlands eitraði árlega fyrir
mávum þar í landi. Tilgangurinn
er sagður vera að bjarga sjaldgæf-
um fuglategundum.
Ef fuglafræðingum tekst að
beita áhrifum sínum þannig að að-
gerðir þessar verða aflagðar, mun
það ekki stuðla að því að fuglum,
sem gista þetta land, fer að vaxa
ásmegin, allra síst fuglum í út-
rýmingarhættu.
Ég tel að fuglafræðingar séu um
of blindaðir af þessum aðgerðum
og ættu frekar að beina spjótum
sínum að grundvallarástæðunni,
það er því gífuriega fæðufram-
boði, sem fuglum þessum stendur
til boða víða um land.
Virðingarfyllst,
Þorvaldur Björnsson
Þorraldur Björnsson er fulltrúi
veiðistjóra.